Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

Deste xeito, o pragmatismo clínico casa co eclecticismo e o escepticismo teórico. Por iso, moitos
deles confésanse como conselleiros ente unha situación difícil para os pacientes e as súas familias. Máis
que médicos, imaxinanse neste sentido como conselleiros. Entrando entón en xogo un concepto de
psiquiatría máis psicoanalítico ou psicolóxico. O seu labor é entendido así dende o imaxinario do diván
da psicanálise.
Se se cuestiona o seu escepticismo, todos dan unha definición perfecta, practicamente copiada dun
manual: un desarranxo bioquímico causante dun mal comportamento con claros contidos sociais e
connotacións psicolóxicas individuais 806 . Engadindo na maior parte dos casos unha crenza implícita: a
causa biolóxica non atopouse aínda, pero pronto será atopada. Utilizase agora o imaxinario de
psiquiatría máis médica, máis bioloxicista ou organicista. A enfermidade mental é entón imaxinada
como un desarranxo cerebral ou xenético.
Tódolos psiquiatras, psicólogos, xestores en xeral da EMG recoñecen a importancia de involucrase
persoalmente no seu traballo. Para o seu traballo non vale calquera, apuntaba un Psiquiatra nun dos
grupos de discusión. Pero ao mesmo tempo é importante non involucrase demasiado. Así é esencial, di
por exemplo María 807 , atopala distancia xusta entre conectar co paciente e ter a distancia persoal
suficiente como para non deixarse ir, como no caso que citaba antes. O respecto e medo ao paciente
psiquiátrico sirva para explicar como construese esa distancia persoal que permite non afundirse nas
desgracias que ven día a día.
Unha constante en tódolos psiquiatras é a súa crítica do estado da asistencia sanitaria. Referíndose
sen dicilo á pública e implicitamente usando un esquema interpretativo de culpabilidade. Nas nosas
entrevistas é patente. Pero o puiden rastrexar tamén esta constante denuncia nas intervencións dos
psiquiatras nos xornais de distintas épocas. Neste caso o imaxinario usado é o da psiquiatría
comunitaria, onde o médico é simplemente un xestor de tódolos recursos asistenciais ofrecidos no seu
servizo.
Valgan só dous exemplos para ilustralo. Anxo M. Lera 808 reuniu unha serie de artigos en xornais da
década dos sesenta do século XX tras visitalos Manicomios de España, incluíndo Conxo, no seu libro: A
miña viaxe arredor da loucura. A paisaxe debuxada nestes artigos é triste e escandalosa. Entrevistou
moitos psiquiatras da época. Todos debuxaban unha paisaxe desoladora nos seus hospitais “reais” pero
todos compartían unha mesma esperanza no futuro. Críticos co sistema público, eclécticos nas súas
formulacións teóricas, pragmáticas na súa clínica diaria, pero sempre esperanzados nos descubrimentos
do futuro e as melloras que trearían consigo. Engadir unha sección ao pavillón de agudos, ou un novo
sistema de rede de sumidoiros, ou unha clara alusión a un sistema máis comunitario de psiquiatría
fundamentaban a base do seu convivir diario co desastre. A xeito de conclusión Lera sinala cinco
factores que contribúen á degradación da EMG nos manicomios 809 . Primeiro, a dependencia asistencial
que os tolos padecen da beneficencia, Lera acusa esta dependencia de egoísmo encuberto. Segundo, a
806 O que Lordá (2002) denomina "con connotación negativa" perspectiva socio sanitaria, ou socio comunitaria.
807 María 4: 10.
808 Lera 1972.
809 Lera 1972: 198-212
~ 234 ~