Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

experimentado por alter. A propiedade funciona co código ter / non ter, establecendo deste xeito un
complexo sistema de comunicación, e diferenciando o sistema economía. Pois o ter de alter, implica o
non ter de tódolos egos posibles, xeneralizando as posibilidades de intercambio comunicativo.
O sistema arte: a arte da sociedade.
A complexidade da sociedade diferenciou un sistema arte encargado de ofrecer ao mundo a
posibilidade de observarse a si mesmo a través das posibilidades excluídas. No sistema arte créase un
sistemas con obxectos (obras de arte) creados para el mesmo. A obra de arte pide ser observada como un
obxecto artificial creado cunha intención a descubrir. Por iso, o sistema arte opera sempre dende a
observación de segundo orde. Crea a súa propia linguaxe: “A arte é tamén unha equivalente funcional da
linguaxe aínda cando utiliza textos lingüísticos como medio para as obras de arte” 123 . A comunicación
entra en xogo para observar posibilidades excluídas, e nelas, a arte mostra que tamén podese atopar a
orde. Ao facelo a arte ofrece ao mundo a posibilidade de observarse a si mesmo 124 .
Luhmann entende que o sistema arte aparece na sociedade complexa cando non se pode apelar á
utilidade ou ao valor económico como factores que comuniquen o artístico. Arte é experimentar na
combinación de formas sen referencia a nada. Cando a arte moderna autodefiníuse a si mesmo, esixindo
ser comunicado só ao aceptar o código do artista, o sistema vólvese autorreferente, diferénciase e
evoluciona como sistema funcional parcial do sistema sociedade. O sistema arte xerou un medio de
comunicación simbolicamente xeneralizado (MCSX): a arte. Como o amor ou o diñeiro, este MCSX é
unha constelación de atribucións dentro das cales o actuar de alter é experimentado por ego. Nel,
Luhmann entende que a sociedade complexa, ofrece un esquema de comunicación onde se activan
posibilidades anteriormente excluídas ou canceladas. A comunicación xerada na arte, observar queda
atrapado no insólito, o ficticio e por iso, no estimulante.
O sistema relixioso: a relixión da sociedade.
O sistema relixión diferénciase ao volverse autónoma a súa función: presentar na comunicación a
diferenza entre o que é observable e o que non o é. Toda comunicación se basea nesa diferenza matriz,
pero a relixión especialízase nese punto cego de toda observación. Di Luhmann que falase de relixión
cando tematizase precisamente a unidade da diferenza cosubstancial a toda comunicación. Trátase de
facer comunicable o feito de que do lado do observable existe sempre algo que escápasenos á
observación (é imprescindible recordar aquí as explicacións dadas anteriormente sobre a lóxica da forma
de Spencer-Brown). A relixión fala pois do máis alá, de Deus, do paraíso, para comunicar sobre ese
elemento de toda comunicación, pois toda comunicación se fundamenta en algo que non pode ser visto.
A distinción inmanencia/transcendencia é o código binario deste sistema, que non xerou un MCSX.
O sistema educativo: a educación da sociedade.
A función do sistema educativo é volver probable a aceptación da comunicación. O seu labor é
como correr sobre unha fita sen fin, unha labor imposible pois non existe posibilidade ningunha de
motivar aos sistemas psíquicos para que acepten as intencións educativas do docente, ou, para dicilo
123 Luhmann 2005 (1995): 41.
124 Corsi-Esposito-Baraldi 1996 (1991): 25 e ss.
~ 48 ~