Libro 20010/11 - Pasada das Cabras

Asociación Deportiva de
Montañismo, Sendeirismo
e Actividades ó Aire Libre
http://www.pasadadascabras.es
Rutas 2010
Programa de Rutas para o ano 2011

Saúda
do Presidente
Parece que foi onte cando me puxen a facer o saúdo da revista do ano pasado e xa pasou
un ano e teño que volver a esprimir os miolos (está claro que o meo non é a redacción)
para volver a escribir catro palabriñas para confecionar o saúdo diste ano para a xa mais que
consolidada revista anual desta gran Asociación como é Pasada das Cabras.
Este ano que rematou adicámolo case que exclusivamente en facer o Camiño de Santiago,
tiñamos programado facelo dende O Cebreiro ata Santiago pero a petición de varios socios
continuamos ata Fisterra, así que menos en agosto fixemos unha etapa por mes acabando en
Fisterra en decembro, que por certo rematamos con unha comida en Cee que lembraremos
durante moito tempo tanto pola calidade e abundancia das viandas como polo servicio que
nos prestaron e ademais o dono do restaurante agasallounos cun décimo de lotería de Nadal
que pensamos nos faría ricos a Asociación pero non tocou un peso ¡que lle vamos facer... axa
salud!.
Do resto das rutas que tiñamos programadas para este ano solo fixemos a do Río Rigueira
en Xove e a ruta das Praias en Castropol, o resto suspendemolas porque había moi pouca
xente interesada en facelas, (facer duas rutas no mesmo mes a xente non está pola labor),
exceptuando as xa clásicas do Día do Socio no Monte Castelo e a nocturna a San Cibrao.
O Camiño de Santiago foi todo un éxito sobre todo a primeira fase ata Santiago, case
que en todas as etapas tivemos que levar dous autobuses para dar cabida a toda a xente e
fixéronse varios socios novos que empezaron o Camiño con nos e gustoulle a experiencia. A
última etapa xuntamonos todos o chegar o Monte do Gozo xa que alí nos esperaba o tesoreiro
Andrés con varias compañeiras da Asociación que tiñan montado un suculento catering a
base de empanadas, xamón cocido e non sei cantas cousas mais que a Asociación ofreceu gratuitamente
a todos os camiñantes.
Para este ano o grupo que se fixo para a preparación das rutas capitaneado por Santi,
que relevou a Graciano neste cometido, xa que este non podía adicarlle tanto tempo a Asociación,
preparou un bo número de rutas, unhas mais fáciles, outras mais complicadas, pero
cremos que todas moi atrativas, esperamos vos gusten e que poidamos seguir contando coa
maior participación posible para poder seguir medrando.
Unha aperta para todos.
José Antonio Armesto Casas

