pdf - Consello da Avogacía Galega

54
Se aceptamos como válida a teoría que sitúa a orixe e as causas da violencia contra as
mulleres no lugar ou rol que as mulleres desempeñaron na sociedade, con independencia
de que existan factores como o estrés, o alcohol, as drogas ou o desemprego, que
agraven substancialmente estas condutas; en definitiva, que a repartición de poderes
entre sexos, que comporta unha distribución de funcións atendendo ao xénero a que pertence,
ten constituído e aínda constitúe o caldo de cultivo para o desenvolvemento de
tales condutas, a busca de alternativas debe pasar necesariamente pola introdución da
perspectiva de xénero na análise da problemática, e máis concretamente no estudo do
marco xurídico que contén medios para combatela.
IZQUIERDO, ao estudar o sistema sexo-xénero como marco de análise, sinala que “a
construción do concepto de xénero é unha tarefa que se xustifica por razóns de rigor
científico, xa que persegue diferenciar analiticamente os aspectos físicos dos psicosociais
e históricos; no entanto, non foi unha iniciativa da comunidade científica, senón que
ten as súas orixes na loita das mulleres contra a discriminación sexual. A construción de
marcos teóricos para o estudo da situación social das mulleres e das relacións homemuller
nos distintos ámbitos da existencia é unha das consecuencias desa loita” 94 .
O primeiro paso consiste en delimitar qué entendemos por xénero, na medida en que
pretende ser o método explicativo capaz de desentrañar o círculo de relacións sociais
que aparecen ocultas e diluídas tras a diferenciación sexual.
A categoría de xénero caracterízase como o conxunto de trazos, desexos, capacidades,
aptitudes, actitudes, modelos de conduta, crenzas e incluso sentimentos que, a través
dun proceso de construción social, se asignan diferenciadamente aos homes e ás mulleres.
Este proceso de construción social desenvolveuse a través da historia utilizando distintos
mecanismos e manifestándose en distintos niveis. Así, repercutiu na evolución do
desenvolvemento do Estado, do mercado de traballo, do acceso diferenciado á educación,
a concepción da familia e, cunha especial proxección, no desenvolvemento das
relacións interpersoais. O xénero é, polo tanto, a construción dos papeis sociais do home
e da muller atribuídos ás súas diferenzas biolóxicas 95 .
Con todo, esta previa asignación non tería necesariamente por qué producir efectos
negativos se non tivese comportado o denominado fenómeno da xerarquización. Este
proceso, e a súa especial repercusión no desenvolvemento dos individuos, tivo o seu
efecto máis perverso na consideración de que a uns determinados trazos ou características
asignados a un ou outro sexo lles foi atribuído maior valor, en detrimento, por tanto,
do outro.
É indubidable que da propia realidade anatómica e biofisiolóxica do sexo derivan aptitudes,
intereses e trazos consecuentes con tales características; cuestión distinta é que as
devanditas necesarias diferenzas impliquen a articulación dunha arbitraria escala de
valores; en definitiva, a xerarquización dos trazos masculinos por riba da consideración
dos atribuídos ás mulleres e, consecuentemente, cunha expresa vulneración do principio
de igualdade, constitúese no mecanismo a través do cal a construción de xénero dá paso
a unha estrutura social, aínda hoxe, profundamente desigualitaria, e isto porque, a pesar
94 Véxase Izquierdo, M. J.: El malestar en la desigualdad, Cátedra, Madrid, 1998, p. 19.
95 Véxase definición en Durán y Lalaguna, P.: Los límites del derecho, Comares, Granada, 1996, p. 64.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres