pdf - Consello da Avogacía Galega

28
É impensable que calquera estamento público realice unha enquisa na que se interrogue
a cidadanía sobre o grao de tolerancia dos españois e as españolas ante os delitos que
atentan contra o patrimonio ou contra a facenda pública, por poñer un exemplo; porén,
ese enfoque sería cualificado como moi grave se a pregunta interrogase sobre a lexitimación
dos atentados contra a vida ou contra a integridade física ou psíquica das persoas.
O delito de violencia habitual ata a reforma operada pola Lei orgánica 11/2003 35
encontrábase incluído dentro do Libro II, Título III, relativo ás lesións, e tras esa reforma
está incluído no Título VII do Libro II, relativo ás torturas e outros delitos contra a integridade
moral. Ante iso, quizais non sexa desacertado afirmar que o propio formulamento
da pregunta realizada pola Administración do Estado atenta contra o dereito fundamental
recoñecido no artigo 15 da Constitución española 36 , na medida en que se cuestiona
o feito de que unha parte da sociedade poida chegar a considerar “aceptable” o posible
quebranto “da integridade física e moral das mulleres” a través do exercicio da violencia
habitual no seo do fogar familiar.
O Título I da Constitución española, que recolle os “Dereitos e Deberes Fundamentais”,
contén un artigo introdutorio, o 10, no que se manifesta que: “A dignidade da persoa, os
dereitos inviolables que lle son inherentes, o libre desenvolvemento da personalidade, o
respecto á lei e aos dereitos dos demais son fundamento da orde política e da paz
social”. O dereito á integridade física e psíquica, á saúde e á incolumidade física ou psíquica
que se vulnera a través do exercicio da violencia habitual constitúe un “dereito
inviolable inherente á persoa humana” e forma parte do compendio de dereitos recoñecidos
na sección primeira do capítulo II, onde se encontra o que se deu en chamar o
núcleo duro dos dereitos fundamentais. A súa protección queda garantida polo seu valor
preeminente, a súa aplicabilidade directa, a esixencia de Lei orgánica para o seu desenvolvemento
(artigo 81.1 da Constitución española), o respecto por esa lei do seu contido
esencial e o acceso ao recurso de amparo ante o Tribunal Constitucional; e porén a
formulación da pregunta pon en dúbida que ese dereito constitúa “fundamento da orde
política e da paz social”. Como sinala BLANCO VALDÉS, “con esta declaración -incluída
no seu artigo 10.1- abre a Constitución o Título I, dedicado aos dereitos e deberes fundamentais.
¿Son, en efecto, os dereitos o fundamento da orde política e da paz social?
Non parece difícil dar unha resposta positiva a esta pregunta a partir dunha análise
superficial dos contidos do texto da Constitución: algo máis da cuarta parte dos artigos
de que este se compón céntranse no recoñecemento dos dereitos fundamentais e as
liberdades públicas, e dos principios reitores da política social e económica. Pero non é
só no seu recoñecemento amplo e exhaustivo -que non ten parangón en ningunha
Constitución histórica española- onde se pon de relevo o papel central dos dereitos na
definición do noso estado como un Estado de dereito, que o é, en singular, por recoñecelos
en plural, senón sobre todo no completísimo sistema de protección e garantía dos
dereitos proclamados. A Constitución española recolle un moi variado conxunto de medidas
garantidoras e instrumentos protectores dos dereitos fundamentais e das liberdades
públicas. E é á vista dunhas e doutros como a fórmula do artigo 10.1 adquire toda a súa
profundidade de principio motor dun Estado de Dereito que, por selo, ha de manter un
35 Lei orgánica 11/2003, do 29 de setembro, de medidas concretas en materia de seguridade cidadá, violencia
doméstica e integración dos estranxeiros. BOE do 30 de setembro de 2003, n.º 234, páx.
35.398.
36 A sección 1ª do Capítulo II da Constitución española, artigo 15, establece: “Todos teñen dereito á vida
e á integridade física e moral, sen que, en ningún caso, poidan ser sometidos a tortura nin a penas ou
tratos inhumanos ou degradantes”.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres