Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

A énfase da socioloxía de inspiración fenomenolóxica está nos procesos cognitivos. Ante o
problema da enfermidade hai pois dous camiños, non excluíntes entre si: ou ben, o propio contexto
social ofrece formas de neutralización para evitar danos morais graves ao enfermo, unidos a formas de
discriminación que evitan danos á sociedade. Ou ben, o problema é diagnosticado e encarado por un
experto. A Socioloxía Médica inspirada nesta corrente centrouse principalmente no estudo destes dous
métodos. A súa achega á semántica da Socioloxía Médica e a Socioloxía médica EM foi a modelo da
enfermidade como problema en canto ao teórico 527 , e unha énfase na necesidade sociolóxica de
describilos procesos cognitivos 528 nos que se define o sentido vivido da enfermidade, a acomodación 529
ao problema, a definición do status de enfermidade (invalidez parcial ou total) 530 e as conversacións con
expertos médicos que constitúen o proceso social de enfermar 531 . Dende este paradigma os membros
dunha sociedade acomodan a enfermidade-problema con explicacións e métodos que a linguaxe ofrece
na súa cultura 532 . Se a psiquiatría sería a resposta do primeiro modelo inspirado en Parsons, a
antipsiquiatría do modelo interaccionista, a criminoloxía seríao deste terceiro modelo de inspiración
fenomenolóxica.
O problema 533 desta formulación é que por falar dos métodos negociados de construír a realidade
non saímos da comunicación, non nos formulamos unha descrición complexa da comunicación social
por insistir na obvia negociación cognitiva constante. Insistir na importancia dos mundos da vida da
xente corrente, como no caso do interaccionismo, non leva consigo de por si unha aproximación
científica á realidade social estudada. Denuncialo positivismo da biomedicina, ou doutras formas de
socioloxía non fai automaticamente científica a propia perspectiva. Centrase nos marxinados pola
enfermidade para describila utilidade social do sentido con que se constrúe a súa experiencia, non é de
por si ciencia da sociedade. Pode ser unha denuncia para sumarse cun movemento social de protesta,
pero non por iso descríbese a complexidade do fenómeno denunciado. Esta formulación establece a súa
observación asumindo: primeiro, que cada acto individual representa un acto social 534 ; pero ademais,
presume tamén que cada acto social debe ser tratado como un logro social nun proceso metódico 535 do
que o sociólogo dá conta. O problema está en que hai elementos sociais que son estables de por si, dos
que é difícil dar conta con esta perspectiva, pero ademais existe unha asunción acrítica da motivación do
suxeito. Como vimos, esta herdanza motivacional psicolóxica é unha herdanza da socioloxía de Parsons
que resta liberdade aos sistemas psíquicos, limitando así as posibilidades de observación sociolóxica.
Dalgún xeito o resultado social desta socioloxía, ao describir os procesos cognitivos da enfermidade e
descubrir a súa eficacia social, é cando menos paralizadora 536 .
527 Gerhardt 1989: 197 e ss
528 As descricións (accounts) serán un paso previo cara á narratividade como centro da investigación (Gerhardt 1989: 198-9).
529 Lynch 1993: 152.
530 Tódalas obras de Karp (1994, 1996, 2006) van dende unha inspiración tamén antropolóxica neste camiño coa EM.
531 Freidson 1970, 1978, 1989; ou Atkinson 1981, 1985, 1996.
532 Gerhardt 1989: 237.
533 "In thematizing what the participants merely presuppose and assuming a reflexive attitude to the interpretandum, one doesn't place oneself
outside the communication context under investigation; one deepens and radicalizes it in a way that is in principle open to all participants"
(Habermas 1984: 130).
534 A denominada indexicalidade: Garfinkel 1967: 161; Gerhardt 1989: 185-186.
535 O principio "pragmático": Garfinkel 1967: 161; Gerhardt 1989: 185-186.
536 Gerhardt (1989: 247) describe este efecto como diletante.
~ 114 ~