Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

A pregunta é pois: “¿como pode quedar vinculado un individuo con toda unha infinitude psicolóxica
e biolóxica da sociedade “? 33 , é dicir, ¿como se vincula un sistema psíquico cos outros sistemas
psíquicos? A clave está no concepto luhmaniano de sistema social, o terceiro tipo de sistemas
autopoiéticos.
Os sistemas sociais fúndanse na operación da comunicación. A sociedade emerxe dos sistemas
psíquicos e vivos, pero estes son só o seu contorno. Queda polo tanto por contestar, dende a teoría de
sistemas, á mesma pregunta: ¿Cal é a relación entre sistema psíquico e social? A resposta está no
concepto luhmaniano de interpenetración. Os sistemas sociais non poden, como é evidente, pensar; e,
por suposto, os homes só poden comunicarse grazas aos sistemas sociais 34 . Penetración é cando un
sistema pon a disposición doutro a súa complexidade, e interpenetración cando esa posta a disposición é
mutua de tal xeito que o un posibilita ao outro ao facelo. Iso é o que sucede cos sistemas psíquicos e os
sistemas sociais: están interpenetrados. Cada un depende do outro sen poder ver a súa complexidade, a
súa desorde, sen poder calculalo. A sociedade presupón os sistemas psíquicos para levar a cabo a súa
operación: a comunicación; e o mesmo fan os sistemas psíquicos, presupoñen a comunicación para
poder levar a cabo a súa operación: a conciencia. Un sistema dálle ao outro certa estabilidade, ao
ofertarle a súa complexidade como contorno. Pero os dous son respectivamente a diferenza co outro.
Os sistemas sociais: a comunicación.
Os sistemas sociais supoñen os dous sistemas anteriores: os sistemas vivos e os sistemas psíquicos.
Os dous son o seu entorno. A existencia dos dous é condición de posibilidade dun sistema social. A
operación propia dos sistemas sociais é a comunicación, os sistemas sociais organizan comunicacións
auto xerando as súas estruturas e os seus elementos. Son sistemas autorefenciais e autopoiéticos. Só é
posible comunicar con sentido se o sistema intercambia información entendible, que so é entendible pola
súa repetición nun contexto da dobre continxencia 35 . Cada sistema é unha especie de caixa negra para o
outro, pois un non poded observar os criterios de selección do outro. A conciencia non é directamente
observable para un sistema social. A comunicación fundaméntase, pois para Luhmann, necesariamente
sobre a incomunicación. Pódese incluír a perspectiva do outro pero sen levala a cabo. Isto é
precisamente a base da complexidade social. O sistema social nace dela. A reproducción identica se
rompre e ten lugar a evolución e o cambio social 36 .
A dobre continxencia é polo tanto “toda situación de acción interactiva onde suponse que cada un
dos participantes na acción é, ao mesmo tempo, axente actuante e obxecto de actuación para si e para
outros” 37 . Temos que facer algunhas aclaracións antes de continuar adiante. Debemos recordar que
Luhmann céntrase no sistema e non nos individuos. É dicir, dende a observación que fai, Luhmann
céntrase no sistema, non nos suxeitos. Os suxeitos da interacción son: ego e alter. Os dous sistemas
(psíquicos ou sociais) integran entre eles as observacións que o outro realiza. Nun sistema social sempre
33 Luhmann 1996 (1992): 190
34 Luhmann 2007 (1997): Prefacio
35 Luhmann toma este concepto de Parsons. Dobre continxencia é unha interacción na que dous sistemas podrecían perfectamente ser doutro
xeito en cada momento, de aí o uso do termo continxencia. A comunicación entre os sistemas sociais baséase na dobre continxencia, porque as
posibilidades de comunicación son só iso, posibilidades.
36 Corsi-Esposito-Baraldi 1996 (1991): 67-69.
37 Corsi-Esposito-Baraldi 1996 (1991): 244.
~ 28 ~