10.05.2013 Views

Observadores de Aves de Pernambuco

Observadores de Aves de Pernambuco

Observadores de Aves de Pernambuco

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Aves</strong> <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong><br />

e seus nomes populares<br />

Gilmar Beserra <strong>de</strong> Farias<br />

Biólogo<br />

Manoel Toscano <strong>de</strong> Brito<br />

Guia <strong>de</strong> Turismo<br />

Gustavo Luis Pacheco<br />

Técnico em Turismo<br />

Recife<br />

2000


<strong>Observadores</strong> <strong>de</strong> <strong>Aves</strong> <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong> – OAP<br />

Av.: Agamenon Magalhães, 28 – Q-C. 13<br />

Engenho Maranguape – Paulista – PE – Brasil<br />

CEP: 53.423-440<br />

E-mail: oap.aves@hotlink.com.br<br />

Ficha Catalográfica<br />

Farias, Gilmar Beserra<br />

<strong>Aves</strong> <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong> e seus nomes<br />

populares/ Gilmar Beserra <strong>de</strong> Farias,<br />

Manoel Toscano <strong>de</strong> Brito, Gustavo Luis<br />

Pacheco. - Recife: Editora Universitária da<br />

UFPE, 2000. 55p.<br />

Capa: Tangara fastuosa (Pintor-verda<strong>de</strong>iro)


Apresentação<br />

Apresentamos <strong>Aves</strong> <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong> e seus nomes populares,<br />

uma versão atualizada da Lista preliminar das aves<br />

do Estado <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong> publicada em 1995. Agora são<br />

498 espécies <strong>de</strong> aves registradas no estado, 29,6% do total<br />

existente no Brasil. Dessas, 42 são espécies endêmicas (En)<br />

para o território brasileiro, 36 espécies migratórias oriundas<br />

do Hemisfério Norte (VN – visitante setentrional) e do<br />

Hemisfério Sul (VS - visitante meridional) e 21 ameaçadas<br />

<strong>de</strong> extinção (Am), segundo a lista oficial do IBAMA e o Red<br />

Data Book (Collar et al., 1992). Os nomes científicos e a or<strong>de</strong>m<br />

evolutiva estão <strong>de</strong> acordo com Sick (1997). Os novos<br />

registros aparecem precedidos <strong>de</strong> uma seta.<br />

Nesta edição, acrescentamos um breve histórico sobre<br />

a ornitologia para mostrar como foi o <strong>de</strong>senvolvimento das<br />

pesquisas com aves em <strong>Pernambuco</strong>. Outra novida<strong>de</strong> é que<br />

adicionamos todos os nomes populares pesquisados por<br />

Manoel Toscano <strong>de</strong> Brito durante 35 anos <strong>de</strong> ativida<strong>de</strong>s ornitológicas<br />

em várias regiões do estado. Essa é uma maneira <strong>de</strong><br />

valorizar a cultura local e <strong>de</strong> aproximar as pessoas das aves<br />

e da natureza. Segundo Sick (1997), ao <strong>de</strong>signar uma ave<br />

o povo procura relacioná-la, por exemplo, com o colorido,<br />

forma do bico, alimentação, modo <strong>de</strong> caçar, manifestações<br />

sonoras, hábitos, nidificação, relação ao tempo, relação a<br />

hora quando cantam, biótipo, ocupações humanas e lendas.<br />

Na falta <strong>de</strong> informação sobre o nome popular em <strong>Pernambuco</strong>,<br />

utilizamos outro(s) conhecido(s) nacionalmente (nomes<br />

grifados). No final, acrescentamos uma lista das espécies


ameaçadas <strong>de</strong> extinção, divididas em categorias <strong>de</strong> acordo<br />

com Collar, Crosby e Stattersfield (1994).<br />

Já estamos preparando a próxima edição, que virá com<br />

registros <strong>de</strong> ocorrência e mapas <strong>de</strong> localização. Enquanto<br />

isso, esperamos que esta lista auxilie profissionais e amadores<br />

em suas pesquisas.<br />

Agra<strong>de</strong>cemos a todos que nos <strong>de</strong>ram sugestões para<br />

melhorar a qualida<strong>de</strong> do nosso trabalho, em especial à<br />

Bióloga Sônia Roda, sempre atenta às novas ocorrências.<br />

Agra<strong>de</strong>cemos também ao Designer Gráfico Josinaldo Barbosa<br />

pelo trabalho <strong>de</strong> editoração.<br />

Gilmar Beserra <strong>de</strong> Farias<br />

Manoel Toscano <strong>de</strong> Brito<br />

Gustavo Luis Pacheco


Sumário<br />

APRESENTAçãO ................................................................................ 3<br />

HISTóRIA DA ORNITOLOGIA EM PERNAMBuCO ................. 7<br />

AVES DE PERNAMBuCO E SEuS NOMES POPuLARES .....10<br />

ORDEM TINAMIFORMES ..............................................................10<br />

ORDEM RHEIFORMES ...................................................................11<br />

ORDEM PODICIPEDIFORMES .....................................................11<br />

ORDEM PROCELLARIIFORMES ..................................................11<br />

ORDEM SPHENISCIFORMES .......................................................12<br />

ORDEM PELICANIFORMES ..........................................................12<br />

ORDEM CICONIIFORMES .............................................................12<br />

ORDEM ANSERIFORMES ..............................................................14<br />

ORDEM FALCONIFORMES ...........................................................15<br />

ORDEM GALLIFORMES .................................................................17<br />

ORDEM GRuIFORMES ...................................................................17<br />

ORDEM CHARADRIIFORMES ......................................................19<br />

ORDEM COLuMBIFORMES..........................................................22<br />

ORDEM PSITTACIFORMES ...........................................................23<br />

ORDEM CuCuLIFORMES .............................................................24<br />

ORDEM STRIGIFORMES ................................................................25<br />

ORDEM CAPRIMuLGIFORMES ...................................................26<br />

ORDEM APODIFORMES ...............................................................27<br />

ORDEM TROGONIFORMES..........................................................29<br />

ORDEM CORACIIFORMES ............................................................29<br />

ORDEM PICIFORMES .....................................................................30<br />

ORDEM PASSERIFORMES ............................................................32<br />

LISTA DAS ESPéCIES AMEAçADAS quE OCORREM EM<br />

PERNAMBuCO POR CATEGORIAS DE AMEAçA (BASEADO<br />

EM COLLAR, CROSBy, STATTERSFILD, 1994). .......................52<br />

BIBLIOGRAFIA CONSuLTADA ....................................................53


História<br />

da Ornitologia em <strong>Pernambuco</strong><br />

O primeiro registro <strong>de</strong> aves para o Brasil data <strong>de</strong> 1.500,<br />

na carta <strong>de</strong> Pero Vaz <strong>de</strong> Caminha ao Rei <strong>de</strong> Portugal, Dom<br />

Manuel, on<strong>de</strong> mencionava aves chamadas <strong>de</strong> “furabuchos”<br />

e algumas outras como araras, papagaios e pombas (Pinto,<br />

1942).<br />

Para o Nor<strong>de</strong>ste do Brasil, <strong>de</strong>staca-se Do clima e terra do<br />

Brasil, obra do Padre português Fernão Cardim, que chegou<br />

ao país em 1583, sendo o primeiro a <strong>de</strong>screver a avifauna<br />

do litoral nor<strong>de</strong>stino. O colono português Gabriel Soares <strong>de</strong><br />

Sousa escreveu, em 1587, o Tratado <strong>de</strong>scritivo do Brasil, on<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>dicou parte às aves que habitavam a Bahia <strong>de</strong> Todos os<br />

Santos (BA). Ambrósio Fernan<strong>de</strong>s Brandão, português que<br />

residiu em <strong>Pernambuco</strong>, em 1618 ocupou-se da composição<br />

do livro Diálogo das gran<strong>de</strong>zas do Brasil, on<strong>de</strong> <strong>de</strong>screveu hábitos<br />

<strong>de</strong> algumas espécies <strong>de</strong> aves (Pinto, 1979). História dos<br />

animais e árvores do Maranhão, escrito <strong>de</strong> 1625 a 1631 pelo<br />

missionário capuchinho Frei Cristovão <strong>de</strong> Lisboa, registra<br />

neste estado 68 espécies <strong>de</strong> aves (Orem, 1990).<br />

Durante a ocupação dos holan<strong>de</strong>ses no Nor<strong>de</strong>ste do<br />

Brasil, alguns naturalistas e pintores da corte do Príncipe<br />

Maurício <strong>de</strong> Nassau registraram e <strong>de</strong>screveram valiosas<br />

informações sobre a fauna neotropical. Destacou-se o naturalista<br />

alemão George MarcGrave, que chegou ao Brasil em<br />

1636 (Ihering, 1914) e realizou expedições a <strong>Pernambuco</strong>,<br />

Paraíba e Rio Gran<strong>de</strong> do Norte, resultando na obra Historia<br />

rerum naturalium Brasilae (Paiva, 1987), on<strong>de</strong> no seu livro<br />

quinto, <strong>de</strong>screveu 174 espécies <strong>de</strong> aves, 149 das quais foram<br />

i<strong>de</strong>ntificadas (Orem, 1990). Informações sobre a procedência


8<br />

dos exemplares não existem em sua maioria, mas alguns<br />

exemplares <strong>de</strong> viveiros do Jardim Botânico, que o Príncipe<br />

Maurício <strong>de</strong> Nassau mantinha em Recife, po<strong>de</strong>m ter servido<br />

<strong>de</strong> mo<strong>de</strong>lo (Pinto, 1946). Po<strong>de</strong>mos mencionar, para o período<br />

