Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

outras capitais comarcais galegas, en servizos 624 . Pero Santiago de Compostela pasou a ser ademais o
capital administrativo da Comunidade Autónoma, co Parlamento e a sede da maior parte das
dependencias do Goberno autónomo: a Xunta.
Oleiros en Galicia: unha bisbarra costeira e interior.
A bisbarra na que Pérgola ten os seus usuarios, Oleiros, está situada na costa galega con cinco
núcleos urbanos relativamente grandes con máis de 10,000 habitantes cada un, e outros cinco núcleos
con menos poboación. Arredor destas concentracións urbanas Oleiros ten unha poboación total duns
130,000 habitantes. A poboación está diseminada por un territorio de 710 quilómetros cadrados, cunha
densidade duns 180 habitantes por quilómetro cadrado 625 . Oleiros esténdese sobre dúas rías galegas, con
dúas serras montañosas paralelas á costa 626 . A poboación vive maioritariamente de cara ao mar, pero con
lugares, aldeas e parroquias tamén no interior, vivindo relativamente illadas sobre as dúas lombas das
serras. Existen estradas paralelas á liña costeira nas faldras das serras, pero Oleiros conta tamén cunha
rede complexa de camiños asfaltados, cos que se unen as casas dispersas por toda a xeografía. Esta rede
conecta con Santiago de Compostela tras superar os montes paralelos ao mar. A bisbarra conta co
autobús como única forma de transporte público, con servizos polas estradas costeiras conectando os
principais núcleos urbanos con certa periodicidade 627 . Salvo nestes núcleos urbanos os habitantes de
Oleiros residen en casas unifamiliares cunha horta e en moitos casos algún animal (galiñas, coellos e
cada vez con menos frecuencia porcos ou cuchos). As familias nestas casas adoitan ser extensas 628 , con
dúas xeracións convivindo baixo o mesmo teito. Economicamente Oleiros viviu tradicionalmente da
pesca e o marisqueo, e por suposto a emigración. Nesta bisbarra os lugares de destino da emigración
variaron ao longo de tempo como xa indicabamos ao referirnos a Galicia en xeral, pero tamén variaron
en función dos contactos de cada casa. As casas familiares contaban con terras para o cultivo de
subsistencia mentres os varóns traballaban na pesca de baixura 629 , ou embarcados na mariña mercante
con prolongadas estancias fóra da casa. Hoxe en día o turismo, co aluguer de pisos e casas, e a
hostalaría no sector informal e “familiar” 630 da economía, engádense ás pensións de retorno da
emigración, as pensións dos maiores da casa e as subvencións pola “reconversión” 631 do sector
pesqueiro como fontes de ingreso de cada Casa familiar. Ademais de Esteiro 632 os usuarios da Pérgola
proveñen dos lugares, parroquias, municipios dispersos pola xeografía de Oleiros.
624 Na Galicia tradicional tiñan que acudir á capital comarcal para visitarse polo médico especialista. Hoxe en día Santiago segue sendo o
centro de referencia médico para toda a bisbarra, incluíndo Oleiros.
625 IGE 2008.
626 Unha altitude máxima duns 700 metros.
627 Algunhas nais de usuarios de Pérgola usan este servizo para acudir ás reunións mensuais da escola de familias. Sáen unha media de dous
ou tres horas antes para poder chegar ata Esteiro.
628 Avós donos xeralmente da casa con algún ou algúns dos seus fillos, en moitas ocasións unha das fillas, casados cos seus cónxuxes e fillos
convivindo, véxase: Segalen 1992; Flandrin 1979; Prat-Martínez 1991; Proxecto Galicia editorial Hércules 1997.
629 Fernández de Rota 1996; López Otero 2003; Calo Lourido 1978, 1996; Galván Tudela 1989, 1990, 1999.
630 É típico na zona alugar un piso herdado, ou a parte de abaixo da casa durante os meses de verán por prezos moi elevados. Ao mesmo tempo
os mozos da casa traballan sen contrato como camareiros ou coidando nenos dos veraneantes mentres os pais están temporalmente no
desemprego e cobran o subsidio por un contrato de fin de obra na mesma empresa na que traballan dende hai anos. Reciben tamén unha
pequena pensión do país onde emigraron de mozos do que regresaron con diñeiro abondo para construirse unha casa. Os avós reciben a súa
pensión de xubilación: agrícola ou do réxime normal da seguridade social. Todos axudan no cultivo da horta, ou o coidado das galiñas. Os datos
económicos oficiais dificilmente coinciden cos da complexidade social imperante.
631 Ademais das subvencións ante as negociacións por cotas de pesca do sector pesqueiro na Unión Europea deben engadirse as axudas polo
afundimento do Prestige.
632 Nome de novo ficticio pero repetido ao longo de toda a xeografía galega.
~ 134 ~