Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

medicación e “edúcanlle” nos síntomas da súa enfermidade. Agora é un usuario dunha asociación cunha
longa carreira coa súa EM, e a súa toxicomanía. Imos agora a ir “des-fiando” a complexidade deste
exemplo. Con elo iremos formulando os pasos, o método e os obxectivos da nosa investigación.
Ao longo dos últimos tres séculos xurdiron toda unha serie de perspectivas para enfrontarse á EMG:
psiquiatría, medicinas populares, psicoloxía, psicanálise, ciencias sociais, etcétera. O médico psiquiatra
estuda os síntomas, observa os indicios que se asocian entre si e a súa evolución para asignar despois un
mesmo nome a unha mesma suposta enfermidade. Unha vez identificada a enfermidade mental o médico
busca como tratala. O médico epidemiólogo fará deste caso imaxinario un claro exemplo de co-
morbilidade entre drogas e enfermidade mental, servíndolle ao psiquiatra para definir mellor os
síntomas. O mesmo fai o curandeiro, só que dende distincións, como veremos, diferentes ás do médico.
O psicólogo atopa na conduta ou nas habilidades cognitivas, a explicación e solución ante o problema. O
antropólogo descubrirá como se constrúe o sentido da enfermidade no interior da súa cultura, nun todo
cultural no que cada elemento, incluída a escorregadiza enfermidade mental, intégrase. O sociólogo
clásico busca datos da clase social, o xénero, a idade, etc. dos sinalados socialmente como enfermos
mentais; os cruzar entre si e describe os elementos sociais comúns en casos parecidos. Describirá así a
estrutura social na que a EMG se integra.
Calquera destas perspectivas conta só parcialmente a complexa experiencia da EMG no exemplo
proposto. Psiquiatra, curandeiro, psicólogo, antropólogo ou sociólogo, cada un por separado e en
aparente illamento, definen a verdade da EM. Sen embargo, tódalas “versións” conviven na sociedade
sen estar illadas e sen contradicirse entre si. Esta tese doutoral busca ir máis alá das explicación dadas
ata agora. A complexidade está en que na sociedade galega conviven todas estas respostas, todas estas
definicións da EM. A nosa pregunta sociolóxica non pode ser polo tanto: ¿que é a EM? Non se trata de
descubrir cál das explicacións é a verdadeira. Como se verá todas elas funcionan perfectamente no
intercambio social de expectativas. Estas preguntas encerran, como xustificaremos máis adiante, unha
opción ética, social no fondo.
Unha ilustración desta convivencia simultánea de dúas teorías opostas axudaranos a comprender a
especificidade do problema abordado nesta investigación. Por un lado temos a negación da existencia da
enfermidade mental, no outro a defensa da súa realidade biolóxico cerebral ou xenética. No noso
exemplo representados pola nai que defende a existencia dun trastorno orgánico, e polo seu fillo, quen
inicialmente nega a existencia dunha EM. Ámbalas dúas teorías contan con defensores acérrimos na
actualidade. É doado atopar bibliografía onde se negue a existencia da enfermidade mental, ou achar
libros onde se identifique, como un feito cientificamente demostrado, a súa presenza no cerebro e nos
xenes 2 ..Unha cita dos informes que a Igrexa da Cienciología difunde 3 sobre a psiquiatría vai servinos
como exemplo da negación da enfermidade mental. Fronte á defensa da psiquiatría como ciencia médica
2 Faremos uso dos dous tipos de bibliografía ao longo da tese. Os exemplos nesta introdución atoparan máis adiante os seus expoñentes en
Galicia máis adiante
3 http://www.ccdh.es/ Publican en varios idiomas informes do que denominan Comisión Cidadá dos Dereitos Humanos. A maioría son sobre
asuntos relacionados coa enfermidade mental. Non entramos aquí a opinar sobre o valor desta Igrexa. Citámola pola súa ampla difusión
xeográfica e a facilidade de acceder ás súas opinións.
~ 12 ~