Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

As expectativas de conduta fanse obxectivas en roles, normas e institucións, que a socioloxía estuda.
A socioloxía estuda comunicacións con sentido en forma de roles, expectativas, normas ou institucións:
“os sistemas sociais só se deixan estabilizar a través de expectativas de conduta e
porque na vida social as accións concretas só se deixan abstraer en forma específicofuncional
a partir das correspondentes expectativas de conduta “. 51
É dicir, só podense abstraer a través do intercambio no médium do sentido. O sentido é para
Luhmann condición de posibilidade para que algo sexa parte de sistema social ou psíquico. É
complexidade estructurada e feita comprensible porque posibilita a selección. Volvamos ao noso
exemplo de María e Manuel. Manuel describe ante María as súas expectativas comunicativas ao afirmar:
“Tes que ingresar no hospital”. A comunicación ten sentido porque é unha selección feita plausible no
sistema social. De entre tódalas opcións, María e Manuel entenden “ingreso hospitalario” de formas
diversas pero converxentes. Ao facelo fan probable algo altamente improbable: aceptan as súas
expectativas e no médium do sentido auto perpetúase o sistema social que entre ambos se está a xerar.
Por suposto, Manuel e María non atopanse no baleiro, senón que o sistema social que é o seu contorno
evolucionou repetido o sentido da palabra “esquizofrenia” e “ingreso”. Esas repeticións son as que deron
lugar ao sentido que os dous intercambian. Con esta análise, ¿está Luhmann a negar a existencia da
Enfermidade Mental? En absoluto, o único que fai é analizalo dende unha perspectiva sociolóxica. A
linguaxe é o medio no que os sistemas sociais comunican. O que sexa ontológicamente cada palabra
usada non entra dentro do campo das formulacións sociolóxicas, a non ser que o que se queira ofrecer
non é unha descrición científica da sociedade, senón que o que se queira ofrecer sexa unha prescrición
moral sobre como debe definirse a enfermidade. Os sistemas son para Luhmann o único medio de
asegurar, e de explicar axeitadamente, a coordinación de conciencias no sentido, coordinación que
doutra forma resultaría altamente improbable.
Deamos agora un paso máis. Os sistemas sociais van acumulando sentido no que Luhmann chama a
semántica 52 . A utilización do sentido nos sistemas sociais dá lugar á semántica, que non é senón a
tipificación do sentido. A semántica é o patrimonio conceptual da sociedade 53 . É o conxunto de
significados condensados e reutilizables dispoñibles para a comunicación. Dado que o sentido é un
evento momentáneo, para ser coordinado deben entrar dentro do esperado pola sociedade: elaborado,
definido e tipificado. A semántica asegura que se faga unha selección do novo en función do xa
tipificado. Son pois os conceptos e ideas para construír opinións, teorías, etc. A semántica polo tanto
tipifica o sentido e orienta a comunicación; é por iso o conxunto de formas da sociedade que orientan a
comunicación. A semántica sempre vai atrasada con respecto dos cambios estruturais e polo tanto a
descrición da sociedade sempre vai con atraso. Habería dous niveis da semántica, un máis familiar e
vulgar; e outro máis elaborado ou teórico, con teorías sociolóxicas elaboradas sobre a propia
51 Luhmann 1973 (1970): 77.
52 A semántica é o patrimonio cultural, conceptual, dun sistema social. É o conxunto dos significados condensados e reutilizables dispoñibles
para a comunicación. Mentres que o sentido é un evento momentáneo a cultura semántica dun sistema social é a súa memoria recursiva. Orienta
polo tanto a comunicación, establece un dicionario de expectativas e permite a socialización e auto mantemento do sistema social (a educación)
53 Corsi-Esposito-Baraldi 1996 (1991): 143-145.
~ 33 ~