Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

modelo predominantemente psicanalista enfrontado á psiquiatría franquista para ir xirando cara a unha
tendencia bioloxicista a medida que nos achegamos cara ao presente. Os estudantes en prácticas, os MIR
recén saídos dos exames, teñen predominantemente unha postura máis organicista cunha derivación cara
aos psicofármacos como terapia dominante. Pero estes tres grupos diferentes coinciden en sinalala clara
diferenza entre a formación teórica inicial e a práctica clínica real. Sobre esta diferenza xustifican a súa
práctica pragmática: facelo que funcione para o paciente 794 . Usan “calquera cousa” que funcione co
paciente, estea esta ou non en coherencia coa súa postura teórica dominante.
Moitos dos meus entrevistados psiquiatras formáronse con López Ibor ou a escola de Vallejo en
Madrid nalgún momento das súas carreiras. Posteriormente traballaron ou formáronse con algún
psiquiatra “galego”, ben Villamil na súa clínica privada en Vigo ou Cabaleiro en Toén. O contraste entre
ambas as dúas, a interpretación diferente que cada psiquiatra fai de cada un deles, depende da
perspectiva psiquiátrica adoptada como propia. Manuel ve en Ibor e na escola de Moniz en Portugal
onde se formou, a clave da súa psiquiatría antropolóxica, con “amplos miras” cara á complexidade
humana 795 . Ao mesmo tempo sinala o abuso de fármacos en Conxo, pagados pola xestora sen
problemas; efectivos pero “sen esa cálida” relación humana. Manuel consultaba dúas horas aos seus 750
internos polas mañás. Polas tardes atendía na súa consulta privada. En contraste Matías aprende da man
de Cabaleiro en Toén para logo atopar o seu propio camiño entre a bioloxía, o psicodrama e o sistema
inmune como clave futura das EM; e unha psiquiatría de sector eficazmente coordinada. Melchor non
obstante estudou tanto con Villamil coma con Ibor, para emigrar despois en busca de traballo. Cando
volve a Galicia exerce nunha Casa de Mar como psiquiatra asesor dos tribunais de invalidez que
outorgan as Pensións. Melchor é sen lugar a dudas o prototipo de eclepticismo.
Todos comparten unha reticencia inicial, como os pacientes e os familiares, no uso de drogas contra
a EM. Saben da reticencia social que sobre elas existe. Pero todos recoñecen usalas, estar ao día en
tódalas novidades que os visitadores médicos poidan ofrecerlles. Matías expresa esa crítica, engadindo
ironía sobre o comportamento dos seus compañeiros, ao chamar “psico-turistas” 796 aos psiquiatras
viaxeiros aos congresos no “Caribe” pagados pola industria farmacolóxica. Matías mesmo, isto esquéceo
ao facela crítica, viaxou becado en numerosas ocasións no estranxeiro.
Un paciente “especial”.
A maior parte dos traballadores coa EMG recoñecen un caso especial nos seus anos de formación ou
nos primeiros anos de traballo real con enfermos baixo a súa propia responsabilidade, xa sen o amparo
das prácticas, os supervisores, titores ou profesores. Reproduzo a continuación un texto longo da miña
conversación con María porque traballa nunha Unidade de Toxicomanías en Esteiro. Serve de
ilustración tanto para este tema recorrente entre os psiquiatras, coma tamén para contextualizalo
problema do diagnóstico e a súa negociación. Reproduzo este longo fragmento pola riqueza coa que
María explica a influencia no seu traballo das relacións sociais en Esteiro.
794 Melchor 2: 3.
795 Manuel 2: 15.
796 Matías 2: 13.
~ 230 ~