“Mauriciano”, os nomes <strong>de</strong> Albert Echout e Zacarias<br />

Wagener, que contribuíram ilustrando a nossa ornitofauna<br />

(Pinto, 1979). Em 1816, o naturalista inglês William Swainson<br />

chegou a <strong>Pernambuco</strong> e foi até a Bahia coletando material<br />

científico, <strong>de</strong>ixando-nos uma iconografia <strong>de</strong>nominada Birds<br />

of Brazil. Na mesma época, outro naturalista inglês, Charles<br />

Waterton, realizou trabalhos na Paraíba e Maranhão com<br />

beija-flores (Sick, 1985).<br />

Trabalhos exclusivos <strong>de</strong> levantamento <strong>de</strong> aves para<br />

<strong>Pernambuco</strong> iniciaram-se a partir <strong>de</strong> 1881, através do anatomista<br />

britânico W. H. Forbes, que catalogou 116 espécies.<br />

Nos anos <strong>de</strong> 1892 a 1893, o entomologista francês Pierre<br />

Emille Gounelle trabalhou em <strong>Pernambuco</strong>, registrando<br />

beija-flores (Sick, 1985). Em 1903, Reiser e Robert, montaram<br />

coleções com exemplares oriundos <strong>de</strong> Recife, São Lourenço<br />

e Petrolina e durante os anos <strong>de</strong> 1926 a 1931, Emil Kaempfer,<br />

coletor alemão, montou uma gran<strong>de</strong> coleção para o Museu<br />

Americano <strong>de</strong> História Natural. Em 1933, o Professor Theodoro<br />

Kadletz, catedrático alemão do Ginásio Pernambucano,<br />

publicou um catálogo sobre aves do nosso Estado. Elsie M.<br />

B. Naumburg, em 1939, publicou trabalhos à respeito das<br />

viagens e coleções <strong>de</strong> Emil Kaempfer.<br />

Gran<strong>de</strong> contribuição nos <strong>de</strong>u Olívério Pinto (Museu<br />

<strong>de</strong> Zoologia da universida<strong>de</strong> <strong>de</strong> São Paulo), que, em<br />

1940, publicou <strong>Aves</strong> <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong>, registrando 212<br />

espécies. Herbert Berla, em 1946, veio a <strong>Pernambuco</strong><br />

representando o Museu Nacional do Rio <strong>de</strong> Janeiro e<br />

assinalou 161 espécies <strong>de</strong> aves. John Zimmer, em 1947, e<br />

Donald Lamm, em 1948, publicaram algumas notas sobre<br />

as aves pernambucanas.


Até o momento, os referidos trabalhos só se limitavam<br />

à observação <strong>de</strong> campo e coleta <strong>de</strong> espécimes<br />

para coleção. Trabalhos <strong>de</strong> marcação <strong>de</strong> aves com anéis<br />

metálicos (anilhamento) iniciaram-se no estado <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong><br />

na Estação Ecológica do Tapacurá (município<br />

<strong>de</strong> São Lourenço da Mata), através do norte-americano<br />

Thomas Gula, em 1978. Po<strong>de</strong>mos registrar outros programas <strong>de</strong><br />

marcação através do Professor do Departamento <strong>de</strong> Zoologia<br />

da universida<strong>de</strong> Fe<strong>de</strong>ral <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong> (uFPE) e ornitólogo<br />

A r t u r G a l i l e u d e M i r a n d a Co e l h o n a R e s e r v a<br />

Biológica <strong>de</strong> Saltinho (Rio Formoso) e na Serra dos Cavalos<br />

(Caruaru), e por Severino Men<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Azevedo Júnior,<br />

principalmente na Coroa do Avião em Itamaracá (Azevedo<br />

Júnior, 1988).<br />

Em 1986, surge o OAP (<strong>Observadores</strong> <strong>de</strong> <strong>Aves</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Pernambuco</strong>) através <strong>de</strong> Manoel Toscano <strong>de</strong> Brito (Guia <strong>de</strong><br />

turismo) e Gustavo Pacheco (na época, Coor<strong>de</strong>nador do<br />

Museu <strong>de</strong> Ciências Naturais do Horto Zoobotânico <strong>de</strong><br />

Dois Irmãos – Recife). Foi fundado então o primeiro grupo<br />

amador <strong>de</strong> observadores <strong>de</strong> aves em <strong>Pernambuco</strong>, com os<br />

objetivos <strong>de</strong> fazer o levantamento <strong>de</strong> aves em várias regiões<br />

do Estado e <strong>de</strong> popularizar a ornitologia.<br />

9


10<br />

<strong>Aves</strong> <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong><br />

