pdf - Consello da Avogacía Galega

98
2.C.5.- A aplicación de circunstancias atenuantes
2.C.5.a.-Trastorno mental
A primeira das circunstancias a que fai referencia o estudo está constituído pola posible
concorrencia de enfermidades mentais graves nos agresores, constatándose que só nun
2% dos supostos dos casos obxecto do estudo se apreciou a eximente prevista no punto
1º do artigo 20 do Código Penal. 214
En relación con esta cuestión, é interesante constatar, tal e como aparece reflectido na
táboa n.º III do estudo realizado desde o Punto de Coordinación das Ordes de Protección
de Galicia, referido ás resolucións en que se adoptan medidas cautelares a favor das vítimas
da violencia de xénero, e dentro do período xuño 2004-xuño 2005, en Galicia, que
non hai constancia de ningún suposto entre esas datas no que se ordenase, por parte
do órgano xurisdicional, o ingreso en centro psiquiátrico, análise que permitiría afirmar
que a enfermidade mental non está especialmente vinculada ao exercicio da violencia
contra as mulleres. 215
Non obstante, si chama a atención o estudo sobre a especial consideración de que en
numerosas resolucións xudiciais se faga referencia á situación en que se encontra o
autor da conduta delituosa tras un fracaso na relación de parella ou ante situacións de
crise matrimonial. Así, as autoras afirman que “as características de personalidade configuraron
en numerosas ocasións a atenuante 1ª do artigo 21 do Código Penal, considerando
como elementos que operan no trastorno mental o fracaso afectivo, a tensión
separatoria ou os celos non patolóxicos”. 216
No noso dereito, á hora de admitir a posible imputabilidade do autor dunha conduta delituosa
é necesario que concorran dúas condicións: por unha parte, a presenza no suxeito
da necesaria capacidade intelectual destinada a valorar o feito e a súa posible licitude
ou ilicitude, e por outra, a capacidade volitiva ou posibilidade de dirixir a vontade para evitar
a actuación prohibida por unha determinada norma penal; ou, como asumiu a maioría
da doutrina, cabe conceptuar a imputabilidade como a capacidade de comprender a
ilicitude do feito e de actuar conforme á devandita comprensión. 217
O artigo 20 do Código Penal non define quen é imputable, pero si establece que a inimputabilidade
se pode producir por unha serie de circunstancias de carácter biolóxico que
terán como consecuencia a exención da responsabilidade criminal, e no efecto psicolóxico
que se deriva das causas de inimputabilidade para que se produza a exención. Por
214 O artigo 20.1º do Código Penal establece que está exento de responsabilidade criminal “o que, no
momento de cometer a infracción penal, por mor de calquera anomalía ou alteración psíquica, non
poida comprender a ilicitude do feito ou actuar conforme a súa comprensión”.
215 Véxase a táboa n.º II do estudo realizado polo PCOP de Galicia.
216 Véxase páxina 14 do estudo referenciado.
217 Urruela Mora, A.: Imputabilidad penal y anomalía o alteración psíquica, Comares, Bilbao-Granada,
2004, p. 156. Véxase a fórmula mixta biolóxica-psiquiátrica en E. J. Mateo Ayala: La imputabilidad del
enfermo psíquico. Un estudio de la eximente de anomalía o alteración psíquica en el Código Penal
Españo,. Publicacións do Instituto de Criminoloxía da Universidade Complutense de Madrid, Madrid
2003, p. 69 e ss.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres