pdf - Consello da Avogacía Galega

D.- A estrutura social como mecanismo lexitimador da
violencia contra as mulleres
O II Plan Integral contra a Violencia Doméstica aprobado polo Consello de ministros do
Estado español parte da afirmación de que a “violencia contra as mulleres é un fenómeno
social de múltiples e diferentes dimensións. É a expresión dunha orde social baseada
na desigualdade, como consecuencia da asignación de roles diferentes aos homes e
ás mulleres en función do seu sexo e cun recoñecemento distinto e superior para o masculino.
A violencia, manifestación da desigualdade entre xéneros, é a fórmula á que recorren
moitos homes para dominar as mulleres e manter os seus privilexios no ámbito familiar,
producindo terribles efectos para as vítimas” 69 .
Nos últimos anos, dentro do campo da socioloxía e da criminoloxía, detectouse un cambio
substancial na apreciación das causas que conducen ao exercicio da violencia contra as
mulleres no ámbito familiar. Así, pasouse de considerar que a violencia se exercía en casos
moi illados e en determinados estratos sociais directamente relacionados con problemáticas
de alcoholismo, toxicomanía ou dentro dunha familia desestruturada, ao recoñecemento
da existencia dunha estrutura social desigual e lexitimadora do exercicio da violencia.
Moito se escribiu nos últimos vinte anos sobre as causas que motivan que nunha determinada
unidade familiar xurda o exercicio da violencia como medio habitual por parte dun
dos seus membros, e elaboráronse distintas teorías explicativas dese fenómeno 70 .
Quixera destacar, en primeiro lugar, as denominadas teorías sociolóxicas que iniciaron a
súa andadura nos anos setenta, sobre todo a causa do impulso dado polos movementos
de mulleres en Europa e Estados Unidos. Para a maior parte dos sociólogos, a violencia
dentro da familia ten as súas raíces na crise que padece a institución familiar, motivada
pola gran cantidade de estresores externos aos que está actualmente exposta; problemas
laborais, desemprego, inseguridade económica ou o cambio que están sufrindo
as nosas normas sociais, producindo nalgúns dos seus membros condutas violentas 71 .
Esta tendencia estrutural á violencia vese exacerbada pola alta valoración que a familia
lle dá á privacidade, a cal permite que a violencia se encontre fóra do control social ou
que pase socialmente inadvertida. A sociedade actual concibe o exercicio da violencia
como un asunto que pertence á esfera do privado, segundo esta orientación, e acéptaa
como un mecanismo válido de resolución de conflitos. Segundo esta perspectiva sociolóxica,
a responsabilidade da violencia corresponde por igual a homes e mulleres, con
independencia de que, dado que son as mulleres as que a sofren maioritariamente,
deben ser obxecto de especial consideración 72 .
69 II Plan Integral contra a Violencia Doméstica, aprobado polo Consello de ministros do Estado español
con data do 11 de maio de 2001.
70 Véxanse os modelos teóricos sobre a explicación da orixe dos malos tratos expostos por Cerezo
Domínguez, A. I.: El homicidio en la pareja: tratamiento criminológico, Tirant lo Blanch, Valencia, 2000,
p. 80.
71 Véxase Villavicencio Carrillo, P. ; Sebastián Herranz, J.: Violencia doméstica: su impacto en la salud
física y mental de las mujeres, Instituto da Muller, Madrid, 1999, p. 55.
72 Véxase tamén Meil Landwerlin, G.: “La violencia doméstica en el contexto del cambio familiar. Una
perspectiva sociológica” en La violencia en el ámbito familiar. Aspectos sociológicos y jurídicos,
Consello Xeral do Poder Xudicial, 2001, p. 77.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres
41