Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

liberdade absoluta do home. Os homes somos só o entorno dos sistemas sociais. A socioloxía de
Luhmann tómase en serio a natureza inconmensurable da individualidade. Explicar a sociedade como
acordo entre individuos presupón unha simetría 29 inexistente dos estados subxectivos 30 .
Un sistema psíquico é un sistema autopoiético operacionalmente pechado sobre si mesmo. A
operación sobre a que se constitúe é a conciencia, que produce pensamentos (representacións)
constitutivos de sentido. Un sistema psíquico está pechado sobre si mesmo pois a conciencia só é
observable dende o exterior, só recibe estímulos dende outros sistemas que son o seu contorno (outros
sistemas psíquicos en comunicación no sistema social). Os seus pensamentos son cegos, pero dado que
pode observarse a si mesmo, ten reflexividade, ao longo da sucesión constitúese sobre a operación
pechada do seu auto observación. Só poden abrirse e cambiar a través da comunicación (operación
xeradora dos sistemas sociais) e a utilización da linguaxe. Un sistema psíquico constrúese no conxunto
de todas os pensamentos con sentido posibles, sendo a memoria o pensamento recursivo do sistema
psíquico.
Dentro dun sistema psíquico o que pensa a conciencia é só unha selección de tódolos posibles
pensamentos. Dada a complexidade, o sistema psíquico autoconstitúese na medida en que se entende a si
mesmo como, por exemplo médico, ou nai, ou fillo, ou alumno; fronte a outras posibles seleccións, por
exemplo pai, xestor, individuo san ou burócrata. É dicir, un sistema psíquico se pensa como, digamos,
psiquiatra porque a súa experiencia vital o leva a seleccionar esa forma de conciencia fronte a outras,
permitíndolle o seu auto constitución como tal. A identidade como psiquiatra é un constructo, como
veremos, dos sistemas sociais que son o contorno do sistema psíquico. ¿Quere iso dicir, preguntaríase
Luhmann, que ese sistema psíquico é ontolóxicamente, por esencia, un psiquiatra? A resposta é un
rotundo non. A conciencia dese sistema psíquico produce a representación de si mesmo como psiquiatra
entre un amplo conxunto de posibilidades; de entre eles seleccionase só unha. Podería pensarse como
pai, ou como fillo, ou como amante adúltero, ou como comprador de electrodomésticos.
Un sistema psíquico está pechado sobre si mesmo ao mesmo tempo que aberto a outros, e iso grazas
á súa propia operación constitutiva: o pensamento, e a conciencia. Só na medida en que pode verse
influenciado por outros sistemas psíquicos, pode entenderse a súa capacidade de manterse a si mesmo, a
súa evolución. “A comunicación é totalmente dependente da conciencia e, ao mesmo tempo, algo que a
exclúe totalmente, xa que a conciencia nunca é comunicación” 31 Só no caso da destrución da
comunicación os elementos físicos ou de conciencia teñen relevancia. “Non é o home quen pode
comunicar; só a comunicación pode comunicar” 32 .
(1992): 187). Pola contra, a proposta de Luhmann atopase nun lugar privilexiado para o "illamento específico do social" (Luhmann 1996
(1992): 187) fronte ás formulacións tradicionais.
29 Luhmann argumenta que co concepto de acción social de Parsons supoñíase que detrás da acción debía estar un suxeito humano. Colocábase
o concepto de acción ou rol social entre o home individual e a sociedade, pois os dous conceptos implican que é algo individual pero o
suficientemente abstracto como para ser atribuíble a conxuntos de individuos. O problema principal para esta teoría é delimitar a acción e os
seus efectos. Para iso recorreuse aos conceptos de motivación e necesidades, que deixaban o marco psicolóxico do home aberto e indelimitado.
Se lle engadimos a complexidade social actual con constantes procesos de selección implicados, temos o individuo exposto permanentemente a
situacións de elección que a socioloxía non logra explicar. Este será o problema que ten a socioloxía herdeira de Parsons segundo Luhmann.
Veremos as consecuencias para unha socioloxía da medicina máis adiante.
30 Luhmann 1996 (1992): 16
31 Luhmann 1996 (1992): 205
32 Luhmann 1996 (1992): 206
~ 27 ~