Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

En canto ao diálogo sobre os pacientes, nos estadillos distínguense varias cousas para a
comunicación e observación interna da unidade. Unha primeira é a conciencia da somatización dos
problemas psiquiátricos en moitos dos pacientes. Fronte a eles fálase dos usuarios que psicoloxizan
demasiado. Os primeiros adoitan ser “coherentemente” os do mundo rural, os tres municipios dos
arredores da cidade cos que traballa a unidade. Os segundos, a poboación desprazada temporalmente na
cidade, derivados á USM1. Somatización fronte a psicoloxización son dous extremos dende os que
establecen as observacións, diagnósticos e tratamentos na unidade. Para a somatización o rol do médico
debe incluila toma da tensión ou unha auscultación, ou anotación das funcións vitais. No caso da
psicologxización o imaxinario achégase ao do confesor, oínte atento que realiza test para avaliar
sentimentos e emocións. O primeiro acercase á definición dunha psiquiatría médica, orgánica, mentres
que o segundo aproxímase máis ao imaxinario do psicoanalista. Na unidade constrúese a comunicación
xogando con ambos (además da psiquiatría cultural e dunha concepción asistencial ou comunitaria).
Outro elemento é a conciencia da psiquiatrización excesiva, xa aludida. Vixíase con esmero dentro
dos estadillos da unidade para non exercer unha labor “directiva”, medicalizadora, de cada usuario.
Mauricio insiste moito nisto. Se ben o psiquiatra debe provocala apertura do paciente, deba facelo para
oilo na súa autenticidade e coa finaliade de definir claramente a súa demanda. Non debe, insiste
Mauricio, guialo para que encaixe en tal ou cal diagnóstico do DSM ou CIE. Ou para que encaixe en tal
medicación habitualmente recomendada ou usada para tal patoloxía.
Unha distinción sempre latente é a de perigosidade e risco. Coa EMG existe sempre o risco do
suicidio ou da violencia con outros. A medicación e o seguimento minucioso son as respostas que dende
a unidade podense comunicar ante esta responsabilidade permanentemente presente. A incerteza ante o
propio diagnóstico. A dúbida sobre se o realizado é suficiente, sobre se a medicación conterá os
síntomas perigosos presentes en tal caso está sempre latente. Cóntanse, entre os membros da unidade, os
casos onde fallaron os controis, servindo como referentes do risco sempre presente.
Finalmente, non podemos deixar de indicar a complexidade de planos presentes no caso da cela
doméstica en Argo. Por un lado temos un sistema familiar tradicional enfrontándose a tódolos casos de
EMG presentes na familia. A cela doméstica é a “resposta” do patriarca do clan. Por outro lado, temos
todo o conxunto de institucións sociais que ao longo do tempo interviñeron nos diferentes casos no clan
dos Tonechos. O relevante no momento da visita a domicilio descrita serían os recursos económicos
para a subsistencia a Casa.
Todos estes elementos apuntados brevemente están en xogo na interdisciplinaridade complexa
constitutiva da unidade. Temos por un lado os elementos de psiquiatría comunitaria constitutivos da
filosofía coa que crearonse institucionalmente as unidades de saúde mental. Pero no seu interior
conviven coas distincións propias da psiquiatría de sector, xa sinaladas anteriormente nesta tese, coas da
psicanálise, a psiquiatría máis bioloxicista e o traballo social. A complexidade só se simplifica na
comunicación, dende cada unha destas distincións creando ordes sociais e morais diferentes.
Observacións que dende un punto de vista luhmaniano son só simplificacións complementarias. Coas
súas correspondentes críticas parciais ao sistema e as súas inevitables prescricións éticas.
~ 183 ~