Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

Pero os que achegaron máis elementos a esta disciplina foron Josep M. Comelles e Anxo Martínez
Hernáez, con traballos específicos sobre EMG en España 399 . Xuntos publican un pequeno manual 400 coas
claves específicas da antropoloxía médica: dimensións da enfermidade, historia da biomedicina e as súas
relacións coa antropoloxía, propostas implícitas de estudio, etc. que vimos sinalando. Len a historia da
medicina ata a aparición da antropoloxía médica como unha especie de “conciencia crítica” do sistema
médico.
A antropoloxía médica da EMG
“Está claro que a cultura debe valorar e facer aptos para a vida social mesmo a tipos
humanos moi inestables. Se se escollese tratar as súas variables como variables máis
valiosas da conduta humana, os individuos en cuestión aproveitarían para realizar os seus
papeis sociais sen referencias ás nosas pautas normais sobre os tipos que poden adaptarse
socialmente e os que non. Os que funcionan inadecuadamente en calquera sociedade non
son aqueles que teñen certos trazos anormais fixos, senón aqueles dos cales as respostas
nativas non recibiron apoio nas institucións das súas culturas. A fraxilidade destas
aberracións é, en boa medida, ilusoria. Despréndese non do feito de que faltalles o vigor
necesario, senón de que son individuos dos cales as respostas nativas non son reafirmadas
pola sociedade” 401 .
A antropoloxía médica da EMG é unha aplicación á EMG da semántica descrita. Emerxe e
diferénciase con conceptos e observacións propias. Parte do concepto holista de cultura, do principio
xeral do relativismo e dun método de traballo de campo como pautas iníciaos de identidade para irse
diferenciado no estudo da EMG.
O elemento específico da semántica da ENG dende a antropoloxía médica son as posesións e os
endemoniados. A asunción, claramente explicitada ou non, é sempre a mesma. As posesións e os
endemoniados son expresións culturais das EM. Son os antecedentes máxico relixiosos da explicación
científica biomédica. Se “medicina é cultura” é o lema da antropoloxía médica en xeral, na súa
aplicación á EMG sería: “a loucura é cultura” tamén. A antropoloxía da EMG son variacións sen fin
sobre esta mesma premisa. O imaxinario da EMG dende a AM constrúese sobre esta distinción.
Cada totalidade cultural educa os seus individuos nas súas pautas do normal e do patolóxico como
sinalaba Ruth Benedit 402 . A cita coa que iniciamos este apartado delimita o leitmotiv de toda a
Antropoloxía da EMG. Teriamos primeiro aos individuos inestables que atopan acomodo coa cultura
local. Pero posto que a anormalidade é definida ao interior de cada cultura, habería individuos
“inestables” sen resposta nas súas institucións culturais 403 . A EMG baila para a antropoloxía médica
entre estes dous tipos que acabamos de apuntar: entre o tolerado culturalmente cun rol de “tolo”
aceptado, e aqueles que seendo inestables, non tolerados (coincidindo “curiosamente” cos criterios en
moitos casos da psiquiatría biomédica). Son dous clásicos desta perspectiva as propostas dunha
399
Dende os anos noventa na Universidade Pública de Tarragona ofrécense programas de formación específicos en antropoloxía médica. Unha
bibliografía completa da antropoloxía médica en España ata o ano 2000 elaborada por Josep M. Comelles e Enrique Perdiguero pódese
consultar na web:http://web.mac.com/josepmcomelles/REDAM.
400
Comelles-Martínez Hernáez 1993.
401
Ackerknecht 1985: 63, nota 3.
402
"Dentro dun amplo espectro a normalidade vén definida culturalmente" Benedict 1934: 73.
403
Ackerknecht quere non obstante separarse das connotacións semánticas da sociologia da desviación: "...o desviado actúa contra a súa cultura,
mentres que o normal actúa coa súa cultura" Ackerknecht 1985: 182.
~ 98 ~