Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

Habermas na súa revisión da filosofía da modernidade El discurso filosófico de la modernidad fai
unha proposta sociolóxica, social máis ben. Na súa Teoría de la acción comunicativa (1981) 88 propón
como solución á perversidade da propia razón o diálogo, a acción comunicativa. A sociedade constrúese
inevitablemente nunha acción que Habermas adxectiva como comunicativa fronte á formulación de
Parsons. Pero Habermas engade unha esixencia ético-democrática, toda formulación racional e con
propostas de racionalización social debe incluír un elemento de control: o diálogo. E no caso de non
incluilo queda pendente definir se é realmente social.
Luhmann é extremadamente irónico e respectuoso nas súas respostas a Habermas. De novo, como
no caso de Parsons, simplemente afirma que Habermas é inxenuo. E non é pouco, se miramos as
voluminosas obras de Habermas. En primeiro lugar, di Luhmann que Habermas preocupouse tanto de
situarse equidistante e respectuosamente de toda a tradición europea que esqueceu describilaa sociedade
complexa actual. A súa filosofía é quizais unha mera “esexese dos clásicos” 89 . É dicir, segundo
Luhmann non fai o fundamental: non fai socioloxía, non fai ciencia.
Pero engádelle unha crítica desvastadora: Habermas pretende describir a sociedade complexa actual
baseándose nunha proposta ética, moral no fondo. O cal, dirá Luhmann, carece de sentido. Poñer normas
a un sistema social global é absurdo. A pregunta que tería que formularse Habermas é polo tanto: ¿que
sociedade existe? Non cal queres que exista. Poñer límites onde non existen, é absurdo; un exercicio
fermoso e entretido, pero carente de sentido. É perderse na propia comunicación social sen entender o
carácter circular, auto fundante, da propia comunicación 90 .. Dalgún xeito aos tres prexuízos xa sinalados,
Habermas cae nun prexuízo aínda máis daniño: pretende dirixir a sociedade coma se esta fose
observable dende o seu exterior. Pretende no fondo ser Deus.
Habermas define pois, antes de comezar a describir a sociedade, o que é correcto e o que non o é; é
dicir, elixe e define previamente os seus inimigos, sen realmente escoitalos. Habermas xa sabe o que é a
sociedade, e ao sabelo non ve o que esta poida realmente ser. Segundo Luhmann, a súa formulación
propón ser crítico, pero parece selo con todo o mundo salvo consigo mesmo. A comunicación como
elemento constitutivo dos sistemas sociais, no sentido radical xa bosquexado de Luhmann, leva consigo
referencias ao descoñecido, ao ignorado, a posibilidades non exploradas. A razón crítica, como calquera
razón que se defina, non é máis que unha comunicación social, respectable dentro da lóxica política,
pero irrelevante e inxenua dende un punto de vista sociolóxico, se é que pretende explicar a sociedade
complexa contemporánea.
Resumindo, o concepto de acción comunicativa non é suficiente para Luhmann. Reúne os erros da
formulación de Parsons, xa sinalados, ademais de confundir o verdadeiro obxecto dos sistemas sociais: a
comunicación. O seu concepto de comunicación é inxenuo, cargado de prexuízos morais disfrazados
dunha ética ben intencionada. Pero sobre todo non serve, para construír unha ciencia da sociedade
complexa actual.
88 Habermas 1988, 1989 (1981).
89 Luhmann 2007 (1997): 8.
90 Luhmann 2007 (1997): 8 e ss.
~ 40 ~