Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

sensacións 195 e sentimentos segundo Wundt. Posteriormente a psicoloxía da forma (Gestalt) centra a
psicoloxía na percepción como a base de construción dos sistemas psíquicos 196 .
O outro pilar da psicoloxía científica desenvólveo con supostos diferentes o ruso I. Pavlov (1849-
1936) nos seus experimentos sobre aprendizaxe. Nace o conductismo e a psicoloxía do comportamento:
a psicoloxía non pode basearse na introspección ou no inconsciente, afirma Paulow, senón na
observación, medición e modificación da conduta observable. A mente humana constrúese sobre o
comportamento, non sobre elementos ocultos ou reprimidos. B. F. Skinner 197 (1904-1990) engade
elementos esenciais na semántica da psiquiatría ao “popularizar” as técnicas de modificación da
conduta 198 .
A psicoloxía no sistema social do século XXI inclúe unha infinidade complexa de terapias
psicolóxicas de inspiración diversa. Na semántica das enfermidades mentais, como veremos, existe no
sistema social unha “confusión obstinada” entre os campos da psiquiatría e a psicoloxía. O imaxinario
social asigna ao psiquiatra as Enfermidades mentais graves, mentres que apunta ao psicólogo tódolos
trastornos leves, suaves e de “doada” solución. A psicoloxía achega test, medición de condutas e unha
complexa rede de propostas no relativo ás EMG que fan emerxer, en coordinación cos restantes temas
da historia que estamos a narrar, elementos novos .
Século XX: a farmacoloxía.
A semántica da psiquiatría repousa no século XX sobre a complexa rede de sentidos que emerxeu na
diferenciación do sistema sociedade e que vimos describindo. Todos eles serven de acervo de sentido, en
solitario e interactuar, no sistema sociedade do presente. Ao longo do século XX fóronse engadindo
algúns elementos máis que pasamos a describir: en primeiro lugar, a farmacoloxía.
Durante a primeira metade do século XX os enfermos mentais acumulábanse nos manicomios, cada
vez máis grandes debido ao aumento demográfico 199 . Co desenvolvemento industrial, a farmacia
xeneraliza no sistema económico os descubrimentos científico-técnicos da psico-farmacoloxía. En 1952
os psiquiatras franceses Jean Delay (1907-1987) e Pierre Deniker (1917-1998) demostran as propiedades
anti psicóticas da clorpromazina. Esta substancia significou o primeiro tratamento efectivo difundido
contra os síntomas máis agudos das enfermidades mentais graves, pois ao comezar o século XX só se
coñecían cinco fármacos con propiedades sedantes: o bromuro, o hidrato de cloral, o paraldehído, o
uretano e o sulfonal 200 . En 1912 difúndese a fenobarbital e con el sintetízanse uns 2,500 barbitúricos,
dos que só cincuenta son utilizados comercialmente 201 . O razoamento médico atribúe ás moléculas do
fármaco unha actuación entre os neurotransmisores, “confirmando” coa súa efectividade a orixe fisio-
195 Antes que Wundt, alimentando as súas propostas, E. H. Wéber (1795-1878), G. T. Fechner (1801-1887) e H. von Helmoltz (1821-1894)
uniron os fenómenos mentais cos corporais ao medir as sensacións auditivas e ópticas como base do acontecemento psíquico.
196 Inspirada na fenomenoloxía e nas propostas de F. Brentano (1838-1917) a psicoloxía da Gestalt (forma) foi fundada entre outros por Max
Werthemeir (1880-1943).
197 Skinner 1971, 1986.
198 A psicoloxía cognitiva (Varela 1990) e a psicoloxía sistémica (Bollini 1994) unifican os dous elementos ao emerxer como síntese xa no
século XX das propostas fundadoras (introspección e conductismo) da semántica da ciencia psicolóxica cun enfoque pragmático.
199 Weeks 1984; Echevarria 1999.
200 Angell 2006 (2005); Gorman 1997; Janicak-Davis 1997; Kahn-Lawrence 2008; Luhrmann 2000; Shorter 1997; Valestein 2002, seguimos
estes autores ademais de varios artigos da Enciclopedia Británica.
201 Enciclopedia Británica. Os barbitúricos foron pouco a pouco substituídos polas benzodiacepinas (Valium), xeneralizados para o
"tratamento" de infinitas enfermidades dos "nervios" a nivel mundial.
~ 66 ~