pdf - Consello da Avogacía Galega

A Lei orgánica 11/2003, do 29 de setembro, veu modificar substancialmente a tipificación
do delito de violencia habitual, afectando a varios aspectos, entre os que destaca a localización
sistemática, a ampliación dos suxeitos pasivos ou o catálogo de penas, o que
permite mostrarnos o pulo e interese de quen lexisla por encontrar, dentro do sistema
penal, o instrumento máis eficaz na loita contra a violencia no eido familiar. Cuestión distinta
será a de valorar se o camiño utilizado é o idóneo, pois non debemos esquecer que,
desde a introdución do tipo penal da violencia habitual no noso Código no ano 1989, en
catro ocasións leváronse a cabo importantes modificacións deste, algunhas de amplo
calado. 296
A identificación do ben xurídico protexido no delito de violencia habitual constituíu unha
das cuestións máis discutidas e con maior transcendencia na análise deste tipo penal, e
isto na medida en que as distintas posturas doutrinais esgrimidas nos últimos anos puxeron
en tea de xuízo a correcta localización sistemática do precepto desde o momento en
que se produciu a súa introdución a través da Lei orgánica 3/89, do 21 de xuño, dentro
do Título III do Libro II do Código, no que quen lexisla castiga as lesións; xuízo crítico que
se agudizou en moita maior medida en virtude da introdución da violencia psíquica a través
da reforma operada pola Lei orgánica 14/1999, do 21 de xuño. 297
Realmente este debate, na miña opinión de gran relevancia, parece representar un indicio
da extrema preocupación, manifestada nos últimos anos pola comunidade xurídica,
ante a repercusión que estas condutas representaron para toda a estrutura social e ante
296 A Lei orgánica 3/1989, do 21 de xuño, de actualización do Código Penal, introduciu o artigo 425 ao
Código Penal de 1973, hoxe derrogado; a Lei orgánica 10/1995, do 23 de novembro, castigaba a violencia
habitual a través do artigo 153 do Código Penal 1995; con posterioridade a Lei orgánica
14/1999, do 9 de xuño, levou a cabo unha importante modificación do tipo, cuxa máis importante contribución
foi o recoñecemento da violencia psíquica, o establecemento de medidas de protección ás
vítimas, a ampliación dos posibles suxeitos pasivos, ou a máis acertada delimitación do concepto de
habitualidade que rompeu coa interpretación restritiva que ata ese momento realizaran os nosos tribunais;
e xa recentemente o lexislador levou a cabo unha reforma de importante calado a través das
normas seguintes: Lei orgánica 27/2003, do 31 de xullo, reguladora da orde de protección; Lei orgánica
11/2003, do 29 de setembro, de medidas concretas en materia de seguridade cidadá, violencia
doméstica e integración social dos estranxeiros; Lei orgánica 13/2003, do 24 de outubro, pola que se
modifica a prisión provisional, e Lei orgánica 15/2003, do 25 de novembro, pola que se modifica a LO
10/1995, do 23 de novembro, do Código Penal, que na súa maior parte entrará en vigor o 1 de outubro
de 2004.
297 Esa introdución conduciu á maior parte da doutrina a distinguir entre o ben xurídico protexido no artigo
153 do Código Penal ata a modificación operada pola Lei orgánica 14 /1999, do 21 de xuño, e outro
ben xurídico protexido distinto tras esa reforma e a conseguinte incriminación da violencia psíquica no
mesmo tipo. Así, para P. García Álvarez e J. del Carpio Delgado, “na análise do ben xurídico protexido
no delito de malos tratos habituais no ámbito familiar poden diferenciarse dúas fases: unha, coincidente
coa situación lexislativa existente tanto no anterior Código Penal como na redacción do artigo
153 previa á incorporación da violencia psíquica; e a outra, coa recente regulación incriminada tanto
da violencia física como da psíquica: así, a primeira fase permitiranos determinar cal era o ben xurídico
protexido cando só se incriminaba a violencia física, e a outra levaranos a analizar se a incorporación
da violencia psíquica dá pé a unha modificación do ben xurídico protexido neste delito ou a unha
ampliación deste”. García Álvarez , P. ; del Carpio Delgado, J.: El delito de malos tratos habituales,
Tirant lo Blanch, Valencia, 2000, p. 20.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres
131