e seus Nomes Populares<br />

ORDEM TINAMIFORMES<br />

FAMÍLIA TINAMIDAE<br />

Subfamília Tinaminae<br />

Tinamus solitarius Am<br />

Macuco<br />

Crypturellus soui<br />

Nhambu-mata-cachorro<br />

Crypturellus noctivagus Am En<br />

Zabelê<br />

Crypturellus strigulosus<br />

Nhambu-relógio<br />

Crypturellus parvirostris<br />

Nhambu-espanta-boiada,<br />

Nambu-cabeça-<strong>de</strong>-birro<br />

Crypturellus tataupa<br />

Nhambu-<strong>de</strong>-pé-roxo, Nambu-tururi<br />

Subfamília Nathurinae<br />

Rhynchotus rufescens<br />

Perdiz<br />

Nothura boraquira<br />

Codorna-do-nor<strong>de</strong>ste<br />

Nothura maculosa<br />

Codorna-comum


ORDEM RHEIFORMES<br />

FAMÍLIA RHEIDAE<br />

Rhea americana<br />

Ema<br />

ORDEM PODICIPEDIFORMES<br />

FAMÍLIA PODICIPEDIDAE<br />

Tachybaptus dominicus<br />

Mergulhão-pequeno<br />

Podilymbus podiceps<br />

Mergulhão-caçador<br />

ORDEM PROCELLARIIFORMES<br />

FAMÍLIA DIOMEDEIDAE<br />

Diome<strong>de</strong>a chlororhynchos VS<br />

Albatroz-<strong>de</strong>-nariz-amarelo<br />

FAMÍLIA PROCELLARIIDAE<br />

Pachyptila vittata VS<br />

Par<strong>de</strong>la-<strong>de</strong>-bico-<strong>de</strong>-pato<br />

Calonectris diome<strong>de</strong>a VN<br />

Par<strong>de</strong>la-<strong>de</strong>-bico-amarelo<br />

Puffinus gravis VS<br />

Par<strong>de</strong>la-<strong>de</strong>-bico-preto<br />

Puffinus puffinus VN<br />

Par<strong>de</strong>la-sombria<br />

FAMÍLIA HYDROBATIDEA<br />

Oceanites oceanicus VS<br />

Alma-<strong>de</strong>-Mestre


12<br />

ORDEM SPHENISCIFORMES<br />

FAMÍLIA SPHENISCIDAE<br />

Spheniscus magellanicus VS<br />

Pinguim-<strong>de</strong>-magalhães<br />

ORDEM PELICANIFORMES<br />

FAMÍLIA SULIDAE<br />

Sula dactylatra<br />

Atobá-mascarado<br />

Sula leucogaster<br />

Atobá-pardo<br />

FAMÍLIA PHALACROCORACIDAE<br />

Phalacrocorax brasilianus<br />

Biguá-preto<br />

FAMÍLIA ANHINGIDAE<br />

Anhinga anhinga<br />

Biguatinga<br />

FAMÍLIA FREGATIDAE<br />

Fregata magnificens<br />

Guarapirá, Catraia, Urubu-guararirá<br />

ORDEM CICONIIFORMES<br />

FAMÍLIA ARDEIDAE<br />

Ar<strong>de</strong>a cocoi<br />

Socó-gran<strong>de</strong><br />

Casmerodius albus<br />

Garça-branca-gran<strong>de</strong><br />

Egretta thula<br />

Garça-branca-pequena


Egretta caerulea<br />

Garça-azul<br />

Bubulcus ibis<br />

Garça-vaqueira, Garça-boiera<br />

Butori<strong>de</strong>s striatus<br />

Socozinho, Ana-velha, Maria-mole,<br />

Estudante, Socó-muchila, João-besta,<br />

João-pobre<br />

Nycticorax nycticorax<br />

Socó-taquari<br />

Tigrisoma lineatum<br />

Socó-boi, Muriango<br />

Ixobrychus exilis<br />

Socoí-vermelho<br />

Botaurus pinnatus<br />

Socó-boi-baio<br />

FAMÍLIA COCHLEARIIDAE<br />

Cochlearius cochlearius<br />

Arapapá<br />

FAMÍLIA THRESKIORNITHIDAE<br />

Theristicus caudatus<br />

Curicaca<br />

FAMÍLIA CICONIIDAE<br />

Mycteria americana<br />

Cabeça-seca<br />

Jabiru mycteria<br />

Tuiuiu<br />

13


14<br />

FAMÍLIA CATHARTIDAE<br />

Sarcoramphus papa<br />

Urubu-rei<br />

Coragyps atratus<br />

Urubu-<strong>de</strong>-cabeça-preta, Urubu-cangueiro,<br />

Urubu-comum, Urubu-<strong>de</strong>-carniça<br />

Cathartes aura<br />

Urubu-<strong>de</strong>-cabeça-vermelha, Urubu-peru,<br />

Urubu-<strong>de</strong>-cobra, Urubu-morteiro,<br />

Urubu-bico-mole<br />

Cathartes burrovianus<br />

Urubu-<strong>de</strong>-cabeça-amarela<br />

ORDEM ANSERIFORMES<br />

FAMÍLIA ANATIDAE<br />

Subfamília Anserinae<br />

Dendrocygna bicolor<br />

Marreca-caneleira<br />

Dendrocygna viduata<br />

Marreca-Irerê, Marreca-viuvinha,<br />

Marreca-guiriri<br />

Dendrocygna autumnalis<br />

Marreca-cabocla<br />

Subfamília Anatinae<br />

Anas bahamensis<br />

Marreca-toicinho<br />

Netta erythrophthalma<br />

Paturi-preta<br />

Amazonetta brasiliensis<br />

Marreca-pé-vermelho, Patarrona, Gururu


Sarkidiornis melanotos<br />

Pato-<strong>de</strong>-crista<br />

Cairina-moschata<br />

Pato-do-mato<br />

Oxyura dominica<br />

Bico-roxo<br />

ORDEM FALCONIFORMES<br />

FAMÍLIA ACCIPITRIDAE<br />

Elanus leucurus<br />

Gavião-peneira<br />

Gampsonyx swainsonii<br />

Gaviãozinho<br />

Elanoi<strong>de</strong>s forficatus<br />

Gavião-tesoura<br />

Leptodon cayanensis<br />

Gavião-<strong>de</strong>-cabeça-cinza<br />

Chondrohierax uncinatus<br />

Gavião-Caracoleiro<br />

Harpagus bi<strong>de</strong>ntatus<br />

Gavião-ripina<br />

Rostrhamus sociabilis<br />

Gavião-caramujeiro<br />

Accipiter bicolor<br />

Gavião-bombacha<br />

Geranoaetus melanoleucus<br />

Gavião-pé-<strong>de</strong>-serra<br />

Buteo albicaudatus<br />

Gavião-<strong>de</strong>-cauda-branca<br />

15


16<br />

Buteo albonotatus<br />

Gavião-<strong>de</strong>-rabo-barrado<br />

Asturina nitida<br />

Gavião-pedrez<br />

Rupornis magnirostris<br />

Gavião-carijó, Gavião-pega-pinto,<br />

Gavião-papa-pinto, Gavião-papa-galinha<br />

Buteogallus meridionalis<br />

Gavião-caboclo, Casaca-<strong>de</strong>-couro<br />

Buteogallus urubitinga<br />

Gavião-preto, Gavião-caipira,<br />

Gavião-<strong>de</strong>-prumo<br />

Harpia harpyja Am<br />

Gavião-real<br />

Spizaetus ornatus Am<br />

Gavião-<strong>de</strong>-penacho<br />

Spizaetus tyrannus<br />

Gavião-pega-macaco<br />

Circus buffoni<br />

Gavião-do-mangue<br />

Geranospiza caerulescens<br />

Gavião-pernilongo<br />

FAMÍLIA FALCONIDAE<br />

Herpetotheres cachinnans<br />

Gavião-acauã, Acauã<br />

Micrastur ruficollis<br />

Gavião-caburé<br />

Milvago chimachima<br />

Gavião-carrapateiro<br />

Milvago chimango<br />

Gavião-chimango


Polyborus plancus<br />

Gavião-carcará, Gavião-<strong>de</strong>-queimada<br />

Falco peregrinus Am VN<br />

Falcão-peregrino<br />

Falco femoralis<br />

Falcão-<strong>de</strong>-coleira<br />

Falco sparverius<br />

Gavião-quiriquiri, Gavião-mirim<br />

ORDEM GALLIFORMES<br />

FAMÍLIA CRACIDAE<br />

Ortalis guttata<br />

Aracuã<br />

Ortalis araucuan En<br />

Aracuã-<strong>de</strong>-barriga-marrom, amola-faca<br />

Penelope superciliaris<br />

Jacupemba<br />

Penelope jacucaca Am En<br />

Jacucaca<br />

Mitu mitu Am En<br />

Mutum-do-nor<strong>de</strong>ste<br />

FAMÍLIA PHASIANIDAE<br />

Odontophorus capueira<br />

Uru-capoeira<br />

ORDEM GRUIFORMES<br />

FAMÍLIA ARAMIDAE<br />

Aramus guarauna<br />

Carão<br />

17


18<br />

FAMÍLIA RALLIDAE<br />

Rallus nigricans<br />

Saracura-sanã<br />

Rallus maculatus<br />

Saracura-carijó<br />

Rallus longirostris<br />

Saracura-sanã-dos-mangues<br />

Arami<strong>de</strong>s mangle En<br />

Saracura-do-mangue<br />

Arami<strong>de</strong>s cajanea<br />

Três-cocos, três-potes<br />

Porzana albicollis<br />

Sanã-carijó<br />

Porzana flaviventer<br />

Sanã-amarela<br />

Laterallus exilis<br />

Pinto-d’água<br />

Laterallus malanophaius<br />

Cambonje<br />

Laterallus viridis<br />

Siricóia-mirim<br />

Neocrex erythrops<br />

Pinto-d’água-do-bico-vermelho<br />

Porphyriops melanops<br />

Frango-d’água-carijó<br />

Gallinula chloropus<br />

Galinha-d’água-preta<br />

Porphyrula martinica<br />

Galinha-d’água-azul, Frango-d’água-azul


FAMÍLIA CARIAMIDAE<br />

Cariama cristata<br />

Seriema<br />

ORDEM CHARADRIIFORMES<br />

FAMÍLIA JACANIDAE<br />

Jacana jacana<br />

Jaçanã, Galo-d’água<br />

FAMÍLIA HAEMATOPODIDAE<br />

Haematopus palliatus<br />

Piru-piru, Ostreiro, Baiacu<br />

FAMÍLIA CHARADRIIDAE<br />

Vanellus chilensis<br />

Tetéu, Canelão<br />

Hoploxypterus cayanus<br />

Batuíra-<strong>de</strong>-esporão<br />

Pluvialis squatarola VN<br />

Batuiruçu-<strong>de</strong>-axila-preta, Suvaco-preto<br />

Charadrius semipalmatus VN<br />

Batuíra-<strong>de</strong>-bando<br />

Charadrius collaris<br />

Batuíra-<strong>de</strong>-coleira, Fufu<br />

Charadrius wilsonia<br />

Batuíra-bicuda<br />

FAMÍLIA SCOLOPACIDAE<br />

Arenaria interpres VN<br />

Vira-pedras<br />

Tringa solitaria VN<br />

Maçarico-solitário<br />

19


20<br />

Tringa flavipes VN<br />

Maçarico-<strong>de</strong> perna-amarela<br />

Tringa melanoleuca VN<br />

Maçarico-gran<strong>de</strong>-<strong>de</strong>-perna-amarela<br />

Actitis macularia VN<br />

Maçarico-<strong>de</strong>-bico-pintado, Arrasta-bunda<br />

Catoptrophorus semipalmatus VN<br />

