pdf - Consello da Avogacía Galega

que as unións de feito tiveron na nosa sociedade nos últimos anos; importancia que conduciu
ao recoñecemento de numerosos efectos xurídicos de asimilación ao matrimonio
legalmente constituído, tanto polo lexislativo como por parte de numerosos tribunais,
destacando neste ámbito as resolucións ditadas polo Tribunal Constitucional e a Sala I
do Tribunal Supremo. 266
Cómpre partir da consideración de que o xulgador debe ter presente, á hora de interpretar
a lei escrita, a realidade social do momento en que un determinado precepto debe
ser aplicado, de conformidade co punto 1º do artigo 3 do Código civil, 267 e á vez que
constitúe un presuposto ineludible o fuxir de criterios formalistas que outorguen prioridade
á existencia dun determinado vínculo sen ter en conta o propio contido da relación
que contempla ese vínculo; sobre todo á hora de axuizar condutas que lle esixen ao xulgador
tomar en consideración a natureza das relacións de familia que foron obxecto de
tantas modificacións nos últimos anos.
Non obstante, cómpre preguntarse se o acordo da Sala Segunda do Tribunal Supremo
do 18 de febreiro de 1994 non vulnera o espírito de quen lexisla, que a través da introdución
da circunstancia mixta prevista no artigo 23 do Código Penal lle outorgou ao xulgador
un mecanismo flexible, que debería ser aplicado na súa modalidade agravante,
atenuante, ou, de ser o caso, resultar indiferente atendendo “á natureza, aos efectos e
aos motivos” da propia actividade delituosa, e isto sobre a base de que, tal e como expuñamos
en páxinas anteriores, o fundamento da circunstancia mixta non radica na maior
ou menor gravidade do inxusto, senón na maior ou menor culpabilidade do autor, culpabilidade
que se deberá medir atendendo ás consideracións que tivo a ben establecer
quen lexisla: “natureza, efectos e motivos”.
Quen lexisla dotou o xulgador de dous tipos distintos de criterios a fin de valorar se a
relación de parentesco ten carácter agravatorio ou atenuatorio, ou, se é o caso, se resulta
indiferente. De carácter obxectivo será a natureza e os efectos do delito, e de carácter
subxectivo serán os motivos aducidos, e estes constitúen os únicos presupostos que
deben ser valorados polo xulgador.
Seguindo a doutrina maioritaria, non reviste maior gravidade nin reviste maior desvalor
matar un parente que un estraño; o que si pode é concorrer unha maior culpabilidade no
autor atendendo á natureza do delito, os efectos que produce nas relacións familiares e
os motivos que o conduciron a unha conduta de tal entidade; 268 en consecuencia, tampouco
reviste menos desvalor matar a quen foi cónxuxe que a quen o é; nin reviste
menos desvalor matar a quen anuncia unha separación fronte a quen non a anunciou.
266 Véxase Álvarez Lata, N.: Las parejas de hecho: perspectiva jurisprudencial, Derecho Privado y
Constitución, nº 12, Madrid, (1998), p. 7. Véxase sentenza do Tribunal Supremo, Sala 1ª, do 16 de
decembro de 1996, RX 1996/ 9020; sentenza do Tribunal Supremo, Sala 1ª, do 10 de marzo de 1998,
RX 1998/1272, entre outras.
267 O artigo 3, 1º do Código civil establece que “as normas interpretaranse segundo o sentido propio das
súas palabras, en relación co contexto, os antecedentes históricos e lexislativos, e a realidade social do
tempo en que han de ser aplicadas, atendendo fundamentalmente ao espírito e finalidade daquelas”.
268 Véxase Bajo Fernández, M.: O parentesco no dereito penal, Bosch, Barcelona, 1973, p. 38. Prats
Canut: “De la circunstancia mixta de parentesco” en Comentarios al nuevo Código Penal, 2ª ed.,
Aranzadi, 2001, p. 276.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres
113