Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

utilizados polos sociólogos unha e outra vez 16 . Co concepto de sistema da cibernética si pode construírse
un concepto de sistema non ontolóxico 17 .
Só dende a cibernética se pode falar de sistema ao diferencialo nun medio cambiante 18 . Un sistema
defínese pola súa diferenza co contorno cambiante. Os sistemas son o que son baseándose no que non
son: o seu contorno. O sistema é a diferenza sistema / contorno. Esta teoría é da diferenza. Un sistema
diferénciase do entorno ao comezar a operar, ao iniciar o seu funcionamento. A súa operación é a base
da súa construción. Cada sistema necesita elementos do seu contorno para operar, pero funciona con eles
dende o interior do propio sistema. A operación reproduce un novo elemento cos elementos do propio
sistema.
“O punto de partida consiste en que o mundo, como infinitude inobservable, é cortado
por unha liña divisoria: dun lado atópase o sistema e o outro debe ser considerado como o
seu contorno“ 19 .
Un sistema é un conxunto de elementos relacionados por unha operación que diferenza ao sistema
do contorno 20 . É máis que a suma dos seus elementos. No seu interior debemos diferenciar entre a súa
composición (os seus elementos) e a súa estrutura (o conxunto das relacións entre eles). O seu contorno
é todo o que queda fóra que afecta ou vese afectado por el.
“O contorno é o conxunto de posibilidades ao que pode acceder un sistema para
efectuar, sobre este, todo un conxunto de seleccións que sexan significativas” 21 .
Os sistemas que lle interesan a Luhmann son autorreferentes. Coa súa operación o sistema se auto
mantén na diferenza co seu contorno. Son tamén autopoiéticos, é dicir, fanse a si mesmos ao facerse 22 .
Son sistemas referidos a si mesmos coas súas operacións constitutivas. Luhmann denomina a este trazo
dos sistemas clausura operativa, porque o sistema depende das súas producións anteriores para poder
seguir operando, sendo as últimas o presuposto das operacións subseguintes. Non funcionan se saen da
súa operación, atópanse polo tanto pechados sobre si mesmos.
Os sistemas operan diferenciándose do contorno repetindo recursivamente a súa operación. Un
sistema nace ao operar repetidamente e diferenciarse do contorno. Ao facelo atópase co contorno que lle
irrita, o interrompe e fai perigar a súa operación. Luhmann ve nisto a clave da evolución permanente dos
sistemas. Un sistema mediante a súa operación sería sempre igual, pero ao ser a súa diferenza co entorno
está irremediablemente encamiñado a cambiar, a evolucionar precisamente polo que é. E é aquí onde
nace a complexidade.
16 Véxase: Luhmann Soziologische Aufklärung 1-6 1976-1990
17 Luhmann utiliza unha ampla variedade de referencias á cibernética de sistemas complexos, especialmente ás obras de: Ross Ashby 1965,
1965; Foester 1991, 1997; Wiener 1995.
18 Luhmann 1973 (1970): 67-8.
19 Luhmann 1991 (1984): 15.
20 Corsi-Esposito-Baraldi 1996 (1991): 147 e ss.
21 Izuzquiza 1990: 159.
22 Luhmann toma esta característica dunha parella de biólogos chilenos: Maturana (1928-) e Varela (1946-2001). Maturana (Maturana 1995;
Varela 1990, 1997) describe como os sistemas vivos organizanse internamente ao auto organizarse. Teñen a capacidade de producir e
reproducir por se mesmos todos os elementos que os constitúen. Definen por si mesmos a súa unidade en dependencia / independencia co seu
contorno. Dependen do contorno pero procesan a súa operación de auto creación coma se fosen independentes. Cada células é produto de si
mesma, non dunha acción exterior. Cada cadea de ADN replícase a si mesma seguindo un proceso predefinido. A réplica recursiva con ordes en
forma de ácidos e proteínas, é autoreferencial e autopoiética. É a propia cadea de ADN a que xera o ámbito sobre o que se vai replicar: faise a si
mesma facéndose. O programa xenético esixe repetición idéntica, recursividade en sentido pleno. Se non hai erros, que sempre aparecen, como
veremos, dado lugar a mutacións, a cadea replícase e na evolución posterior dá lugar a unha cadea idéntica.
~ 25 ~