Maçarico-<strong>de</strong>-asa-branca<br />

Calidris canutus VN<br />

Maçarico-<strong>de</strong>-papo-vermelho, Papo-<strong>de</strong>-café<br />

Calidris minutilla VN<br />

Maçariquinho<br />

Calidris fuscicollis VN<br />

Maçarico-<strong>de</strong>-sobre-branco<br />

Calidris pusilla VN<br />

Maçariquinho-miúdo<br />

Calidris alba VN<br />

Maçarico-branco<br />

Numenius phaeopus VN<br />

Maçaricão<br />

Limnodromus griseus VN<br />

Narceja-<strong>de</strong>-costas-brancas<br />

Gallinago paraguaiae<br />

Agacha<strong>de</strong>ira<br />

Gallinago undulata<br />

Saia-<strong>de</strong>la<br />

FAMÍLIA RECURVIROSTRIDAE<br />

Himantopus himantopus<br />

Pernilongo, Cegoinha, Quero-quero-dapraia


FAMÍLIA PHALAROPODIDAE<br />

Steganopus tricolor VN<br />

Pisa-n’água<br />

FAMÍLIA CHIONIDIDAE<br />

Chionis alba VS<br />

Pomba-antártica<br />

FAMÍLIA STERCORARIIDAE<br />

Catharacta skua VN VS<br />

Gaivota-rapineira-gran<strong>de</strong><br />

FAMÍLIA LARIDAE<br />

Larus maculipennis<br />

Gaivota-marinha-velha<br />

Chlidonias niger VN<br />

Trinta-réis-negro<br />

Phaetusa simplex<br />

Trinta-réis-gran<strong>de</strong><br />

Gelochelidon nilotica<br />

Trinta-réis-<strong>de</strong>-bico-preto<br />

Sterna hirundo VN<br />

Trinta-réis-boreal<br />

Sterna forsteri VN<br />

Trinta-réis-<strong>de</strong>-foster<br />

Sterna dougalli VN<br />

Trinte-réis-róseo<br />

Sterna fuscata<br />

Trinta-réis-das-rocas<br />

Sterna superciliaris<br />

Trinta-réis-anão<br />

Sterna maxima VN<br />

Trinta-réis-real, Fúria, Tinhosa<br />

21


22<br />

Sterna eurygnatha<br />

Trinta-réis-<strong>de</strong>-bico-amarelo<br />

Sterna sandvicensis VN<br />

Trinta-réis-<strong>de</strong>-bando<br />

Anous stolidus<br />

Andorinha-do-mar-preta<br />

Gygis alba<br />

Grazina<br />

ORDEM COLUMBIFORMES<br />

FAMÍLIA COLUMBIDAE<br />

Columba livia<br />

Pombo-doméstico<br />

Columba speciosa<br />

Pomba-torcaz<br />

Columba picazuro<br />

Asa-branca<br />

Columba cayennensis<br />

Pomba-galega<br />

Zenaida auriculata<br />

Arribaçã, Avoante, Avoetê, Pomba-da-seca,<br />

Pomba-<strong>de</strong>-bando, Rabaçã, Cardiera<br />

Columbina passerina<br />

Rolinha-cinzenta<br />

Columbina minuta<br />

Rolinha-cafofa, Rolinha-pé-<strong>de</strong>-veio,<br />

Rolinha-do-mato, Rolinha-cafota,<br />

Rolinha-cambute, Rolinha-caxexa, Piquira<br />

Columbina talpacoti<br />

Rolinha-caldo-<strong>de</strong>-feijão, Rola-roxa,<br />

Rola-cabocla, Rolinha-Vermelha, Rolasangue-<strong>de</strong>-boi


Columbina picui<br />

Rolinha-branca, Rolinha-pajeu,<br />

Rolinha-rabo-<strong>de</strong>-prata, Rola-azul<br />

Claravis pretiosa<br />

Pomba-<strong>de</strong>-espelho<br />

Scardafella squammata<br />

Rolinha-fogo-pagô, Rola-cascavel,<br />

Rola-pintada, Félix-cafofo<br />

Leptotila verreauxi<br />

Juriti, Pupu<br />

Leptotila rufaxilla<br />

Juriti-geme<strong>de</strong>ira<br />

Geotrygon montana<br />

Juriti-vermelha, Juriti-da-mata<br />

ORDEM PSITTACIFORMES<br />

FAMÍLIA PSITTACIDAE<br />

Propyrrhura maracana<br />

Maracanã<br />

Diopsittaca nobilis<br />

Maracanã-nobre, Ararinha, Naca, Anaca<br />

Aratinga acuticaudata<br />

Periquito-<strong>de</strong>-cabeça-azul<br />

Aratinga solstitialis<br />

Jandaia<br />

Aratinga cactorum En<br />

Jandaia-gangarra, Periquito-da-caatinga<br />

Aratinga aurea<br />

Periquito-rei<br />

23


24<br />

Pyrrhura leucotis Am<br />

Tiriba-<strong>de</strong>-orelha-branca<br />

Forpus xanthopterygius<br />

Tuim, Tapacu, Cu-tapado, Bate-cu, Gliglilim<br />

Brotogeris tirica En<br />

Periquito-rico<br />

Brotogeris chiriri<br />

Periquito-<strong>de</strong>-encontro-amarelo<br />

Touit surda Am En<br />

Apuim-<strong>de</strong>-cauda-amarela<br />

Pionus menstruus<br />

Maitaca<br />

Pionus maximiliani<br />

Maitaca-<strong>de</strong>-maximiliano<br />

Amazona aestiva<br />

Papagaio-verda<strong>de</strong>iro<br />

ORDEM CUCULIFORMES<br />

FAMÍLIA CUCULIDAE<br />

Subfamília Phaenicophaeinae<br />

Coccyzus melacoryphus<br />

Papa-largata<br />

Coccyzus euleri<br />

Papa-lagarta-<strong>de</strong>-euler<br />

Piaya cayana<br />

Alma-<strong>de</strong>-gato, rabo-<strong>de</strong>-palha<br />

Subfamília Crotophaginae<br />

Crotophaga ani


Anu-preto, Anu-apé<br />

Crotophaga major<br />

Anu-coroca, anu-<strong>de</strong>-enxurrada<br />

Guira guira<br />

Anu-branco, anu-galego<br />

Subfamília Neomorphinae<br />

Tapera naevia<br />

Peitica, Peixe-frito, Buraco-feito, Pedropires<br />

ORDEM STRIGIFORMES<br />

FAMÍLIA TYTONIDAE<br />

Tyto alba<br />

Coruja-rasga-mortalha, Curuja-católica,<br />

Coruja-<strong>de</strong>-igreja, Coruja-branca,<br />

Coruja-<strong>de</strong>-véu<br />

FAMÍLIA STRIGIDAE<br />

Otus choliba<br />

Corujinha-do-mato, Coruja-<strong>de</strong>-frio,<br />

Caburé-<strong>de</strong>-orelha<br />

Bubo virginianus<br />

Corujão-orelhudo<br />

Pulsatrix perspicillata<br />

Coruja-murucututu<br />

Glaucidium brasilianum<br />

Caburé-ferrugem<br />

Speotyto cunicularia<br />

Coruja-buraqueira<br />

Ciccaba virgata<br />

Coruja-<strong>de</strong>-bigo<strong>de</strong>s<br />

25


26<br />

Rhinoptynx clamator<br />

Coruja-orelhuda, Coruja-gato, Corujabo<strong>de</strong><br />

Aegolius harrisii<br />

Caburé-acanelado<br />

ORDEM CAPRIMULGIFORMES<br />

FAMÍLIA NYCTIBIIDAE<br />

Nyctibius griseus<br />

Mãe-da lua, Pai-da-lua, Pai-<strong>de</strong>-mata,<br />

Dono-da-noite<br />

FAMÍLIA CAPRIMULGIDAE<br />

Lurocalis semitorquatus<br />

Tuju<br />

Chor<strong>de</strong>iles pusillus<br />

Bacurauzinho<br />

Chor<strong>de</strong>iles acutipennis<br />

Bacurau-<strong>de</strong>-asa-fina<br />

Podager nacunda<br />

Corucão<br />

Nyctidromus albicollis<br />

Bacurau, Engole-vento<br />

Nyctiphrynus ocellatus<br />

Bacurau-ocelados<br />

Caprimulgus rufus<br />

João-corta-pau, Tabaco-bom, Maria-angu<br />

Caprimulgus parvulus<br />

Bacurau-pequeno<br />

Caprimulgus hirundinaceus En<br />

Bacurauzinho-da-caatinga


Hydropsalis brasiliana<br />

Bacurau-tesoura<br />

ORDEM APODIFORMES<br />

FAMÍLIA APODIDAE<br />

Streptoprocne zonaris<br />

Andorinhão-<strong>de</strong>-coleira-branca<br />

Chaetura andrei<br />

Andorinhão-do-temporal<br />

Chaetura brachyura<br />

Andorinhão-<strong>de</strong>-rabo-curto<br />

Panyptila cayanensis<br />

Andorinhão-estofador<br />

Reinarda squamata<br />

Tesourinha<br />

FAMÍLIA TROCHILIDAE<br />

Glaucis hirsuta<br />

Beija-flor-balança-rabo-<strong>de</strong>-bico-torto<br />

Phaethornis margarettae Am<br />

Besourão-<strong>de</strong>-rabo-branco<br />

Phaethornis pretrei<br />

Beija-flor-rabo-branco-<strong>de</strong>-sobre-amarelo<br />

Phaethornis ruber<br />

Beija-flor-besourinho-da-mata<br />

Eupetomena macroura<br />

Beija-flor-rabo-<strong>de</strong>-tesoura, Tesourão, Tigoleiro<br />

Melanotrochilus fuscus<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-rabo-preto-e-branco,<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>senhado<br />

27


28<br />

Colibri serrirostris<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-orelha-violeta<br />

Anthracothorax nigricollis<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-veste-preta, Bizunga<br />

Chrysolampis mosquitus<br />

Beija-flor-vermelho<br />

Lophornis magnifica En<br />

Beija-flor-topetinho-vermelho<br />

Discosura longicauda<br />

Beija-flor-ban<strong>de</strong>irinha<br />

Chlorestres notatus<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-garganta-azul<br />

Chlorostilbon aureoventris<br />

Beija-flor-bezourinho-<strong>de</strong>-bico-vermelho<br />

Thalurania watertonii En<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-costa-violeta<br />

Hylocharis sapphirina<br />

Beija-flor-safira<br />

Hylocharis cyanus<br />

Beija-flor-roxo<br />

Polytmus guainumbi<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-bico-curvo<br />

Amazila versicolor<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-banda-branca<br />

Amazila fimbriata<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-garganta-ver<strong>de</strong><br />

Amazilia lactea<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-peito-azul<br />

Amazila leucogaster<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-barriga-branca


