Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

Capítulo 6. Unidades de Saúde Mental
en Galicia. 1992.
Este capítulo está divido en dúas partes pois os datos descritos se basean na
observación de dúas Unidades de Saúde Mental en Galicia en 1992. As sedes das dúas
están en dous núcleos urbanos de Galicia, mostrando unha clara centralización
administrativa da rede sanitaria pública. A primeira atende en 1992 ademais de
poboación urbana, os casos derivados á psiquiatría de tres pobos. Denominamos USM1 a esta primeira
cunha orientación antropolóxica e interdisciplinar como se verá a continuación. A segunda unidade, que
denominamos USM2 está situada noutro núcleo urbano importante de Galicia, pero a diferencia da
primeira, segue unha orientación psicoanalítica. Describimos a nosa recollida de datos durante os seis
meses nos que observamos estas dúas unidades de saúde mental. Serán dúas mostras máis da
complexidade da EMG en Galicia, complexidade interdisciplinar no primeiro caso, complexidade
psicoanalítica no segundo.
USM1 urbana e rural 718 .
A USM1 está situada nun núcleo urbano grande nunha capital galega, nunha rúa céntrica nos baixos
dun edificio novo. Atenden os asegurados da Seguridade Social pública derivados a psiquiatría de dous
ámbitos territoriais ben diferenciados. Por un lado, aqueles non residentes na cidade “desprazados”
ocasionalmente nela, derivados á USM1 con algunha “demanda” psiquiátrica. Este primeiro grupo
constitúeno principalmente estudantes universitarios. Por outro lado, a USM1 ocúpase de tres
municipios “rurais”, un próximo, os outros dous a uns cincuenta quilómetros de centro. Dúas veces por
semana desprázanse a dous Centros de Saúde en Argo e Río 719 para pasar consulta ás visitas previamente
concertadas dos tres municipios (os usuarios do terceiro municipio acoden ao Centro de Saúde no núcleo
urbano de Argo). No local central atenden as demandas da poboación desprazada previa cita telefónica.
A maior parte das conversacións entre os traballadores da unidade e cos seus pacientes, polo menos as
observadas, foron en galego.
A USM1 ten cinco traballadores como persoal fixo: un psiquiatra con formación como antropólogo
(Macario), un psicólogo de tendencias lacanianas (Marco), unha enfermeira (Marta), unha asistenta
social compartida con outros servizos (Mina) e un encargado do traballo administrativo burocrático
(cambiou ao longo da miña estanza na USM1). Na unidade sempre están presentes ademais varios
alumnos en prácticas: médicos facendo o rotatorio da carreira no seu paso por psiquiatría (Miro ou
Mira); enfermeiros en prácticas; futuros médicos especialistas realizando o MIR; psicólogos en prácticas
ou futuros PIR. Nos dous centros de saúde os traballadores sociais dos concellos, os servizos de
enfermaría e os bedeis son persoal con funcións dentro da USM1. A permanencia na USM1 dos
718 Durante seis meses en 1992 asistín a tódalas actividades desta USM como observador. Todos os datos aquí presentados foron modificados
para preservalo anonimato dos aludidos, con nomes ficticios utilizando as claves xa indicadas (véxanse os apéndices para consultar os perfís
dos integrantes da unidade). Sigo as anotacións dos meus cadernos de campo, as fichas sobre cada caso e as gravacións de boa parte das
consultas psiquiatras que presenciei.
719 Nomes ficticios.
~ 153 ~
6