Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

defenderon un método que denominaron “naturalista” 497 . Fronte á fría estatística, buscouse chegar ao
interior do proceso de definición da identidade do actor social para así comprender a súa actuación 498 .
Blumer (1900-1987) partiu de tres teses xa clásicas 499 : (1) os homes actúan en función do significado ou
sentido das “cousas” que os rodean; (2) o significado das cousas constrúese na interacción social con
outros actores do seu ámbito; pero ademais, (3) os sentidos das cousas baséanse na experiencia social
anterior da persoa. Unha enfermidade é así algo sufrido por alguén, pero unha enfermidade é
socialmente un proceso de negociación e renegociación constante da identidade social do enfermo en
interrelación cos outros 500 . Unha enfermidade é polo tanto unha etiqueta, un símbolo negociado en cada
interacción social. Unha EMG define o seu valor social, a súa etiqueta, na interacción social simbólica.
Levado ao extremo supón non só un “nominalismo sociolóxico” senón a negación ontolóxica da EM (as
obras de Szasz 501 e a antipsiquiatría 502 máis radical explotaron esta concepción). Estudar a EM como
etiqueta definida socialmente, non en canto a súa ontoloxía, é claramente unha evidencia científica,
negar a súa existencia é unha inxerencia política na socioloxía e unha inxenuidade.
Goffman 503 na súa obra clásica Internados estuda a carreira moral dun EM en tres fases. Primeiro,
Goffman analiza os trazos definitorios da normalidade social. Cada sociedade crealo coñecemento
médico que define esa normalidade. Segundo, Goffman analiza como cada sociedade identificalos
signos dunha crise coa ruptura desa normalidade. Estes elementos son sociais e definidos na interacción
cara a cara entre paciente e médico. Finalmente, cada sociedade etiqueta e negocia a identidade do
enfermo mental nas súas institucións. Goffmann acuño o termo institución total para os manicomios dos
anos cincuenta e sesenta nos EEUU. Nesta última fase, igual que na SM derivada de Parsons, poden
suceder dúas cousas: que a crise superese sen a consolidación do estigma, ou que finalmente o proceso
de estigmatización solidifiquese como identidade sobre a que interactuar. A SM da EM xerou unha
inmensa produción bibliográfica sobre estas tres fases. A produción sociolóxica sobre esta carreira moral
que supón vivir a EM nunha sociedade foi descrita empiricamente en infinidade de estudios sociolóxicos
dende entón.
As achegas á semántica de Socioloxía da EMG da Escola de Chicago baséanse no que poderiamos
chamar un Realismo moral 504 con dous elementos utópicos nunha clara función social tranquilizadora. O
primeiro elemento utópico é unha simplificación que atribúe a responsabilidade da EMG á situación na
que se atopa unha persoa. Levado ao extremo négase a existencia da EM na máis radical das
antipsiquiatrías, ou denúnciase o carácter de profecía auto cumprida 505 dos tratamentos e as
497 Lemert 1951: 23.
498 Blumer 1969: 16.
499 Blumer 1982: 2
500 "illness as something that people not only suffer, but as a condition that can call for a re negotiation of their social identity" Gerhardt, U.
1989 citado en Radley 1993: 2.
501 Szasz 1976, 2007.
502 Laing 1983 (1960) é un clásico desta corrente que analizamos axiña.
503 Goffmann 1972 (1961).
504 Denzin define ben a sentenza encerrada nesta semántica: "The moral is clear. The melodramatic, realistic, interactionist social (problems)
text reproduces a romantic oversimplification with society's undeseables. This identification produces interactional and emotional, and not
economic solutions to social problems. It creates the conforming illusion that if one identifies with and understands sorry situations will go
away. This of course is pure fantasy. It is romantic ideology woven through liberal and conservative political axendas which make individuals
responsable for their own problems" Denzin 1995: 122.
505 Illich (1975) denomina e denuncia como iatroxénese este efecto "perverso".
~ 111 ~