Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

GALICIA: xeografía e territorio.
Galicia é política e administrativamente unha das dezasete Comunidades Autónomas que articulan
España dende 1981, despois dos corenta anos do fascismo da ditadura de Franco (1939-1975). Sitúase
xeograficamente en Europa cunha fronteira ao sur ao longo do río Miño sobre Portugal, con fronteiras
co Océano Atlántico ao oeste, ao norte co mar Cantábrico, e ao leste coas Comunidades Autónomas
Españolas de Castela-León e Asturias 584 . O seu territorio foi dividido en catro rexións administrativas ou
provincias: Lugo, Ourense, Pontevedra e A Coruña. Galicia entra a formar parte da Unión Europea con
España en 1986. Dúas datas marcan pois os cambios políticos nos últimos corenta anos: 1975 coa morte
de Franco e 1986 coa entrada na Unión Europea 585 . Detémonos primeiro nunha descrición da xeografía
galega con algunhas indicacións preliminares sobre o seu sistema económico, para entrar despois na súa
xeografía humana, a súa poboación e a súa forma peculiar de distribución xeográfica. Finalizamos con
datos sobre a historia social de Galicia e a historia política recente 586 . A continuación presentamos datos
sobre a bisbarra na que se sitúa Pérgola: Oleiros.
Xeografía física: ¿illamento?
A paisaxe galega é montañosa e relativamente uniforme, entre 200 e 700 metros de altitude como
media, con Cabeza de Manzaneda de 1778 metros como un dos picos máis altos 587 . Estas montañas máis
altas sitúanse no interior e mantiveron a Galicia xeograficamente illada de España e de Portugal; así, as
dúas autoestradas que conectan a Galicia co resto da Península Ibérica teñen só uns anos de
antigüidade 588 . A extensa superficie costeira atlántica de Galicia divídese en rías: golfos ou baías coa
desembocadura de ríos no seu interior que permiten a existencia de portos naturais protexidos. As rías
son máis agrestes a medida que avanzamos cara ao norte, todas elas cunha fauna rica en vida debido á
relativamente baixa temperatura das súas augas. Se a orografía galega interior supuxo illamento, a
extensa actividade dos portos costeiros levou consigo unha permanente apertura ao exterior. A
precipitación anual galega é moderadamente alta, excedendo os 1000 milímetros na maioría dos lugares.
Non obstante, a auga consérvase pouco na terra debido a que a un chan gravemente erosionado que
mantén pouco tempo a humidade 589 .
Datos económicos I.
O terreo favorece a cría de animais fronte á agricultura industrial, sendo a cría de gando a actividade
industrial tradicional predominante xunto coa pesca na súa costa atlántica e cantábrica 590 . A produción
584 Como tódalas historias a de Galicia non está exenta de distincións interesadas que describen de formas diversas os avatares desta rexión
xeográfica. Parte do territorio actual foi un reino independente na Idade Media, cun desenvolvemento económico similar ao doutros reinos de
Europa ata a anexión por parte dos Reis Católicos e a xestión administrativa con criterios de colonia ata ben entrados os séculos XIX e XX.
Véxase: Murado 2008; Villares 1982; Beiras 1995, e entre os clásicos Risco 1976, Manuel Murguía 1901 ou Otero Pedrayo 1962.
585 En 2005 o Partido Popular, tras 16 anos de maiorías no Parlamento galego, perdeu o Goberno da Comunidade Autónoma. Esta terceira data
podería ser considerada un cambio político histórico, pois o presidente durante eses anos foi Manuel Fraga, ministro xa nos tempos do
franquismo. Os corenta anos da ditadura franquista tiveron unha “continuidade” política en Galicia, denominada Transición. O continuismo
político galego "conservador" iría dende 1939 ata 2005, sumando un total de case 70 anos.
586 A nosa selección de datos será por suposto parcial. Indicaremos as controversias existentes en cada caso, tratando de facer evidente as
distincións coas que construímos a nosa observación sociolóxica.
587 Torres Luna 1992.
588 Dada a orografía galega a inversión necesaria para vías de alta capacidade é varias veces máis alta que en calquera zona da península:
véxanse os datos ofrecidos polo ministerio de fomento na súa páxina web:www.fomento.es.
589 Ademais dunha base porosa granítica, véxase: Enciclopedia Británica 1998.
590 Galicia conta con pouco menos de 1500 quilómetros de costa.
~ 130 ~