pdf - Consello da Avogacía Galega

“motivos” entenderanse os móbiles da conduta no seu máis amplo sentido”, interpretación
recollida nos mesmos termos por PRATS CANUT. 260
Con independencia das distintas consideracións relativas ao fundamento da circunstancia
de parentesco, os cambios operados na estrutura familiar nos últimos vinte e cinco
anos engadiron novos interrogantes á hora de analizar a posible aplicación da circunstancia
mixta e o carácter con que o facía. Un dos interrogantes máis discutidos nesta
materia, dentro dos supostos de atentados contra a vida entre cónxuxes ou persoas ligadas
por análoga relación de afectividade, foino a posible consideración de que os cónxuxes
ou compañeiros se tiveran separado, tiveran anunciado o ánimo de separarse, ou
entre eles non existise ningún vínculo afectivo.
Tradicionalmente, a doutrina xurisprudencial viña entendendo, desde un punto de vista
moi formalista, que a separación matrimonial non descualifica á vítima da súa condición
de cónxuxe, toda vez que o vínculo matrimonial nace ao contraer matrimonio e se extingue
pola morte, nulidade, divorcio, ou, de ser o caso, declaración de falecemento. 261
No entanto, a doutrina xurisprudencial variou significativamente a partir do acordo de
Pleno da Sala Segunda do Tribunal Supremo do 19 de febreiro de 1994, nos supostos
de destrución de feito da relación conxugal entre os esposos, co ánimo, en principio, de
fuxir da concepción formalista que outorgaba prioridade ao vínculo fronte á posibilidade
de que, aínda a pesar da existencia dun vínculo xurídico, non existise unha relación afectiva
entre os membros da parella.
Como afirma PRATS CANUT, o “18 de febreiro de 1994 foi convocada xunta xeral de
Sala, na cal, tras ampla deliberación, foi acordado por maioría a non-aplicación do artigo
405 do anterior Código Penal, hoxe 23 do Código Penal de 1995, nos supostos de
destrución «de feito» da relación conxugal entre os suxeitos activo e pasivo do ilícito contra
a vida”. 262
Os argumentos expostos na devandita xunta son recollidos por este autor, e aínda que
sexa sinteticamente, considero imprescindible facer referencia a eles; en primeiro lugar,
constata a xunta que se de forma constante a Sala viña aplicando a circunstancia mixta
na súa modalidade agravatoria nos supostos de morte entre cónxuxes, aínda que se producise
unha separación matrimonial, debíase a unha aplicación axustada ao texto legal
dunha forma moi estrita; polo que, de conformidade co punto 1º do artigo 3 do Código
civil, segundo o cal a lei escrita debe ser interpretada atendendo á realidade social do
tempo en que ha de ser aplicada, se constata unha clara tendencia a relativizar unha
interpretación tan rigorosa.
260 Prats Canut, J. M.: “De las circunstancias que agravan la responsabilidad criminal” en Comentarios al
nuevo Código Penal, 2ª ed., Aranzadi, Pamplona, 2001, p. 281.
261 Véxase, entre outras moitas sentenza do Tribunal Supremo, a do 8 de xullo de 1981. RX 1981/3201;
e sentenza do Tribunal Supremo do 25 de febreiro de 1991. RX 1991/1426.
262 Prats Canut, J. M.: “De las circunstancias que agravan la responsabilidad criminal” en Comentarios al
nuevo Código Penal, 2ª ed., Aranzadi, Pamplona, 2001, pp. 278-279. Creo que é necesario salientar
que, malia a relevancia do acordo referido, a Secretaría do Tribunal Supremo informa que non se
encontra publicado.
O tratamento penal da violencia contra as mulleres
111