Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

medicación. Cada unha destas dependencias tiña chaves electrónicas e cámaras de vixilancia. Os cuartos
dos dez internos de alta perigosidade eran paralelos a estas instalacións, pero non estaba permitido
visitalas.
Os internos eran nun noventa por cento aborixes australianos que cometeran delitos violentos
(asasinatos, homicidios, furtos con agresión, e delitos asociados ao alcoholismo e as politoxicómanas).
Tiñan ademais un diagnóstico de enfermidade mental grave, ben como eximente nos seus xuízos, ou
outorgado tras o seu ingreso no sistema. O diagnóstico maioritario era o de esquizofrenia, cunha amplía
problemática asociada de alcoholismo e drogodependencias. En Australia había, informáronme, varios
cárceres hospital como esta, onde se agrupaban os presos pola proximidade aos seus lugares de
residencia. Ademais dos dispositivos sinalados, este cárcere hospital estaba ao lado dun hospital
psiquiátrico máis amplo, coa que compartía os seus recursos. Neste hospital había un centro de día,
centros de rehabilitación, traballadores sociais que xestionaban pisos e casas tuteladas, e unha ampla
rede de dispositivos “intermedios” para traballar coa EMG.
Este cárcere hospital contaba con tódolos medios humanos e materiais para o correcto tratamento dos
EMG alí ingresados. A linguaxe coa que falaban o supervisor e a enfermeira aos internos-presos durante
o noso percorrido era amable, tranquila e servizal. Contrastaba coa seguridade extrema na que nos iamos
movendo de sala en sala, mentres nos pedían cigarros, preguntábannos reiterativamente se eramos un
familiar de visita ou se podiamos sacalos de alí. A atmosfera do lugar era “perfecta”: limpa, cálida e
aparentemente amigable. Construída segundo as mellores intencións e cos medios técnicos máis
modernos.
Esta visita poderíase narrar baseándose no escándalo, construíndo un titular xornalístico sobre,
digamos, a grande cantidade de aborixes encarcerados en Australia, ou por exemplo, outro argumento co
que construír unha “noticia xornalística”, podería ser, a aglomeración ou sobre poboación nos cárceres
de EMG. Repetindo así o mesmo escándalo que tantas veces aparece na prensa sobre as institucións
encargadas de xestionar a loucura no mundo. Interviú 9 publicou en España unha reportaxe nun número
de 2008 sobre a sobrepoboación dos cárceres psiquiátricos en España. A revista Triunfo, nos anos
setenta, publicou artigos similares 10 .
O escándalo é o medio dende o que se observa a miúdo a enfermidade mental na nosa sociedade. A
pregunta sociolóxica, aquí en Galicia e alí en Australia, non é tanto se a sociedade ten cura para a EMG,
é dicir, se se pode construír un tratamento ideal, perfecto, da EM nunha institución ou rede de
institucións segundo os mellores canons. Tampouco é traballo da socioloxía só denunciar un mal
funcionamento do sistema, asumindo a expectativa negada nunha cura mal aplicada. Non, neste asunto,
como veremos, a pregunta sociolóxica é máis ben: ¿Que función social cumpre esta permanente
repetición do escándalo ante a enfermidade mental e o seu tratamento? Como viamos cada unha das
teorías antes aludidas achegaban a expectativa de ter xa a solución. E é que a solución, as solucións,
9 Novembro 2008.
10 Véxase máis adiante nesta tese (ou www.triunfo.com).
~ 16 ~