pdf - Consello da Avogacía Galega

72
da doutrina, que non obstante foi diminuíndo co transcurso dos anos, e a preocupación
manifestada desde outros ámbitos da sociedade, xa non só española, tendo sido recoñecido,
o exercicio da violencia contra as mulleres, polos máximos representantes da
comunidade internacional como un problema de primeira magnitude.
Creo que é necesario reflexionar se ante o que nos atopamos é ante un conflito social
ou ante as gravísimas consecuencias producidas por unha actividade delituosa derivada
da persistencia dun conflito social; en todo caso, aparece como presuposto inicial a existencia
dun “conflito social”. Pero, ¿cal é ese conflito social, cal é o seu contido, de onde
devén ese conflito social, existiu realmente e existe aínda ese conflito social?
Historicamente preséntase a teoría do “contrato social” como un referente ou unha “historia
de liberdade”. Unha interpretación do contrato orixinario sinala que os habitantes do
estado de natureza cambian as inseguridades da liberdade natural por unha liberdade
civil, que é protexida polo Estado. Na sociedade civil a liberdade é universal, todos os
adultos gozan da mesma situación civil e poden exercer a súa liberdade en condicións
igualitarias. Disto se deduce que o contrato social é unha historia de liberdade.
Pero a liberdade civil non foi universal. A liberdade civil foi, ata hai moi pouco, un atributo
masculino e dependente do dereito patriarcal. Esta dependencia do dereito patriarcal
e esta propiedade exclusiva dos homes sobre a liberdade constitúe a orixe do conflito
social ao cal o devandito autor se refire. Esta apropiación por parte do colectivo de
homes constituíu a orixe ou o xerme dos conflitos que se producen entre os xéneros, e
a súa mesma exclusividade dá lugar a que tal conflito se desenvolva en condicións claramente
desiguais. 141
As partes que se ven inmersas neste conflito parten de situacións de desigualdade derivadas
dos presupostos da sociedade contractual que derivaron, en palabras de Amorós,
na existencia de dous universos simbólicos distintos para os homes e para as mulleres,
que corresponden con dúas ordes conceptuais tamén distintas: a dos “iguais”, e a das
“idénticas”. 142
“Aqueles recoñécense como individuos, porque tamén se recoñecen como diversos, e
con capacidade de opinión e poder. As mulleres, polo contrario, por seren idénticas, carecen
desa individualidade, de diferenza e de poder”. 143
Á vista de tales reflexións encontrámonos con que o dereito penal, realmente, non é por
si só un instrumento idóneo para resolver ese conflito orixinario, profundamente arraiga-
141 “O contrato social é unha historia de liberdade, o contrato sexual é unha historia de suxeición. O contrato
orixinal constitúe, á vez, a liberdade e a dominación. A liberdade dos homes e a suxeición das
mulleres créase a través do contrato orixinal, e o carácter da liberdade civil non se pode entender sen
a metade despreciada da historia, a cal revela cómo o dereito patriarcal dos homes sobre as mulleres
se establece a partir do contrato”; Pateman, C.: El contrato sexual, Anthropos, Barcelona, 1995, p. 11.
Para R. Cobo Bedía “O contrato social non é posible se previamente as mulleres non foron suxeitadas
mediante o contrato sexual”; Cobo Bedía, R.: Fundamentos del patriarcado moderno. Jean Jacques
Rousseau, Cátedra, Madrid, 1995, p. 30.
142 Amorós, C.: Hacia una crítica de la razón patriarcal, Anthropos, Barcelona, 1985, p. 47.
143 Á hora de definir o contrato de xénero F. Angeli salientou que “nunha sociedade dada, o contrato de
xénero indica a modalidade e os significados atribuídos aos labores sociais de muller e home, defini-
O tratamento penal da violencia contra as mulleres