Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

Nestes anos dende a morte de Franco iníciase a denominada Transferencia das Competencias
administrativas estatais ás diferentes Comunidades Autónomas. A Sanidade pública non é transferida á
Xunta de Galicia polo PSOE no goberno ata 1989. Ano que sobe ao Goberno autonómico galego o
presidente do xa entón Partido Popular, Manuel Fraga Iribarne.
Temos que engadir un dato político administrativo máis. En 1986 co PSOE no poder en Madrid o
Estado Español únese á Unión Europea, cunha terceira administración engadida ás xa existentes.
Nestes anos a Psiquiatría pública en Galicia vive a Transición “pacífica”, sen grandes novidades
pero si con pequenos cambios e transformacións.
1986: Lei Xeral de Sanidade.
O PSOE en España gaña as eleccións en 1982, permanecendo no Goberno nacional ata 1996. Unha
comisión ministerial deste primeiro goberno socialista encarga a José Luis Montoya un informe para
organizala Reforma psiquiátrica. O Informe Montoya ve a luz en 1985. En 1986 o mesmo goberno
socialista aproba a Lei Xeral de Sanidade. En 1986 lexíslase por primeira vez dende principios de século
o ámbito da saúde mental (art. 20). Ata entón as competencias en saúde mental pertenceran a órganos
con competencias diversas e contraditorias, sempre amparada dentro da beneficencia. Coa lei de 1986 a
Seguridade Social cobre a saúde mental, polo menos teoricamente. A nova lei, inspirada na filosofía da
psiquiatría comunitaria, ten un carácter xeral e orientativo, sen establecer especificamente as
competencias. Coa creación do Estado das Autonomías e a transferencia de competencias non se crea
unha regulación específica en Galicia ata dez anos máis tarde.
Nese momento en Galicia existían relacionadas co tratamento das EMG ata 17 competencias
administrativas diferentes 692 . Ademais dos Hospitais Xerais da Seguridade Social e os Hospitais
Militares onde se acollen algúns casos existían: os dispensarios de saúde mental das reformas dos anos
setenta; as clínicas, consultas e sanatorios privados; os neuropsiquiatras de cupo nos ambulatorios; as
camas e consultas externas da Cátedra de Psiquiatría en Santiago (cunha subespecialización en
psiquiatría infantil 693 .), e por suposto os Manicomios xerarquicamente dependentes das Deputacións
(Conxo, Toén, Castro en Lugo e dende 1970 Rebullón). Fóronse creando ademais prazas de
neuropsiquiatría nas Casas do Mar e nos tribunais de Incapacitación que outorgaban os graos de
invalidez para ter dereito a Pensións Non Contributivas 694 .
A isto temos que engadir Unidades de atención a dous problemas “graves” emerxentes nos anos 80:
o tratamento das toxicomanías de drogas non legais e as unidades de alcohólicos. Estas unidades de
toxicomanías emerxen en cada zona de Galicia con dependencias administrativas diferentes, dependendo
da casuística local 695 . Nalgúns casos con fondos nacionais, e dende a entrada na Unión Europea con
fondos comunitarios, xorden nos Concellos. Noutros casos créanse relacionadas con Organizacións
preexistentes como Asociacións de Exalcohólicos 696 ou Ordes relixiosas.
692
Matías narralo traballo de unificalas nos anos noventa nunha cidade galega na entrevista (Matías 1: 5 e ss)
693
Mónica 2: 17 e ss.
694
A lista non pretende neste caso ser absolutamente exhaustiva, cada posibilidade foi descrita no seu momento ao longo desta tese. Por
suposto, non sería estraño, dada a complexidade existente, o esquecemento non intencionado dalgún elemento.
695
María traballa como psiquiatra nunha destas unidades dende a súa fundación pola vontade dun médico alcalde en Esteiro (María 1: 3 e ss.)
696 En Santiago e Coruña.
~ 145 ~