Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

Capítulo 4. Galicia: A Bisbarra de
O l e i r o s 577 .
Presentamos a continuación datos que servirán para contextualizar tanto as historias dos
4
integrantes da Pérgola, como a evolución das institucións socialmente encargadas en Galicia
de xestionar a EMG. Só entón estaremos en disposición de facer unha descrición complexa da orde
social e a EMG galega. Pois, por exemplo, falar de fármacos para os síntomas psicóticos, ou falar do
diagnóstico dunha esquizofrenia segundo o DSM-IV 578 , ou da vida dun enfermo con depresión, ou da
reforma psiquiátrica en Galicia, non ten sentido sen unha contextualización nesta complexidade do
sistema sociedade coas tinguiduras locais propias e galegas.
O cambio social 579 que viviu Galicia nos últimos cincuenta anos levouna dende unha forma de
organización social agrícola-pesqueira segmentada a formar parte do sistema social global cunha
estrutura funcional que describiamos teoricamente. Pero esta evolución social non significa a
desaparición dos sistemas sociais anteriores. Por iso non se pode describir Galicia só dende o paradigma
da modernidade, ou facelo dende o anhelo ben intencionado do progreso 580 , nin pode describirse cunha
nostalxia idealizada da “cultura tradicional” galega 581 . Estes son erros teóricos habituais nos estudios
sociolóxicos ou antropolóxicos de Galicia.
Porque como acabamos de ver a evolución do sistema sociedade contemporánea cara á sociedade
funcionalmente diferenciada non implicala desaparición de sistemas sociais anteriores organizados
baseándose no parentesco, o territorio ou segmentos diferenciados socialmente. Galicia non é unha
excepción neste sentido. Tódolos datos sobre Galicia aquí presentados se basean nesta distinción
luhmaniana 582 . Por iso os sistemas sociais non funcionalmente diferenciados (baseándose estes no
parentesco, ao no territorio ou nalgunha forma de segmento social) son asociados nesta tese coa Galicia
habitualmente denominada tradicional, especialmente na literatura da antropoloxía socio cultural.
Mentres que as organizacións e institucións propias da industrialización e a globalización 583 en Galicia
vinculásense á sociedade funcionalmente. A descrición que ofrecemos de Galicia en datos é por suposto,
en consecuencia, sesgada pero complexa.
577 Do mesmo xeito que usamos un nome ficticio para a asociación na que se centra esta investigación eliximos unha denominación ficticia
para a bisbarra onde está situada Pérgola, e así preservalo anonimato dos usuarios. Oleiros é un topónimo moi común en toda Galicia, de aí a
nosa elección. Os datos son por suposto sempre reais indicándose en cada caso a súa procedencia. A selección do datos marca unha diferenza,
en sentido luhmaniano, con respecto a outros estudios sobre esta mesma temática (véxanse as teses do final do capítulo 1).
578 APA 2005.
579 Non existe un estudo completo da rápida velocidade deste cambio en comparación co resto das Comunidades Autónomas ou países da
Unión Europea. Abonda escoitar a historia oral dos maiores de Galicia, fixándose por exemplo nas formas de traballo, para decatarse da
evolución do sistema tradicional adaptándose e cambiando ao mesmo tempo. Nas historias dos usuarios de Pérgola e os seus familiares non
pode esquecer este dato.
580 Este sesgo é obxecto de análise noutra parte desta tese, como referencia pode t o m a rse case calquera estudo "sociolóxico" encargado pola
Xunta de Galicia ou algunha das institucións "económicas" da Comunidade Autónoma: un bo exemplo podería ser este artigo curto de López
Facal (2003) onde usase unha descrición xerada socialmente como suposta tese científica dende a socioloxía.
581 Os estudios de "antropoloxía cultural", cheos por outra parte de grande cantidade de datos empíricos, de Lisón Tolosana (1983; 2004) sobre
os Ancares poden servir de paradigma deste sesgo que analizase teoricamente no apartado correspondente desta tese.
582 Sociedade diferenciada polo territorio, pola parentela ou polos segmentos sociais locais, véxase sección dedicada á evolución da sociedade
no primeiro capítulo desta tese.
583 Falaremos polo tanto da Galicia tradicional para referirnos a todos os sistemas sociais existentes en Galicia non funcionalmente
diferenciados, mentres que sempre que nos refiramos á industrialización ou a globalización falamos do sistema sociedade do que Galicia forma
parte, e por suposto da súa evolución. A referencia a un ou outro será clara segundo o contexto.
~ 129 ~