Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

avanzada; cara ao que Galicia tendería. Ningunha destas perspectivas pode adoptarse para describir a
complexidade social global do presente. Tampouco é isto posible dende o reclamo simbólico da ciencia.
Nin a Socioloxía clásica, nin a Antropoloxía ofrecen descricións completas, como veremos, dos
fenómenos sociais contemporáneos. Se o fan é simplificando a complexidade social para contribuír na
comunicación do sistema social. Esa é o seu labor, e facerse así cun oco no sistema social dende o que se
fundamentan. Encontrando así un lugar no mundo académico universitario, ou no sistema político, ou no
sistema sanitario.
Outra tendencia típica nos estudios sobre a EM tampouco será o leiv motiv da nosa investigación.
Non podemos centrar unha investigación sociolóxica sobre a EM en Galicia no “escándalo” que supón a
EM, ou na denuncia dos erros do sistema para o seu tratamento ou atención. Erros, escándalos e
denuncias forman partes dos medios usados por outros sistemas sociais, no pola socioloxía. Neste
sentido, vou narrar a continuación unha experiencia persoal en primeira persoa para ilustrar o uso do
escándalo como modelo de observación da EM.
En xullo de 2005 tiven a oportunidade de visitar un centro penitenciario psiquiátrico en Townsville,
Australia. Grazas a unha casualidade compartía casa cunha traballadora desta cárcere-hospital. Logrei
poñerme de acordo con ela para facer unha visita ao seu centro de traballo. Tras un par de chamadas
telefónicas o supervisor do centro autorizou a visita. Ao chegar á institución de alta seguridade
obrigáronme a desprenderme de tódolos dispositivos electrónicos que levaba. Nin a gravadora, nin a
cámara dixital, nin sequera o móbil, estaban permitidos nas inmediacións da institución. Uns minutos
antes o miña acompañante prohibírame sacar fotos do exterior do edificio. Tódolos meus dispositivos
eléctricos se viron substituídos por un pequeno interruptor portátil. Debía levalo na man, contiña un
botón vermello. “O botón do pánico”, chamáronlle. Se en calquera momento sufría un asalto ou unha
situación de perigo, debía apertalo. Todo o mundo acudiría inmediatamente ao lugar onde me atopase no
meu auxilio; ao mesmo tempo que se pechaban tódalas portas de saída. Tiven que entregar tamén o meu
pasaporte e a miña carteira; pasar por varios detectores de metal, sufrir un cacheo e un aparato para
detectar metal nos zapatos.
Unha vez superadas estas primeiras barreiras pasamos por varios corredores estreitos en forma de
eles concéntricas. Unha cámara á que o supervisor miraba abríanos as sucesivas portas. Antes de chegar
á última, o supervisor que me acaban de presentar, indicoume que non nos separásemos del; non eran
perigosos, afirmou, pero posto que non me coñecían e ía connosco unha muller, estariamos así “máis
seguros”. O complexo contaba con 21 pacientes presos de perigosidade media e 10 de alta perigosidade.
Había cinco enfermeiras en quendas sucesivas e un supervisor de enfermaría que era quen nos
acompaña. Tanto este enfermeiro como o único psiquiatra a cargo da unidade eran de orixe británica. Na
sala na que acababamos de entrar estaban os 21 pacientes presos de perigosidade media. Era un espazo
cadrado, organizado en torno a un patio axardinado no centro. Ao seu arredor estaban os cuartos
individuais dos internos, cunhas gaiolas aberta ao exterior para fumar onde moitos pasaban,
indicáronme, as noites de calor. Tiñan ximnasio e unha sala de curas para a administración da
~ 15 ~