pdf - Consello da Avogacía Galega

52
Incluso o propio Consello Xeral do Poder Xudicial, no seu informe previo á elaboración
da Guía práctica de actuación contra a violencia doméstica, aprobado no mes de abril do
ano 2001, parte da seguinte afirmación: “Durante séculos a violencia exerceuse no seo
da familia sen que isto provocase ningún tipo de reacción estatal, por entenderse, xeralmente,
que calquera problema que acaecese dentro do ámbito doméstico debía gozar
da privacidade propia do medio familiar. Afortunadamente, aínda que moi lentamente,
este panorama foi cambiando. Nestes momentos, a sociedade tomou conciencia da magnitude
do problema, e apréciase un imparable proceso de mentalización xeral acerca da
importancia de defender os dereitos fundamentais de todas as persoas, con independencia
do seu sexo, idade ou condición, e calquera que for o ámbito en que se pretenda
o exercicio daqueles”. 89
Coido que sobra recordar que o tipo penal que castiga a violencia habitual dentro do
ámbito doméstico tiña xa, na data en que se emite o informe, no noso ordenamento xurídico,
unha historia de 11 anos; no entanto, aínda o órgano máximo dos xuíces considera
positivo e necesario ese “proceso de mentalización” da sociedade acerca da importancia
de defender os dereitos fundamentais das persoas, o cal quizais constitúa unha
proba máis de que o ben xurídico deste tipo penal carecía dese “corte sociolóxico” a que
antes se facía referencia, e a súa ausencia foise manifestando en todos os ámbitos en
que se foi desenvolvendo a posta en escena do tipo penal –social, policial e mesmo xudicial–
constituíndo o principal motivo polo que ata o día de hoxe resultou un instrumento
moi feble, ou practicamente ineficaz, na loita contra a violencia que se exerce contra as
mulleres no ámbito familiar. 90
Maqueda Abreu refírese a esta cuestión sinalando que “unha das críticas, quizais a máis
grave, é precisamente esta: a denuncia de que un delito, que se sabe frecuentemente
cometido, ata ser capaz de xerar unha importante alarma social, apenas ten sido perseguido
nin castigado nestes últimos dez anos” 91 .
Con todo, o panorama desde hai catro ou cinco anos variou substancialmente, sobre
todo debido ao impacto que os medios de comunicación tiveron sobre a sociedade española
co seu relato da situación en que se desenvolvía a vida de moitas mulleres, ou co
goteo continuo das mulleres que morreron no noso país, tras anos de convivencia caracterizada
polo exercicio continuo da violencia dentro do fogar, o que provocou un potente
estímulo para os poderes públicos e, en concreto, para os operadores xurídicos.
89 Guía práctica de actuación contra a violencia doméstica, Consello Xeral do Poder Xudicial, Madrid,
2001, Apartado 1: Formulación xeral: importancia actual do fenómeno da violencia doméstica.
90 “O escepticismo ante a eficacia da intervención penal ten varias razóns... Por unha parte, o sistema
penal non parece ser a solución a ningún dos problemas suscitados (malos tratos, delitos contra a
liberdade sexual) e a súa intervención ten un sentido máis simbólico que material. Tampouco podemos
esquecer os problemas de ineficacia desde os mesmos obxectivos propostos polo sistema penal. O
sistema penal non pode resarcir á vítima, nin solucionar o conflito que dá orixe á situación problemática
e, en calquera caso, o funcionamento normal da xustiza penal provoca novos problemas tales
como unha extensión dos mecanismos punitivos e a criminalización-vitimización das partes”.
“Cuestionamiento de la eficacia del derecho penal con relación a la protección de los intereses de las
mujeres”; Bodelón González, E.: Análisis del Código Penal desde la perspectiva de género, Instituto
Vasco da Muller, Vitoria-Gasteiz, 1998, p. 199.
91 Maqueda Abreu, M. L.: “La violencia habitual en el ámbito familiar: razones de una reforma” en El nuevo
Derecho penal español. Estudios penales en memoria del profesor José Manuel Valle Muñiz, Aranzadi,
Pamplona, 2001, p. 1515.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres