Otite: cando a dor entra polo oído

Otite: cando a dor entra polo oído | Revista | CONSUMER EROSKI http://revista.consumer.es/web/ga/20090101/salud/74474.php
Otite: cando a dor entra polo oído
Os nenos son, xunto cos anciáns, un dos grupos máis afectados polas otites, unha doenza vinculada
con infeccións e hábitos hixiénicos inadecuados
O salouco dun cativo pode ser o sinal dun dos problemas de
saúde típicos da infancia: a otite. Aínda que non é exclusiva da
nenez, constitúe unha das doenzas máis frecuentes e molestas
nesta franxa de idade. Pero baixo este termo médico, que fai
referencia á inflamación do oído, agrúpanse distintos tipos de
otite. As principais son a externa e a media.
A otite externa, coñecida como otite das piscinas ou do
nadador, consiste na inflamación do conduto auditivo externo,
situado antes de chegar ao tímpano. A inflamación abrangue a
parte da pel que recobre o oído externo e os seus síntomas son
a comechón e unha forte dor de oídos. Este malestar agudízase
ao tirar da orella ou a medida que se produce a saída da
secreción purulenta (pus), xa que adoitan estar causadas por
unha infección.
O outro tipo de otite é a que afecta ao oído medio, que se atopa tras o tímpano e que unicamente se
comunica co exterior a través da trompa de Eustaquio, un conduto moi fino que chega á farinxe
(detrás das amígdalas). Orixínase por unha infección que ascende dende a nasofarinxe e chega ao oído
medio e daquela inflámase a capa da mucosa que recobre o oído medio.
Esta otite pódese manifestar de dúas maneiras: a otite media
aguda e a otite media serosa. A maneira aguda prodúcese cando
a mucosidade se acumula no oído medio por un arrefriado e
este é infectado por distintas bacterias (pus). Entre os seus
síntomas pode aparecer febre (aínda que non sempre), dor de
oídos (que se agudiza pola noite) e mesmo a saída de pus e
perforación do tímpano, un síntoma que, segundo un artigo de
Julio Guerrero-Fernández, do Hospital da Paz de Madrid, non é
perigoso, pois cicatriza só. Os nenos pequenos experimentan a
dor de modo máis agudo ao mastigaren ou deglutiren alimentos.
Cando a otite e a supuración característica desta infección
persisten durante meses denomínase otite media aguda
persistente ou crónica. E, se estas otites aparecen moi a miúdo,
denomínanse otites medias agudas recorrentes.
A forma serosa, a diferencia da media aguda, non é unha
infección e non provoca febre, senón que é unha acumulación de moco claro no oído medio. A gran
diferenza é que non produce dor, pero si hipoacusia ou xordeira, zunidos ou sensación de presión no
oído. Esta forma está causada pola estreiteza da trompa de Eustaquio, que dificulta a saída do moco.
Cando non provoca os síntomas descritos, como xordeira, corríxese por si soa, xa que a trompa se vai
ensanchando coa idade.
Impacto no inverno e no verán
As afeccións de oídos varían segundo a época do ano. A máxima incidencia das otites agudas externas
en países de clima temperado como España rexístrase no verán, que é cando se goza do baño no mar e
nas piscinas con frecuencia. A entrada de humidade no oído e mais as alteracións da pel do conduto
1 de 3 29/05/2009 11:47

Otite: cando a dor entra polo oído | Revista | CONSUMER EROSKI http://revista.consumer.es/web/ga/20090101/salud/74474.php
auditivo externo favorecen a aparición das infeccións. Algúns dos microorganismos máis frecuentes
son as pseudomonas aeruginosa e o Staphylococcus aureus.
Estímase que un 10% da poboación padeceu otite externa algunha vez, cun pico de incidencia entre os
7 e os 12 anos, segundo información da Guía ABE. Infeccións en Pediatría. Guía rápida para a
selección do tratamento antimicrobiano empírico, escrita por membros do Departamento de Pediatría
do Hospital 12 de Outubro no 2007. A carón dos nenos e adolescentes, os nadadores tamén figuran
entre as persoas máis proclives a sufrilas. A diferenza da otite externa, a media está máis ligada a
procesos infecciosos e catarrais propios do outono, inverno e primavera. Sábese que a súa incidencia
aumentou de xeito rechamante nos últimos anos e tornouse nunha enfermidade "case universal" entre a
poboación infantil. Os datos revelan que a padecen entre o 20% e o 62% dos nenos, proporción maior
en menores de tres anos. Estímase que antes desta idade a sufriron entre o 50% e o 83% dos menores.
Ademais, arredor do 5% dos cativos que sufriron un episodio de otite teñen predisposición a
desenvolver otite media aguda de repetición, e a terceira parte deles vai padecer un novo episodio
nun mes, segundo as Guías Clínicas 2005 de Otite Media Aguda Infantil, elaboradas por Raquel
Martínez Bugarín. Malia a que estas otites medias as causan distintos axentes infecciosos, a infección
por neumococo é a responsable do 40% de todas as producidas por bacterias, segundo datos da
Asociación Española de Pediatría. (AEP).
Factores de risco e medidas preventivas
Algúns factores de risco das otites externas son a humidade ambiental, a natación, a suoración
excesiva, a exposición a unha temperatura ambiental elevada e á auga contaminada, ter unha
inadecuada hixiene dos oídos ou intentar botar fóra o cerume con movementos enérxicos, sufrir
traumatismos locais ao intentar extraelo con bastonciños ou debido ao uso de auriculares -ao
taponaren os oídos producen unha acumulación de cerume- ou padecer enfermidades inflamatorias
crónicas como o eccema, a dermatite seborreica ou a acne. As medidas que se deben adoptar para
previr a otite son utilizar o gorro ou tapóns para nadar, evitar a humidade no conduto auditivo
externo e limpalo enerxicamente.
Entre os factores de risco das otites medias figuran a idade (máis frecuentes nos dous primeiros anos
de vida), a asistencia a garderías, a lactación artificial, o fume do tabaco, o uso da chupeta, ter
antecedentes familiares e certos factores xenéticos, a posición que se adopte durante o sono, a
estación do ano, as alteracións inmunolóxicas e as enfermidades asociadas, segundo un estudo de A. I.
Navazo Eguía, do Servizo de Otorrinolaringoloxía do Complexo Hospitalario de Burgos publicado no
2008 no Boletín de Pediatría da Sociedade de Pediatría de Asturias, Cantabria e Castela e León. Para
previr este tipo de otite pódense administrar vacinas que protexen dos patóxenos culpables, amais de
evitar os factores anteriores. Un exemplo é a vacina antineumocócica conxugada heptavalente, que
prevén a otite media aguda causada polo neumococo arredor do 35% e de máis do 55% para os
serotipos incluídos na vacina, informa a AEP.
A cada diagnóstico, o seu tratamento
A época do ano na que aparecen, a presenza ou non de febre, a
mucosidade e a perda ou non de audición son boas pistas para
saber que tipo de otite se padece, aínda que o diagnóstico
2 de 3 29/05/2009 11:47

Otite: cando a dor entra polo oído | Revista | CONSUMER EROSKI http://revista.consumer.es/web/ga/20090101/salud/74474.php
definitivo débeno realizar os pediatras ou otorrinolaringólogos
co otoscopio, un instrumento que permite explorar a canle
auditiva e valorar o tímpano.
O tratamento débese fundamentar en tratar tres aspectos: a
dor con analxésicos como paracetamol e ibuprofeno; a
inflamación con antiinflamatorios; e a infección, se a hai, con
distintos antibióticos. O recurso a estes últimos parece acurtar
a duración da febre e do malestar. Así e todo, o seu uso
aumenta significativamente o risco de producir resistencias
bacterianas e, como consecuencia, a incidencia de organismos
máis invasivos, segundo as Guías Clínicas 2005, de Raquel
Martínez Bugarín. Estímase que entre o 70% e o 90% das otites
medias agudas se resolven sen tratamento entre 7 e 14 días e que os antibióticos non diminúen a
necesidade de intervencións cirúrxicas a longo prazo.
Nos nenos moi afectados pola acumulación de moco, infeccións repetidas de oídos ou xordeira poden
ser necesarias as drenaxes no tímpano, que consisten en colocar un tubo de drenaxe co fin de que saia
o moco acumulado, non se infecte ou non produza xordeira.
O cabalo de batalla: a hixiene do oído
CONSUMER EROSKI © Fundación EROSKI
O maior reto dos otorrinolaringólogos é a hixiene axeitada
dos oídos, tarefa na que suspende boa parte da poboación.
Unha das consignas máis espalladas nos últimos anos pola
comunidade científica é a importancia de evitar o uso de
bastonciños rematados por algodonciños para limpar os
oídos. Este costume, moi arraigado na poboación, en moitas
ocasións dende a infancia, só consegue empurrar o cerume
e compactalo cara ao interior do oído, provocando tapóns e
facendo aínda máis dificultosa a súa extracción. Cómpre
evitar calquera instrumento que prema o cerume e non usar
utensilios punzantes, como as uñas, bolígrafos ou fibelas,
xa que todo iso pode causar feridas, perforacións e mesmo
unha infección que conduce á dolorosa otite.
Os otorrinolaringólogos propoñen que se laven durante o
baño ou ducha, inclinando a cabeza para permitir que a auga entre no pavillón auricular e
amoleza o cerume. Esta práctica deberíase realizar en días alternos, o que evitaría que se
acumule un exceso de cera que podería provocar tapóns e infeccións e, ao mesmo tempo, que
se forme a cantidade de cera necesaria que ten un efecto protector dos oídos. Outro método
útil de hixiene, xunto á auga da ducha, é recorrer ao uso de difusores de auga mariña, que
permiten amolecer os tapóns de cera e que se autoeliminen, segundo difundiu este ano o
Decálogo da Hixiene do Oído, de Esteve e o Hospital Clínico de Barcelona.
3 de 3 29/05/2009 11:47