pdf - Consello da Avogacía Galega

1.- Da intensiva aplicación do Principio de intervención
mínima á intensiva utilización do dereito penal como
medio de amortecer a “alarma social”
É innegable que os últimos anos se caracterizaron polo importante impulso dado polo lexislador
na busca de novos instrumentos que permitan combater máis eficazmente a grave
problemática da violencia nos fogares españois; problemática que atopou nos medios de
comunicación o vehículo dinamizador dunha sociedade que durante séculos lles virou as
costas ás vítimas desas condutas mesmo cando atentaban contra bens susceptibles de
protección; e sociedade que no día de hoxe lles reclama aos distintos estamentos da
Administración do Estado, con participación directa neste ámbito, solucións específicas.
O citado impulso deu lugar a importantes modificacións tanto no ámbito da regulación
procesual como no ámbito da regulación substantiva, modificacións que se ben no primeiro
suposto foron maioritariamente ben acollidas, non sucedeu así en canto ao segundo.
En páxinas anteriores xa se fai referencia á creación do novo tipo penal contido no
novo artigo 153 que regula os malos tratos non habituais, e a crítica xurdida en distintos
autores en canto podería vulnerar o principio de proporcionalidade. Porén, non é esta a
única reforma, nin sequera a máis relevante.
Desta forma, a Lei orgánica 11/2003, do 29 de setembro, modifica o artigo 173 do Código
Penal, procedendo a introducir na regulación del o exercicio da violencia cando esta se
produce nuns determinados ámbitos, que, se ben en principio xenericamente poderían
ser considerados como familiares, non sempre será así, por canto o lexislador procedeu
a integrar no citado precepto condutas violentas que en esencia poucas similitudes teñen
co exercicio da violencia habitual no ámbito familiar. 386
386 A Lei orgánica 11/2003, do 29 de setembro, de medidas concretas en materia de seguridade cidadá,
violencia doméstica e integración social dos estranxeiros, BOE n.º 234, do 30 de setembro de 2003,
no seu artigo primeiro, procedeu á modificación da Lei orgánica 10/1995, do 23 de novembro, do
Código Penal. De conformidade coa citada reforma, o artigo 173 establece: “O que habitualmente exerza
violencia física ou psíquica sobre quen sexa ou fose o seu cónxuxe ou sobre persoa que estea ou
estivese ligada a el por unha análoga relación de afectividade, mesmo sen convivencia, ou sobre os
descendentes, ascendentes ou irmáns por natureza, adopción ou afinidade, propios ou do cónxuxe ou
convivente, ou sobre os menores ou incapaces que con el convivan ou que se encontren suxeitos á
potestade, tutela, curatela, acollemento ou garda de feito do cónxuxe ou convivente, ou sobre persoa
amparada en calquera outra relación pola que se encontre integrada no núcleo da súa convivencia
familiar, así como sobre as persoas que pola súa especial vulnerabilidade se encontran sometidas a
custodia ou guarda en centros públicos ou privados, será castigado coa pena de prisión de seis meses
a tres anos, privación do dereito a ter e portar armas e, de ser o caso, cando o xuíz ou tribunal o estime
adecuado ao interese do menor ou incapaz, inhabilitación especial para o exercicio da patria potestade,
tutela, curatela, garda ou acollemento por tempo dun a cinco anos, sen prexuízo das penas que
puideran corresponder aos delitos ou faltas en que se concretasen os actos de violencia física ou psíquica.
Imporanse as penas na súa metade superior cando algún ou algúns dos actos de violencia se
perpetren en presenza de menores, ou utilizando armas, ou teñan lugar no domicilio común ou no
domicilio da vítima, ou se realicen quebrantando unha pena das previstas no artigo 48 deste código
ou unha medida de seguridade ou prohibición da mesma natureza. Para apreciar a habitualidade a que
se refire o apartado anterior, atenderase ao número de actos de violencia que resulten acreditados,
así como á proximidade temporal destes, con independencia de que esa violencia se exercese sobre
a mesma ou diferentes vítimas das comprendidas neste artigo e de que os actos violentos fosen ou
non obxecto de axuizamento en procesos anteriores.”
O tratamento penal da violencia contra as mulleres
167