Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

observación é unha construción, da que nos esquecemos. A sociedade constrúese sobre observacións de
observacións en situacións cada vez máis complexas na evolución da sociedade.
¿Que consecuencias ten este cálculo a nivel epistemolóxico? As derivacións son radicais. Non é
posible observar o mundo sen unha distinción. Por definición esa mesma distinción é inobservable.
Trátase dun relativismo radical, sen nostalxias metafísicas nin utópicas. A consecuencia é a necesidade
de abandonar toda ontoloxía. Non falamos de cousas ou entes, senón de formas e observacións.
Necesitamos outro observador que observe a nosa distinción para indicárnola. Só en sociedade nos
observan observando. É o os sistemas sociais onde xeralízanse as observacións de segundo orde.
A teoría xeral de sistemas de Niklas Luhmann.
A ciencia nace en Grecia para a comprensión do ser. Cada ontoloxía é unha teoría que mantemos
consciente ou inconscientemente sobre a realidade. Segundo Luhmann a socioloxía nace para romper
con esa concepción. Introduce a sospeita sobre a realidade, ao buscar segundas intencións. A socioloxía
atribuíu funcións causais sociolóxicas a elementos que se foron historicamente illando. O económico, o
psicolóxico, o sexual, etc. se illaron e pasaron a ser a clave explicativa dos fenómenos sociais. O social
pasou a ser na socioloxía o cambiante. Na socioloxía fálase non dun ser permanente, pois o social pode
sempre ser doutro xeito. Se non é unha rocha ontolóxica e é froito das relacións sociais, cambia. O
social é continxente, non é ontológicamente permanente.
A socioloxía nace para dar conta desa continxencia que na sociedade complexa moderna viuse
multiplicada. Por iso a capacidade explicativa da socioloxía viuse minguada. A teoría de sistemas de
Luhmann é a reposta a esa dificultade da socioloxía.
“A socioloxía atópase nunha crise de carácter teórico.... non existe unha descrición
teórica, coherente, do estado dos problemas da sociedade contemporánea” 15 .
O problema está na propia sociedade, non na falta de intelixencia dos sociólogos. A sociedade actual
xa non pode auto describirse dende os fundamentos ontolóxicos que naceron cando a sociedade era
diferente. ¿Por que? Porque a complexidade social actual esixe unha nova descrición, unha descrición
non baseada nos supostos da ontoloxía. Unha definición cibernética de sistema fronte ao seu contorno é
a solución á crise.
Sistema / contorno.
Hai dous antecedentes ontolóxicos do concepto de sistema: os organismos vivos e as máquinas. Un
organismo vivo ten órganos internos que o compoñen. Os organismos vivos organizan o seu
funcionamento na articulación dos seus órganos. Unha máquina ten as súas pezas. Ámbolos dous
conceptos, segundo Luhmann, non serven para describir a sociedade moderna, e aínda así foron
15 Luhmann 1996a: 27. Dentro da socioloxía só o funcionalismo estrutural de Parsons (a súa teoría da acción) parécenlle a Luhmann o único en
ofrecer algo de luz. A teoría de Parsons parte da existencia de estruturas nos sistemas sociais: a socioloxía explicalas funcións existentes para o
seu mantemento. Non obstante Parsons non se cuestionaba a función da propia estrutura. Ten ademais dificultades para explicar a historia, o
cambio e a desviación social. Se Parsons tamén falla: "non existe unha descrición teórica coherente sobre o estado de problemas da sociedade
contemporánea". Luhmann cuestiónase entón tamén a socioloxía clásica. As poucas luces sobre a sociedade actual atoparaas en ca m p o s
externos á socioloxía.
~ 24 ~