Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

ingreso nos Concellos, xeralmente tras a “mediación” do sacerdote católico da parroquia ou do señor
propietario das terras do Lugar. Os ingresos económicos do Manicomio proviñan dende a súa fundación
de tres fontes: os fondos do propio Bispado e a orde relixiosa en primeiro lugar. En segundo lugar, as
contribucións das Deputacións provinciais coas que a Mitra asina acordos dende 1890. Finalmente, a
“doazóns” de particulares para cubrir os gastos dos seus Dementes ou doazóns.
Concepción Areal (1820-1893) 649 : Conciencia da Beneficencia.
“A casa de tolos de Zaragoza é un ataque permanente á humanidade, a xustiza, o
pudor, a todo aquilo respectado polos que non son dignos de desprezo. E a esa casa
mandan tolos doutras provincias, que pagan as estancias , ignorando, sen dúbida, que aos
que perderon a razón mellor lles iría se perdesen a vida” 650 .
“Odia o delito e compadece o delincuente” é unha boa frase de Concepción Arenal para resumir a
semántica coa que a Beneficencia do Século XIX nutre o tratamento dos dementes. Arenal traballou en
Galicia como visitadora de Cárceres e centros de acollida de mulleres. A Beneficencia é entendida como
unha obriga moral da sociedade xustificada dentro da educación católica. O escándalo é asumido pola
Caridade e a Beneficencia en toda Europa. De aí que o Decreto de 1885 atope perfecta expresión na
construción de Conxo nun Mosteiro católico primeiro, e despois, no financiamento por parte dos
notables da cidade 651
Primeira Reforma (1908-1924), Ditadura Primo Rivera (1923-1930) e Segunda República
(1930-1936). Conflito en Conxo.
En 1908 aparece unha nova Orde lexislativa reformando o procedemento de ingreso nos
Manicomios coa intención de diminuír os períodos de estancias nas Celas de Observación. Entre 1913 e
1924 iníciase en Cataluña unha Reforma da Beneficencia de Dementes paralizada durante os anos da
ditadura de Primo de Rivera entre 1924 e 1930. O goberno do Ditador aumentou o tamaño dos
Manicomios non aplicando as normativas anteriores e paralizando de feito a reforma catalá 652 . O
Manicomio de Conxo cambia nesta década a súa denominación, pasando a chamarse oficialmente
Sanatorio Psiquiátrico de Conxo.
A Mitra compostelana ampla dende case a súa fundación as instalacións do Sanatorio. Todas estas
ampliacións do Manicomio realizáronse con “prestamos” de capital privado santiagués. Proporcionaron
capital para converterse en socios do Bispado 653 . Principalmente o Banco Simeón e varias familias
santiaguesas. Repartíanse así os beneficios producidos polo Manicomio: a principios do século XX uns
vinte mil pesos anuais, pero en 1969 un millón de pesetas mensuais 654 . Houbo reformas de ampliación
en 1892, 1893 rematándose as obras en 1903 655 . Con estas contribucións económicas o Sanatorio pasa
das 300 prazas inícialles a 600, para chegar a ter 1.575 camas en 1975. Co aumento de internados en
649 Sigo López Souto (2004), así como González 1977, Lorda-González 1992.
650 Arenal 1927: 34-36, citada en González 1977: 51-52
651 Banco Simeon, Asociación de amigos do país, etc....
652 González Fernández 1977, 1988, 2000; Lordá-González 1995, 1999, 2001, 2002; así como González Duro 1980, 1987, 1996, 2008.
653 Lordá-González 2002.
654 González 1977: 69.
655 González 1977: 69.
~ 139 ~