pdf - Consello da Avogacía Galega

34
C.- O debate xurdido con motivo da utilización do sintagma
“violencia de xénero”
A propia terminoloxía utilizada para describir as condutas que se analizan parece minimizar
a problemática e reducila a unha cuestión de menor entidade que a que en realidade
ten; aínda non resulta claro por que a conduta tipificada polo delito de violencia
habitual se deu en chamar “violencia doméstica”. ¿É acaso porque as máis das veces se
desenvolve no espazo doméstico, ou porque en realidade maioritariamente a quen máis
afecta é ás mulleres que son as que correntemente se desenvolven na estrutura doméstica
e en consecuencia teñen menor importancia desde un punto de vista de política-criminal?
A análise da problemática obxecto do presente estudo esixe tomar conciencia da connotación
de xénero e utilizar adecuadamente a terminoloxía. A utilización de termos
como o abuso conxugal, o maltrato en familia e, no suposto de análise, violencia doméstica
escurecen o importante carácter de xénero que posúe este tipo de violencia, parecendo
querer indicar a posible existencia dunha certa reciprocidade, segundo a cal todos
e cada un dos membros da familia, cando se fala de maltrato na familia, ou dos membros
da parella, cando se fala de abuso conxugal, son susceptibles de ocuparen a posición
de suxeito activo ou pasivo da actividade delituosa, reciprocidade que non se sostén
á vista das cifras e da análise sociolóxica da problemática 48 .
Estas consideracións hai que telas en conta. Por iso considero que é inadecuado e
inaceptable, desde unha perspectiva xurídica, a tan estendida utilización do termo “violencia
doméstica” para referirse ao delito de violencia habitual. Para LORENTE ACOS-
TA, “...non é unha violencia doméstica porque é salvaxe, nin é familiar porque non só se
produce nas relacións ou no ambiente familiar. Á muller arreméteselle por ser muller, non
por ser esposa, nai ou ama de casa; por iso moitas das agresións se producen cando
aínda non comezou a relación familiar ou doméstica, durante o noivado da parella, e non
rematan cando si o fixo a relación doméstica ou familiar. Non debemos confundir a forma
co fondo, a relación familiar ou doméstica é só o escenario onde se representa a convivencia
dun home e unha muller...” 49 .
A primeira vista, o termo “violencia doméstica” puidera ser adecuado se temos en conta
que o exercicio da violencia entre a parella se produce a maior parte das veces no seo
do domicilio conxugal 50 e que iso debe necesariamente levar a considerar que o autor
se aproveita precisamente da situación de indefensión que provoca na vítima ao tratarse
48 Para F. Angeli, “o uso da terminoloxía se non é adecuadamente especificada e contextualizada pode
representar un perigo para as mulleres porque tende a volver invisible, neutralizando a disparidade de
xéneros”; Angeli, F.: Libertà femminile e violenza sulle donne: strumenti di lavoro per interventi con
orientamenti di genere, Milán, 2000, p. 41.
49 Lorente Acosta, M.: Mi marido me pega lo normal, Ares e Mares, Barcelona, 2001, p. 38.
50 O estudo presentado polo grupo de avogadas ( Mª. J. Varela Portela e P. Ulibarrena Estévez) do Ilustre
Colexio de Barcelona ao XV Congreso Estatal de Mujeres Abogadas, celebrado en Madrid en decembro
de 2001, conclúe que “a maior parte dos atentados contra a vida das mulleres que efectúan as
súas parellas realízanse no seo do domicilio conxugal, no 58% dos casos, e nun 20% máis no domicilio
da vítima despois de producida a separación de feito. Advírtese con iso que o lugar no que habitan
acaba sendo no 78% das veces aquel no que son atacadas”, páx. 24.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres