pdf - Consello da Avogacía Galega

puidera darse dos deberes inherentes á patria potestade, cal é o de privar, de por vida,
uns menores dos coidados, a atención e o afecto da súa nai, consideración que permitiría
albiscar esa relación directa e que, de ser o caso, xustificaría a devandita privación,
toda vez que dificilmente pode sosterse que unha conduta de tal envergadura sexa compatible
co exercicio dos deberes inherentes ao exercicio da patria potestade.
É certo que o ministerio público, para velar polos intereses dos menores, podía instar,
con posterioridade ao proceso penal, a correspondente demanda de privación do exercicio
da patria potestade contra o pai condenado ante a xurisdición civil, e que probablemente
na maioría dos supostos será atendida tal solicitude; non obstante, perder a
oportunidade de levar a cabo a devandita privación a través do mesmo proceso en que
se produce a condena penal, supón prescindir a priori, e dun modo alleo á análise de
cada suposto en concreto, dun instrumento plenamente válido e expresamente previsto
na lei para a imposición dunha pena accesoria. Á vista do anterior deberiamos cuestionar
se o contido do acordo non vulneraba gravemente o principio de legalidade, como fío
condutor de todo o noso ordenamento e, en especial, do dereito penal.
Outro dos argumentos expostos para non adoptar a resolución relativa á privación do
exercicio da patria potestade residía na consideración de que se produciría un aparente
choque coa organización dos órganos xurisdicionais prevista pola Lei orgánica do poder
xudicial. 207
En palabras de TAMARIT SUMALLA, “a posibilidade de impor a privación da patria potestade
ou a tutela a suxeitos declarados responsables nun proceso penal non é un asunto
banal, pois desde a perspectiva dunha protección eficaz dos menores e incapaces resulta
absolutamente contraproducente ter que esperar en tal caso a un posterior procedemento
civil”. 208
É innegable, desde outra perspectiva, a necesidade de ter en conta que podería haber
supostos específicos en que a existencia dunha profunda relación de afectividade entre
o pai agresor e o fillo ou filla menor lles fixese considerar aos tribunais que a propia imposición
da pena accesoria lle podería supor ao menor unha perda irreparable que agravaría
o seu desenvolvemento, e ao tribunal correspóndelle valorar se en cada caso concreto
debe levarse a cabo tal imposición. Negar a priori a posibilidade de que por parte
de xuíces e tribunais se poida levar a cabo a citada valoración por respecto a unha declaración
xeral da inexistencia de relación directa aplicable para todos e cada un dos supostos
que poderían ser obxecto de axuizamento carece, en principio, de fundamento legal
no noso ordenamento, e suscita serias dúbidas de a quen persegue beneficiar. 209
207 A esta cuestión referiuse o Tribunal Superior de Xustiza de Andalucía en sentenza do 30 de xullo de
1999, en cuxo fundamento xurídico décimo manifesta que “o artigo 170 do CC debe ser interpretado
en sentido extensivo e teleolóxico, a favor do mellor cumprimento do fin da norma que non é outro que
a máis eficaz e pronta tutela do interese do menor. Por tanto, nada se opón a que en sentenza penal
poida acordarse a privación da patria potestade”. ARP 1999/5363. O artigo 170 CC establece que o
pai ou a nai poderán ser privados total ou parcialmente da súa potestade por sentenza fundada no
incumprimento dos deberes inherentes á mesma ou ditada en causa criminal.
208 Tamarit Sumilla, J. M.: “De las penas privativas de derechos” en Comentarios al nuevo Código Penal.
2ª ed., Aranzadi, Pamplona, 2001, p. 358.
209 Entre as conclusións do XV Congreso Estatal de Mulleres Avogadas, onde foi presentado o citado
estudo, avógase por instar o poder lexislativo a fin de modificar o Código Penal prevendo expresa-
O tratamento penal da violencia contra as mulleres
95