Aphantochroa cirrhochloris En<br />

Beija-flor-cinza<br />

Heliothryx aurita<br />

Beija-flor-<strong>de</strong>-bochecha-azul<br />

Heliactin cornuta<br />

Beija-flor-chifre-<strong>de</strong>-ouro<br />

Heliomaster squamosus En<br />

Bico-reto-cinzento<br />

Calliphlox amethystina<br />

Beija-flor-estrelinha-ametista<br />

ORDEM TROGONIFORMES<br />

FAMÍLIA TROGONIDAE<br />

Trogon viridis<br />

Surucuá-<strong>de</strong>-barriga-amarela<br />

Trogon curucui<br />

Surucuá-<strong>de</strong>-coroa-azul<br />

ORDEM CORACIIFORMES<br />

FAMÍLIA ALCEDINIDAE<br />

Ceryle torquata<br />

Martim-pescador-gran<strong>de</strong>, Fura-barreira,<br />

Flecha-peixe, Pica-peixe<br />

Chloroceryle amazona<br />

Martim-pescador-ver<strong>de</strong><br />

Chloroceryle americana<br />

Martim-pescador-pequeno<br />

Chloroceryle inda<br />

Martim-pescador-da-mata<br />

Chloroceryle aenea<br />

Martin-pescador-anão<br />

29


30<br />

FAMÍLIA MOMOTIDAE<br />

Baryphthengus ruficapillus<br />

Juruva<br />

Momotus momota<br />

Udu-<strong>de</strong>-coroa-azul<br />

ORDEM PICIFORMES<br />

FAMÍLIA GALBULIDAE<br />

Galbula ruficauda<br />

Bico-<strong>de</strong>-agulha, Fura-barreira<br />

FAMÍLIA BUCCONIDAE<br />

Bucco capensis<br />

Rapazinho-<strong>de</strong>-colar<br />

Nystalus maculatus En<br />

Dorminhoco, Pedro-feio, Pedro-velho,<br />

Bico-<strong>de</strong>-porco<br />

Chelidoptera tenebrosa<br />

Urubuzinho<br />

FAMÍLIA RAMPHASTIDAE<br />

Pteroglossus castanotis<br />

Araçari-castanho<br />

Pteroglossus aracari<br />

Araçari-<strong>de</strong>-bico-branco<br />

Pteroglossus inscriptus<br />

Araçari-miúdo-<strong>de</strong>-bico-riscado<br />

Baillonius bailloni<br />

Araçari-banana<br />

Ramphastos vitellinus<br />

Tucano-<strong>de</strong>-bico-preto


Ramphastos toco<br />

Tucano<br />

FAMÍLIA PICIDAE<br />

Picumnus cirratus<br />

Pica-pau-anão-barrado, Pinica-pau<br />

Picumnus exilis<br />

Pica-pau-anão-dourado<br />

Picumnus limae En<br />

Pica-pau-anão-da-caatinga<br />

Picumnus fulvescens En<br />

Pica-pau-anão-<strong>de</strong>-pernambuco<br />

Colaptes campestris<br />

Pica-pau-do-campo<br />

Colaptes melanochloros<br />

Pica-pau-ver<strong>de</strong>-barrado<br />

Piculus flavigula<br />

Pica-pau-bufador<br />

Piculus chrysochloros<br />

Pica-pau-dourado-escuro<br />

Celeus flavescens<br />

Pica-pau-<strong>de</strong>-cabeça-amarela<br />

Dryocopus lineatus<br />

Pica-pau-<strong>de</strong>-banda-branca<br />

Veniliornis passerinus<br />

Pica-pau-pequeno<br />

Veniliornis affinis<br />

Pica-pau-<strong>de</strong>-asa-vermelha<br />

31


32<br />

ORDEM PASSERIFORMES<br />

FAMÍLIA FORMICARIIDAE<br />

Taraba major<br />

Choró-boi, Espanta-raposa-do-gran<strong>de</strong><br />

Sakesphorus cristatus En<br />

Choca-do-nor<strong>de</strong>ste<br />

Thamnophilus doliatus<br />

Choca-barrada, Cocorróia, Pássaro-pedrez<br />

Thamnophilus palliatus<br />

Choca-listrada<br />

Thamnophilus punctatus<br />

Choca-bate-cabo<br />

Thamnophilus caerulescens<br />

Espanta-raposa, Choró, Choquinha-damata,<br />

Quebra-talha<br />

Thamnophilus torquatus<br />

Choca-<strong>de</strong>-asa-vermelha<br />

Thamnophilus ruficapillus<br />

Choca-<strong>de</strong>-chapéu-vermelho<br />

Thamnophilus aethiops<br />

Choca-lisa<br />

Dysithamnus mentalis<br />

Choquinha-lisa<br />

Thamnomanes caesius<br />

Ipecuá<br />

Myrmotherula axillaris<br />

Choquinha-<strong>de</strong>-flancos-brancos<br />

Myrmorchilus strigilatus<br />

Piu-piu<br />

Herpsilochmus rufimarginatus<br />

Chororozinho-<strong>de</strong>-asa-ruiva


Herpsilochmus pileatus En<br />

Chororozinho-<strong>de</strong>-chapéu-preto<br />

Formicivora rufa<br />

Papa-formigas-vermelho<br />

Formicivora grisea<br />

Papa-formigas-pardo, Chicote-<strong>de</strong>-lacra,<br />

Formigueiro-cinzento<br />

Terenura sicki Am En<br />

Zi<strong>de</strong>dê-<strong>de</strong>-barriga-laranja<br />

Cercomacra tyrannina<br />

Chororó-escuro<br />

Cercomacra laeta En<br />

Chororó-didi<br />

Pyriglena leuconota<br />

Papa-taoca<br />

Pyriglena leucoptera<br />

Papa-taoca-do-sul<br />

Myrmeciza ruficauda Am En<br />

Papa-formigas-<strong>de</strong>-cauda-ruiva<br />

Formicarius colma<br />

Galinha-do-mato<br />

Grallaria varia<br />

Tovacuçu<br />

Hylopezus ochroleucus En<br />

Pinto-do-mato<br />

FAMÍLIA CONOPOPHAGIDAE<br />

Conopophaga melanops En<br />

Chupa-<strong>de</strong>nte-<strong>de</strong>-máscara-preta<br />

Conopophaga lineata<br />

Chupa-<strong>de</strong>nte<br />

33


34<br />

FAMÍLIA FURNARIIDAE<br />

Subfamília Furnariinae<br />

Furnarius rufus<br />

João-<strong>de</strong>-barro, Maria-<strong>de</strong>-barro, Barreiro,<br />

Amassa-barro<br />

Furnarius leucopus<br />

Amassa-barro<br />

Furnarius figulus En<br />

Casaca-<strong>de</strong>-couro-da-lama, João-<strong>de</strong>-Barro<br />

Subfamília Synallaxinae<br />

Synallaxis infuscata Am En<br />

Tatac<br />

Synallaxis frontalis<br />

Tio-antônio, Barbudinho, Sete-fôlego,<br />

Dia-trinta, Ti-fli<br />

Synallaxis albescens<br />

Teutônio<br />

Synallaxis hypospodia<br />

João-grilo<br />

Poecilurus scutatus<br />

Estrelinha-preta<br />

Gyalophylax hellmayri Am En<br />

João-chique-chique<br />

Certhiaxis cinnamomea<br />

Casaca-<strong>de</strong>-couro, Vovozinha<br />

Cranioleuca semicinerea En<br />

Arredio-<strong>de</strong>-cabeça-cinza<br />

Phacellodomus rufifrons<br />

Ferreiro, Garracheiro, Garrinchão, Graveteiro,<br />

Cu-quente, João-carpinteiro


Subfamília Philydorinae<br />

Pseudoseisura cristata<br />

Carrega-ma<strong>de</strong>ira-do-sertão<br />

Philydor lichtensteini<br />

Limpa-folha-<strong>de</strong>-cabeça-cinza<br />

Automolus leucophthalmus<br />

Barranqueiro-<strong>de</strong>-olho-branco<br />

Xenops minutus<br />

Bico-virado-miúdo<br />

Xenops rutilans<br />

Bico-virado-carijó<br />

Megaxenops parnaguae Am En<br />

Bico-virado-da-caatinga<br />

Sclerurus scansor<br />

Vira-folha-vermelho<br />

FAMÍLIA DENDROCOLAPTIDAE<br />

Dendrocincla fuliginosa<br />

Arapaçu-liso<br />

Sittasomus griseicapillus<br />

Arapaçu-ver<strong>de</strong><br />

Dendrocolaptes platyrostris<br />

Arapaçu-<strong>de</strong>-bico-reto<br />

Dendrocolaptes certhia<br />

Arapaçu-barrado<br />

Xiphorhynchus picus<br />

Arapaçu-<strong>de</strong>-bico-branco<br />

Xiphorhynchus guttatus<br />

Arapaçu-<strong>de</strong>-garganta-amarela<br />

Xiphorhynchus spixii<br />

Arapaçu-<strong>de</strong>-spix<br />

35


36<br />

Lepidocolaptes angustirostris<br />

Arapaçu-do-cerrado<br />

Lepidocolaptes fuscus<br />

Arapaçu-rajado<br />

Campylorhamphus trochilirostris<br />

Arapaçu-<strong>de</strong>-bico-vermelho-torto<br />

FAMÍLIA TYRANNIDAE<br />

Subfamília Elaeniinea<br />

Phyllomyias fasciatus<br />

Pássaro-fantasma, canto-alto-do-Pará<br />

Zimmerius gracilipes<br />

Poaeiro-<strong>de</strong>-sobrancelha<br />

Camptostoma obsoletum<br />

Risadinha, miudinho<br />

Phaeomyias murina<br />

Bagageiro<br />

Sublegatus mo<strong>de</strong>stus<br />

Siriri-do-cerrado<br />

Myiopagis viridicata<br />

Guaracava-esver<strong>de</strong>ada<br />

Myiopagis gaimardii<br />

Maria-pechim<br />

Elaenia flavogaster<br />

Maria-já-é-dia, Maria-jedia, Maria-Jardim,<br />

Maria-jandira, Maria-besta, Pássaro-dabola,<br />

Caracutada, Cucuruta, Mané-é-dia,<br />

Papa-encheiro, Joana-doida, Juiz.<br />

Elaenia spectabilis<br />

Guaracava-gran<strong>de</strong>


Elaenia mesoleuca<br />

Tuque<br />

Elaenia cristata<br />

Cucuratu-topetudo<br />

Elaenia albiceps VS<br />

Guaracava-<strong>de</strong>-crista-branca<br />

Elaenia chiriquensis<br />

Guaracava-menor<br />

Elaenia obscura<br />

Tucão<br />

Serpophaga subcristata<br />

Alegrinho, Tio-lolou, Ceguinho, Bestinha,<br />

João-pobre, Topetudo<br />

Stigmatura napensis<br />

Papa-moscas-do-sertão<br />

Stigmatura budytoi<strong>de</strong>s<br />

Papa-moscas-lava<strong>de</strong>ira<br />

Euscarthmus meloryphus<br />

Barulhento<br />

Mionectes oleagineus<br />

Abre-asas<br />

Leptopogon amaurocephalus<br />

Cabeçudo<br />

Capsiempis flaveola<br />

Marianinha<br />

Hemitriccus margaritaceiventer<br />

Sebinho-olho-<strong>de</strong>-ouro<br />

Hemitriccus mirandae En<br />

Maria-do-nor<strong>de</strong>ste<br />

Hemitriccus zosterops<br />

37


38<br />

Maria-<strong>de</strong>-olho-branco<br />

Todirostrum cinereum<br />

Reloginho, Cebinho, Pipoca, Torrerinho,<br />

Tirrico, Carrapeta, Côco-maduro<br />

Todirostrum fumifrons<br />

Ferreirinho<br />

Rhynochcyclus olivaceus<br />

Bico-chato-oliváceo<br />

Tolmomyias sulphurescens<br />

Bico-chato-<strong>de</strong>-orelha-preta<br />

Tolmomyias flaviventris<br />

Bico-chato-amarelo<br />

Tolmomyias poliocephalus<br />

Bico-chato-<strong>de</strong>-cabeça-cinza<br />

Platyrinchus mystaceus<br />

Patinho<br />

Subfamília Fluvicolinae<br />

Myiobius barbatus<br />

Assanhadinho<br />

Myiobius atricaudus<br />

Assanhadinho-<strong>de</strong>-cauda-preta<br />

Myiophobus fasciatus<br />

Felipe<br />

Contopus cinereus<br />

Papa-moscas-cinzento<br />

Lathrotriccus euleri<br />

Enferrujado<br />

Cnemotriccus fuscatus<br />

Guaracavuçu


Xolmis velata<br />

Noivinha<br />

Xolmis irupero<br />

Noivinha-branca<br />

Fluvicola pica<br />

Lavan<strong>de</strong>ira-<strong>de</strong>-cara-branca<br />

Fluvicula nengeta<br />

Lavan<strong>de</strong>ira<br />

Arundinicola leucocephala<br />

Viuvinha, Padre, Pilintrei, Cabeça-<strong>de</strong>-louça,<br />

Sibito-baleado, Biziu-<strong>de</strong>-cabeça-branca<br />

Hirundinea ferruginea<br />

Gibão-<strong>de</strong>-couro<br />

Machetornis rixosus<br />

Bem-te-vi do gado<br />

Subfamília Tyranninae<br />

Attila spadiceus<br />

Capitão-<strong>de</strong>-saíra<br />

Casiornis fusca En<br />

Caneleiro<br />

Rhytipterna simplex<br />

Plana<strong>de</strong>ira<br />

Myiarchus ferox<br />

Maria-cavaleira<br />

Myiarchus tyrannulus<br />

Maria-cavaleira-<strong>de</strong>-rabo-enferrujado<br />

Myiarchus swainsoni<br />

Irrê<br />

Philydor lictor<br />

Bem-te-vizinho-do-brejo<br />

39


40<br />

Pitangus sulphuratus<br />

Bem-te-vi, Bem-te-vi-<strong>de</strong>-lenço,<br />

Bem-te-vi-<strong>de</strong>-coroa, Bem-ti-vi-boi,<br />

Bem-te-vi-<strong>de</strong>-papo-amarelo,<br />

Rei-dos-passarinhos<br />

Megarhynchus pitangua<br />

Bem-te-vi-<strong>de</strong>-bico-chato, Bem-ti-vi-gamela,<br />

Bem-ti-vi-bico-<strong>de</strong>-caixão<br />

Myiozetetes cayanensis<br />

Bem-te-vizinho-<strong>de</strong>-asa-ferrugínea<br />

Myiozetetes similis<br />

Bem-te-vizinho-<strong>de</strong>-coroa-vermelha<br />

Conopias trivirgata<br />

Bem-te-vizinho<br />

Myiodynastes maculatus<br />

Bem-te-vi-rajado<br />

Legatus leucophaius<br />

Bem-te-vi-pirata<br />

Empidonomus varius<br />

Peitica<br />

Tyrannus savanna<br />

Tesoura<br />

Tyrannus melancholicus<br />

Suiriri, Catimboseiro, Carrapateiro,<br />

Papa-mosquito, Bem-te-vi-<strong>de</strong>-cercado,<br />

Benteco, Para-chumbo, Doidão<br />

Xenopsaris albinucha<br />

Tijerila<br />

Subfamília Tityrinae<br />

Pachyramphus viridis<br />

Caneleiro-ver<strong>de</strong>


Pachyramphus polychopterus<br />

Caneleiro-preto<br />

Pachyramphus marginatus<br />

Caneleiro-bordado<br />

Pachyramphus validus<br />

Caneleiro-<strong>de</strong>-chapéu-preto<br />

Tityra cayana<br />

Anambé-branco-<strong>de</strong>-rabo-preto<br />

Tytira semifasciata<br />

Anambé-branco-<strong>de</strong>-máscara-negra<br />

Tityra inquisitor<br />

Anambé-<strong>de</strong>-bochecha-parda<br />

FAMÍLIA PIPRIDAE<br />

Pipra rubrocapilla<br />

Cabeça-encarnada, Soldadinho<br />

Chiroxiphia pareola<br />

Tangará, Dançarino<br />

Manacus manacus<br />

Ren<strong>de</strong>ira, Dirige-motor, Toca-birro<br />

Neopelma pallencens En<br />

Fruxu, Bate-caralho<br />

Schiffornis turdinus<br />

Flautim-marrom<br />

FAMÍLIA COTINGIDAE<br />

Xipholena atropurpurea Am En<br />

Anambé-branco<br />

Iodopleura pipra Am En<br />

Anambezinho<br />

Lipaugus vociferans<br />

Gritador<br />

41


42<br />

Procnias nudicollis<br />

Ferreiro<br />

Procnias averano Am<br />

Araponga-do-nor<strong>de</strong>ste<br />

FAMÍLIA HIRUNDINIDAE<br />

Tachycineta albiventer<br />

Andorinha-do-rio<br />

Tachycineta leucorrhoa<br />

Andorinha-<strong>de</strong>-testa-branca<br />

Phaeoprogne tapera<br />

Andorinha-do-campo<br />

Progne chalybea<br />

Andorinha-doméstica-gran<strong>de</strong>,<br />

Andorinha-mestre<br />

Notiochelidon cyanoleuca<br />

Andorinha-doméstica-pequena,<br />

Atticora melanoleuca<br />

Andorinha-<strong>de</strong>-coleira<br />

Neochelidon tibialis<br />

Andorinha-calcinha-branca<br />

Alopochelidon fucata<br />

Andorinha-morena<br />

Stelgidopteryx ruficollis<br />

Andorinha-serrador<br />

Riparia riparia VN<br />

Andorinha-<strong>de</strong>-barranco<br />

Hirundo rustica VN<br />

Andorinha-<strong>de</strong>-bando


FAMÍLIA CORVIDAE<br />

Cyanocorax cyanopogon En<br />

Cancão<br />

FAMÍLIA TROGLODYTIDAE<br />

Donacobius atricapillus<br />

Japacanim, Pássaro-angu, Maria-chauá,<br />

Chauá, Chorão<br />

Thryothorus genibarbis<br />

Garrinchão-pai-avô<br />

Thryothorus longirostris En<br />

Garrinchão-<strong>de</strong>-bico-longo<br />

Troglodytes aedon<br />

Rouxinol, Garrinhcha, Roró<br />

FAMÍLIA MUSCICAPIDAE<br />

Subfamília Sylviinae<br />

Ramphocaenus melanurus<br />

Bico-assovelado<br />

Polioptila plumbea<br />

Rabo-mole, Gatinha, Rabo-<strong>de</strong>-culé,<br />

Rabo-<strong>de</strong>-navalha,Rabo-<strong>de</strong>-sapé,<br />

Balança-rabo, Chaninha, Cachorrinha,<br />

Velhinha, Maria-fumaça, Tinhen, Torreirinha,<br />

Tiu, Lajeiro, Ceguim, Cebim, Joãozinho,<br />

Passarinho-catador<br />

Subfamília Turdinae<br />

Platycichla flavipes<br />

Sabiá-una, Sabiá-preta<br />

Turdus rufiventris<br />

43


44<br />

Sabiá-gongá, Sabiá-da-terra,<br />

Sabiá-<strong>de</strong>-barriga-vermelha,<br />

Sabiá-pimenta, Sabiá-vermelha<br />

Turdus leucomelas<br />

Sabiá-branco, Sabiá-capoeirão,<br />

Sabiá-barranco, Sabiá-camaçari<br />

Turdus amaurochalinus<br />

Sabiá-bico-<strong>de</strong>-osso<br />

Turdus fumigatus<br />

Sabiá-da-mata, Chapéu-<strong>de</strong>-couro,<br />

Sabiá-porco<br />

Turdus albicollis<br />

Sabiá-coleira<br />

FAMÍLIA MIMIDAE<br />

Mimus gilvus<br />

Sabiá-da-praia<br />

Mimus saturninus<br />

Sabiá-do-campo, Sabiá-do-sertão,<br />

Sabiá-<strong>de</strong>-facheiro, Sebão, Caga-cebo,<br />

Papa-cebo, Papa-mosquito, Arrebita-rabo,<br />

Rabo-<strong>de</strong>-palha, Galo-do-campo,<br />

Fura-melancia<br />

FAMÍLIA MOTACILLIDAE<br />

Anthus lutescens<br />

Caminheiro, Piruinha, Corre<strong>de</strong>ira, Foguetinho,<br />

Serra-tabinha, Canário-do-chão,<br />

Assobia-cachorro, sobe-e-<strong>de</strong>sce<br />

FAMÍLIA VIREONIDAE<br />

Cyclarhis gujanensis<br />

Pitiguari, Gente-<strong>de</strong>-fora-aí-vem,<br />

Quem-partiu-já-vem, Tem-farinha-aí,<br />

Vigie-o-caminho-que-vem,


Espia-pro-caminho-que-pinheiro<br />

Vireo chivi<br />

Juruviara<br />

Vireo olivaceus VN<br />

Juruviara, Chorão-da-mata<br />

Hylophilus poicilotis<br />

Verdinho-coroado<br />

FAMÍLIA EMBEREZIDAE<br />

Subfamília Parulinae<br />

Parula pitiayumi<br />

Mariquita<br />

Geothlypis aequinoctialis<br />

Pia-cobra<br />

Basileuterus flaveolus<br />

Canário-do-mato<br />

Basileuterus culicivorus<br />

Pula-pula<br />

Subfamília Coerebinae<br />

Coereba flaveola<br />

Sebito, Caga-sebito, Patola, Cebinho,<br />

Papa-lima, Papa-jaca, Come-jaca, Fura-laranja,<br />

Chupa-côco, Bem-ti-vi-<strong>de</strong>-barreiro,<br />

Tiri,<br />

Guriatã-<strong>de</strong>-coqueiro, Guriatã-<strong>de</strong>-jaca<br />

Subfamília Thraupinae<br />

Schistochlamys ruficapillus En<br />

Bico-<strong>de</strong>-veludo, Bico-<strong>de</strong>-tabuleiro,<br />

Sanhaçu-do-campo, Curió-da-mata,<br />

Papa-caju<br />

45


46<br />

Schistochlamys melanopis<br />

Sanhaçu-<strong>de</strong>-coleira<br />

Cissopis leveriana<br />

Pêga<br />

Sericossypha loricata En<br />

Carretão<br />

Thlypopsis sordida<br />

Canário-<strong>de</strong>-folha, Canário-do-brejo,<br />

Canário-da-mata, Canário-doido,<br />

Canário-<strong>de</strong>-moita, Canário-<strong>de</strong>-cisco<br />

Hemithraupis guira<br />

Saíra-<strong>de</strong>-papo-preto<br />

Hemithraupis flavicollis<br />

Saíra-galega<br />

Nemosia pileata<br />

Saíra-<strong>de</strong>-chapéu-preto<br />

Tachyphonus cristatus<br />

Tiê-galo<br />

Tachyphonus rufus<br />

João-moleque, João-crioulo, Tiê-preto,<br />

Bico-<strong>de</strong>-prata, Encontro-<strong>de</strong>-prata, Sanhaçu-preto,<br />

Pai-gonsalo, Canto-<strong>de</strong>-papel<br />

(macho), Maria-mulata, mãe-luzia (fêmea)<br />

Habia rubica<br />

Tiê-da-mata<br />

Ramphocelus bresilius En<br />

Sangue-<strong>de</strong>-boi<br />

Thraupis sayaca<br />

Sanhaçu-<strong>de</strong>-bananeira, Papa-caju,<br />

Sanhaçu-açu, Sanhaçu-azul


Thraupis palmarum<br />

Sanhaçu-<strong>de</strong>-coqueiro, Saí-açu-pardo, Sanhaçu-boi,<br />

Sanhaçu-roxo<br />

Euphonia chlorotica<br />

Vem-vem, Vivi, Bem-bem<br />

Euphonia violacea<br />

Guriatã, Cagona<br />

Euphonia pectoralis<br />

Ferro-velho<br />

Euphonia cayennensis<br />

Guaturamo-preto<br />

Tangara fastuosa Am En<br />

Pintor-verda<strong>de</strong>iro, Sete-cores, Saíra-pintor<br />

Tangara cyanocephala<br />

Pintor-mirim, Feitor, Saíra-torpedo<br />

Tangara cayana<br />

Frei–Vicente, Frei-damião, Frei-domingos,<br />

Sanhacú-ban<strong>de</strong>ira, Sanhacú-<strong>de</strong>-pimenta,<br />

Sanhacú-<strong>de</strong>-jambo, Sanhacú-da-mata,<br />

Sanhacú-<strong>de</strong>-fogo, Sanhacú-cachorro, Sanhacú-<strong>de</strong>-culote,<br />

Sanhacú-mirim,<br />

Sanaçu-ban<strong>de</strong>ira, Sanhacú-café-com-leite,<br />

Costa-<strong>de</strong>-tamanduá, Tamanduá-passarinho,<br />

Peito-queimado, Pai, Pedro, Pipira,<br />

Cara-suja, Surrão-<strong>de</strong>-couro, Sirico-melado,<br />

Cavalo-melado, Lajeiro-gran<strong>de</strong><br />

Tangara velia<br />

Pintor-estrela<br />

Dacnis cayana<br />

Saí-azul, Saí-bicudo, Enfeite-<strong>de</strong>-anjo, Ver<strong>de</strong>lim<br />

47


48<br />

Chlorophanes spiza<br />

Bico-doce<br />

Cyanerpes cyaneus<br />

Saíra-beija-flor<br />

Conirostrum speciosum<br />

Figuinha-<strong>de</strong>-rabo-castanho<br />

Conirostrum bicolor<br />

Figuinha-do-mangue<br />

Tersina viridis<br />

Saí-andorinha<br />

Subfamília Emberizinae<br />

Zonotrichia capensis<br />

Tico-tico, Salta-caminho, Jesus-meu-<strong>de</strong>us,<br />

Engana-menino, Coroado, Salta-chão, Catetê,<br />

Coqueiro, Pitorra<br />

Ammodramus humeralis<br />

Tico-rato, Corre-corre, Canário-<strong>de</strong>-coqueiro,<br />

Salta-caminho-<strong>de</strong>-pangola,<br />

Canário-<strong>de</strong>-capim, Canário-estaca<br />

Sicalis citrina<br />

Canário-rasteiro<br />

Sicalis flaveola<br />

Canário-da-terra<br />

Sicalis luteola<br />

Canário-tipio, Mané-mago, Gaturão,<br />

Canário-<strong>de</strong>-areia<br />

Emberezoi<strong>de</strong>s herbicola<br />

Canário-do-campo, Cabo-mole, João-mole,<br />

Tibirro


Volatinia jacarina<br />

Tiziu, Biziu, Ziu, Piziu, Nego-tiziu,<br />

Chico-preto, Chico-toco, João-preto,<br />

Sobe-e-<strong>de</strong>sce, Pula-pula, Bate-estaca,<br />

Pisa-café, Mijão, Tece<strong>de</strong>ira<br />

Sporophila americana<br />

Coleira-do-norte<br />

Sporophila lineola<br />

Bigo<strong>de</strong>, Bigo<strong>de</strong>-careta<br />

Sporophila nigricollis<br />

Papa-capim, Bico-<strong>de</strong>-osso, Cabeça-preta,<br />

Capa-preta, Gravatinha<br />

Sporophila albogularis En<br />

Patativa-golada, Golinha, Estravagante,<br />

Coleiro, Coleiro-do-brejo<br />

Sporophila leucoptera<br />

Chorão, Patativa-chorona, Bico-vermelho,<br />

Bico-<strong>de</strong>-milho<br />

Sporophila bouvreuil<br />

Caboclinho, Caboucolinho, Caboucolinhooiti<br />

Oryzoborus angolensis<br />

Curió<br />

Tiaris fuliginosa<br />

Cigarra-<strong>de</strong>-coqueiro<br />

Arremon taciturnus<br />

Tico-tico-da-mata, Coroado, Silencioso<br />

Coryphospingus pileatus<br />

Maria-fita, Cravina, Tico-tico-do-sertão,<br />

Abre-e-fecha, Sinhá-fita, Fita-vermelha<br />

Paroaria dominicana En<br />

Galo-<strong>de</strong>-campina, Cabeça-vermelha,<br />

Car<strong>de</strong>al-do-nor<strong>de</strong>ste<br />

49


50<br />

Subfamília Cardialinae<br />

Caryothraustes cana<strong>de</strong>nsis<br />

Furriel<br />

Pitylus fuliginosus<br />

Bico-<strong>de</strong>-pimenta<br />

Saltator maximus<br />

Trinca-ferro<br />

Saltator similis<br />

Estevão, Sobrancelha<br />

Passerina brissonii<br />

Azulão<br />

Subfamília Icterinae<br />

Psarocolius <strong>de</strong>cumanus<br />

Japu, Japu-gamela, João-congo,<br />

Guaxe-do-rabo-amarelo, Xexéu-mufumbo<br />

Cacicus cela<br />

Xexéu, Xexéu-boca-<strong>de</strong>-milho, Xéu<br />

Cacicus haemorrhous<br />

Guaxe, Japuíra, Xexéu-baiêta,<br />

Japim-<strong>de</strong>-mata<br />

Cacicus solitarius<br />

Bauá, Bom-é, Xexéu-bauá,<br />

Xexéu-do-bico-<strong>de</strong>-ouro<br />

Icterus cayanensis<br />

Encontro-<strong>de</strong>-ouro, Pêga, Soldado,<br />

Xexéu-<strong>de</strong>-bananeira,<br />

Encontro-<strong>de</strong>-bananeira, Casca-<strong>de</strong>-banana<br />

Icterus jamacaii<br />

Concriz, Chofriz, Recongo<br />

Agelaius ruficapillus<br />

Acorda-negro, Filho-<strong>de</strong>-nego


Leistes superciliaris<br />

Papo-<strong>de</strong>-fogo, Sangue-<strong>de</strong>-boi, Sangue-<strong>de</strong>boi-do-cercado,<br />

Soldado, Feitor, Chapéu<strong>de</strong>-couro,<br />

espanta-boiada<br />

Curaeus forbesi Am En<br />

Anumará, Papa-arroz<br />

Gnorimopsar chopi<br />

Graúna, Crauna<br />

Molothrus badius<br />

Arranca-milho, Casaca-<strong>de</strong>-couro, Pardalho,<br />

Zé-<strong>de</strong>-Barro, Mulata, Fura-pau, Quirrico<br />

Molothrus bonariensis<br />

Pássaro-preto, Chopin, Maria-preta, Galdério<br />

Scaphidura oryzivora<br />

Iraúna-gran<strong>de</strong><br />

FAMÍLIA FRINGILLIDAE<br />

Subfamília Carduelinae<br />

Carduelis yarellii Am<br />

Pintassilva, Coroinha<br />

FAMÍLIA PASSERIDAE<br />

Passer domesticus<br />

Pardal, Churel<br />

FAMÍLIA ESTRILDIDAE<br />

Estrilda astrild<br />

Bico-<strong>de</strong>-lacre, Bico-<strong>de</strong>-laica, Bico-<strong>de</strong>-laca,<br />

Bico-<strong>de</strong>-lata<br />

TOTAL DE ESPÉCIES = 498<br />

51


52<br />

Lista das espécies ameaçadas<br />

que ocorrem em <strong>Pernambuco</strong> por<br />

Categorias <strong>de</strong> ameaça (baseado em Collar,<br />

Crosby, Stattersfild, 1994).<br />

Criticamente ameaçada:<br />

Curaeus forbesi<br />

Ameaçada:<br />

Touit surda<br />

Synallaxis infuscata<br />

Tangara fastuosa<br />

Vulnerável:<br />

Picumnus fulvescens<br />

Picumnus limae<br />

Gyalophylax hellmayri<br />

Megaxenops parnaguae<br />

Terenura sicki<br />

Iodopleura pipra<br />

Xipholena atropurpurea<br />

Hemitriccus mirandae<br />

Carduelis yarellii<br />

Extinta na natureza:<br />

Miti mitu<br />

Quase ameaçada ou próxima<br />

<strong>de</strong> ser consi<strong>de</strong>rada ameaçada:<br />

Tinamus solitarius<br />

Crypturellus nactivagus<br />

Harpia harpyia<br />

Aegolius harrisii<br />

Caprimulgus hirundinaceus<br />

Baillonius bailloni<br />

Herpsilochmus pileatus<br />

Hylopezus ochroleucus<br />

Procnias nudicollis


Bibliografia Consultada<br />

AZEVEDO JÚNIOR, S. M. Anilhamento <strong>de</strong> aves no Nor<strong>de</strong>ste<br />

do Brasil. In : ENCONTRO NACIONAL DE ANILHADORES<br />

DE AVES, 3.,1987, São Leopoldo. Anais... São Leopoldo:<br />

unisinos, 1988.<br />

AZEVEDO JÚNIOR, S. M. A Estação Ecológica do Tapacurá<br />

e suas aves. In: ENCONTRO NACIONAL DE ANILHADO-<br />

RES DE AVES,4.1988. Anais... Recife: uFRPE,1990. 120p.,<br />

p. 93-99.<br />

AZEVEDO JÚNIOR, S. M. Biologia e anilhamento <strong>de</strong> aves do<br />

canal <strong>de</strong> Santa Cruz - <strong>Pernambuco</strong>. Recife, 1993. 138 p.<br />

Dissertação (Mestrado em Oceanografia), uFPE, 1993.<br />

BERLA, H. F. Lista das aves colecionadas em <strong>Pernambuco</strong>,<br />

com <strong>de</strong>scrição <strong>de</strong> uma subespécie N., <strong>de</strong> um alótipo<br />

fêmea e notas <strong>de</strong> campo. Boletim do Museu Nacional,<br />

Rio <strong>de</strong> Janeiro, 65: 1-35, 1946.<br />

COLLAR, N. J. et al. Threatened birds of the america: the<br />

ICBP/IUCN Red Data Book. Cambridge, uK.: Internacional<br />

Conciul for Bird Preservation, 1992.<br />

COLLAR, N. J.; CROSBy, M. J.; STATTERSFILD, A. J. Birds to<br />

watch 2: the world list of threatened birds. Cambridge:<br />

BirLife Internacional, 1994.<br />

COELHO, A. G. M. Lista <strong>de</strong> algumas espécies <strong>de</strong> aves do<br />

Nor<strong>de</strong>ste do Brasil. Notulae Biologicae, Recife, 1: 1-7,<br />

1978.<br />

COELHO, A. G. M. <strong>Aves</strong> da Reserva Biológica <strong>de</strong> Serra Negra<br />

(Floresta-PE), lista preliminar. Publicação Avulsa da<br />

UfPE, Recife, 2: 1-8, 1987.<br />

53


54<br />

FARIAS, G.B et al. Nota sobre a ocorrência da “Pomba-<br />

Antártica” Chionis alba (CHARADRIIFORMES - CHIONI-<br />

DIDAE) para o Estado <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong>. In: CONGRESSO<br />

BRASILEIRO DE ORNITOLOGIA, 4, 1994. Resumos. Recife:<br />

uFRPE,1994.169 p.,p. 70.<br />

FARIAS, G. B.; BRITO, M. T.; PACHECO, G. L. Lista preliminar<br />

das aves do estado <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong>. Recife: O Autor,<br />

1995.<br />

FARIAS, G. B.; PACHECO, G. L.; BRITO, M. T. Lista das aves da<br />

Reserva Ecológica <strong>de</strong> Dois Irmãos – Recife – PE. Recife:<br />

Publicação Técnica n.º 2 do OAP, 1996.<br />

FORBES, W.A. Eleven weekes in North-eastern Brazil. Ibis,<br />

Ser. 4: 312-362, 1881.<br />

IHERING, H. V. George MarcGrave, o primeiro sábio que<br />

veio estudar a natureza do Brazil – 1638 a 44. Revista<br />

do Museu Paulista, São Paulo, n. 9, p. 307-315, 1914.<br />

KADLETZ, T. Synopse das aves do estado <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong>.<br />

Revista do Gymnásio Pernambucano, Recife, n.2, p. 29-<br />

54, 1933.<br />

LAMM, D, W. Notes on the birds of the states of <strong>Pernambuco</strong><br />

and Paraíba, Brazil. Auk, 65: 261-283, 1948.<br />

NAuMBuRG, E. M. B. Studies of birds fron eastern Brazil<br />

and Paraguay, based on a collection ma<strong>de</strong> by Emil<br />

Kaempfer. Bull. Amer. Mus. Nat. Hist., LXXVI: 231-276,<br />

1939.<br />

MACHADO, I. C.; SAZIMA, M. Biologia da polinização e<br />

pilhagem por beija-flores em Ruelia asperula Lindau<br />

(Acanthaceae) na caatinga, nor<strong>de</strong>ste brasileiro. Rev.<br />

Bras. Bot. n.1, p. 27-33, 1995.<br />

OREM, D. C. As aves maranhenses do manuscrito (1625-<br />

1631) <strong>de</strong> Frei Cristovão <strong>de</strong> Lisboa. Ararajuba, Rio <strong>de</strong><br />

Janeiro, v.1, p. 43-56, 1990.<br />

PAIVA, M. P. Primórdio da zoologia no nor<strong>de</strong>ste brasileiro.<br />

In : ENCONTRO DE ZOOLOGIA DO NORDESTE, 5., 1986,<br />

Natal. Anais... Teresina: Socieda<strong>de</strong> Nor<strong>de</strong>stina <strong>de</strong> Zoologia,<br />

1987. P. 9-28.


PACHECO, J. F.; WHITNEy, B. M. Range extensions for some<br />

birds in northeastern Brazil. Bull. Brit. Orn. Cl. 115<br />

(3):157-163, 1995.<br />

PINTO, O. M.O. <strong>Aves</strong> <strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong>. Arquivos <strong>de</strong> Zoologia<br />

do Estado <strong>de</strong> São Paulo, São Paulo, 1(5):219-282, 1940.<br />

PINTO, O. M.O. Novo catálogo das aves do Brasil: 1 a parte.<br />

São Paulo: Revista dos Tribunais, 1987, 446p.<br />

PINTO, O. M.O. Nota sobre as aves mencionadas por Pero<br />

Vaz <strong>de</strong> Caminha. Papéis Avulsos do Departamento <strong>de</strong><br />

Zoologia, São Paulo, p. 135-142, 1942.<br />

PINTO, O. M.O. História naturalis brasilie <strong>de</strong> George Marc-<br />

Grave, São Paulo: Deptº <strong>de</strong> Zoologia da Secretária <strong>de</strong><br />

Agricultura, Indústria e Comércio, 1946.<br />

PINTO, O. M.O. A ornitologia do Brasil através das ida<strong>de</strong>s:<br />

século XVI ao séc. XIX. São Paulo: Empresa Gráfica da<br />

Revista dos Tribunais, 1979. 117 p.<br />

RuSCHI, A. Os nomes vulgares dos Beija-flores do estado<br />

<strong>de</strong> <strong>Pernambuco</strong>. Bol. Mus. Biol. Prof. Mello-Leitão. Série<br />

Divulgação. Espírito Santo, n.º 19: 1-3, 1964.<br />

SCHAuENSEE, R. M. S. A gui<strong>de</strong> to the birds of South American.<br />

Phila<strong>de</strong>lphia: Aca<strong>de</strong>my of Natural Sciences, 1982.<br />

498p.<br />

SICK, H. Ornitologia Brasileira: uma introdução. Brasília:<br />

uNB, 1985. 2v.<br />

SICK, H. Ornitologia Brasileira. Rio <strong>de</strong> Janeiro: Nova Fronteira,<br />

1997.<br />

TEIXEIRA, D. M.; NACINOVIC, J. B.; TAVARES, M. S. Notes<br />

on some birds of northeastern Brazil. Bull.Brit.Orn. Cl.<br />

106:70-74, 1986.<br />

TEIXEIRA, D. M.; NACINOVIC, J. B.; PONTuAL, F. B. Notes<br />

on some birds of northeastern Brazil. Bull. Brit. Orn. Cl.<br />

107:151-157, 1987.<br />

TEIXEIRA, D. M.; NACINOVIC, J. B.; LuIGI, G. Notes on<br />

some birds of northeastern Brazil (3). Bull. Brit. Orn. Cl.<br />

108:75-79, 1988.<br />

55


TEIXEIRA, D. M.; NACINOVIC, J. B.; LuIGI, G. Notes on<br />

some birds of northeastern Brazil (4). Bull. Brit. Orn. Cl.<br />

109:152-157,1989.<br />

TEIXEIRA, D. M.; OTOCH, R.; LuIGI, G.; RAPOSO, M. A.; AL-<br />

MEIDA, A. C. C. Notes on some birds of northeastern<br />

Brazil (5). Bull.Brit.Orn.Cl. 113:48-52, 1993.<br />

WEGE, D. C.; LONG, A. J. Key areas for threatened birds in<br />

the neotropics. Cambridge, u.K.: BirdLife International,<br />

1995.<br />

56

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!