O Camiño Francés: Primeira Etapa
O Cebreiro - Triacastela
XANEIRO 2010
Son as 7.30 horas da mañá do sábado,
23 de xaneiro, desafi ando os pronosticos
do tempo e logo dunha noite de vento
e auga, arrancamos da estación cara O
Cebreiro dos autobuses cheos de ilusión
por principiar a nosa aventura do Camiño
Francés.
Chegamos ao O Cebreiro logo de dúas horas,
máis ou menos, de viaxe, e logo dun
café, unhos, e outros dunha cunca de caldo,
visitamos, á presa, a aldea.
Inesgotable, o conxunto histórico e etnográfi
co do Cebreiro aínda está disposto a
deleitarnos coa presenza de nove ben restauradas
e conservadas pallozas; unha delas
está habitada como museo, eso reza
na porta, xa que non poidemos vela por
atoparse pechada, continuando chegamos
O Santuario de Santa María a Real,
sempre aberto, amosa unha encantadora e atemporal
arquitectura popular. Trala torre-porche, a estructura
toda en aparello de lousa, descubrimos unha disposición
basical con tres naves irregulares, baptisterio independente
e muros encalados. Para se proteger das
treboadas, o edifi cio atópase parcialmente soterrado,
contén a imaxe de Santa María a Real. Unida ao templo
está a hospedería, un antigo mosteiro que funcionou
como hospital de peregrinos e logo como hospedería.
Mencionar tamén a conservación das pallozas.Trátase
dunha construcción de orixe prerromano que só vela dá
idea do enseño dos seus primeiros moradores. A planta
oval, os baixos muros de pedra e un teito cónico de
postóns de carballo cubertos de palla de centeo garantízan
a protección fronte ó extremo rigor climatolóxico
que rolda as alturas.
Deixamos O Cebreiro pola estrada, e non polo camiño
de pedra que atravesa o poblado, nós non poidemos
ver o fondo do val e as casas de Barxamaior e A Lagúa
de Tablas por mor da intensa néboa coa que nos despideu
O Cebreiro. A catro quilómetros, chegamos a Liñares,
dín que nestas terras tiñan os monxes do Cebreiro
as súas prantacións de liño e que tamén aquí gardaban
os seus teares. Pasamos pola iglesia de Santo Estevo,
un templiño medievo moi infl uído, como todos os da
comarca, pola estructura de Santa María a Real, e chegamos
o alto de San Roque (1270 m.), onde un colosal
peregrino de bronce sustitúe a antiga capela. A fi gura
apoiándose nunha grosa cachaba e termando do sombreiro
que quere voar, avanza contra o vento.
Á dereita segue o camiño estreito cara un alto. Ó chegar
ao outeiro do Penedo, non nos chegan os ollos para
contemplar o que temos diante: Ancares, O Val do Navia,
a vertente do Sil, a serra do Courel e os montes do
Bierzo perdéndose ao lonxe. A natureza, ás veces, dá
alegrías como esta.
Na baixada está o pobo de Hospital, antes chamado da
Condesa que, segundo din, debe o seu nome a un vello
hospital. Pasada a fonte con lavadoiro, outra igrexa
“modelo Cebreiro”, enfi lamos unha desviación que sae
á dereita, camiñamos pola esquerda e chegamos a Padornelo.
A fonte da Pinguela, de moito caudal, aparece
próxima á igrexa de San Xoán, con varias dependencias
anexas abandonadas, eso parece. Desde O Padornelo,
unha costa empinada, dura por estar chea de cascallos,
fainos calar a todos ata chegar ao Alto do Poio, o derradeiro
miradoiro da montaña. Desde O Poio (1335 m.),
lugar onde paramos, unhos para respirar e recuperar
os folgos, outros para picar un pouco e cargalas pilas,
outros para tirar do pitillo, pero todos para contemplar
por última vez o cadro desta comarca de Cebreiro. A
moitos nos chamou a atención a fonda parcelación das
montañas, con praderías e labradíos mesmo nas pendentes.
Desde O Poio, todo é costa abaixo ata o fi n da xornada,
avanzamos por un camiño paralelo á estrada ata entrar
en Fonfría, que se chama así pola baixa temperatura
das augas da súa fonte.
Á saída da aldea, O Camiño e a estrada seguen rumbos
distintos que non se fundirán ata ben lonxe. Polo
Barreiro chegamos a Viduedo, pasamos a pequena capela
de San Pedro e bordeamos xa o monte Calderón.
Vemos ao lonxe unha canteira. Máis adiante, de súpeto
aparece a singular silueta do monte Oribio, é o seupé,
Triacastela. Desde este punto, a baixada e moi rápida
por Filloval, As Pasantes, resta un curto e moi agradable
paseo no que abondan os vellos castiñeiros, freixos
e teixo. Entramos en Ramil, aldea precedida dun famoso
e centenario castiñeiro (800 anos), e de caserío
ben conservado. Antes de introducirnos en Triacastela,
a esquerda témolo albergue de peregrinos, nunha gran
fi nca que chega ata o río e que nos anuncia a fi n da
nosa xornada.
Xa para rematar, e logo de recuperar un pouco os folgos,
visitamos Samos e o seu mosteiro, pero esto fi xémolo
en autobús, que para o primeiro día non estivo
mal. Para o sábado, 13 de febreiro, agárdanos a segunda
etapa: TRIACASTELA-SARRIA (por Furela), pero
esta será outra historia.
Anxo Rubiños.

O Camiño Francés: Segunda Etapa
Triacastela - Sarria
FEBREIRO 2010
A pesares de que o sábado
non prometía moito, pois
estaba moi nubrado en Burela,
madrugamos, tíñamos a hora de
partida ás 07:30 h. e todos fumos
caendo, de mellor ou peor
maneira, pola estación de autobuses
para partir á hora prevista.
As caras que tiñamos a esas
horas as 77 persoas que participamos
na ruta, non son para
comentar!
Despois dunha viaxe bastante
longa, pero non cansada, chegamos
a Triacastela, a poboación
onde habíamos rematado a primeira
xornada e que supoñía o
comezo da nova ruta que íamos
comenzar e onde facía un frío
terrible, estabamos a 0 graos,
paramos un intre nun bariño moi
típico a tomar o riguroso cafeiño
mañaneiro (que ven me fi xo!)
momento que aproveitou, o noso presi, para sellar as credenciais de todos nós…. dende logo
velo coa carpetiña baixo o brazo….parece todo un colexial!
Sen tempo que perder, sacamos a foto de rigor na Cruz de Santiago que hai na Praza da Diputación,
ó lado da Casa do Concello, serían as 10:30 h. cando nos puxemos en marcha. Volvimos
polos nosos pasos e cruzamos a carretera que cruza a vila, a LU-633, se mal non recordo, para
coller unha pista asfaltada que nos poñia xa en pleno Camiño, dirección San Xil, ó pouco de
comezar chegamos a aldea de Balsa, recordo unha costa empinada que nos deu que facer pois
estaba toda xeada e esbarábase con moita facilidade. Neste sitio hai unha capeliña mal cuidada
que ten un castiñeiro centenario ó lado, continuamos ascendendo polo camiño entre carballos
e castiñeiros ata chegar á Fonte dos Lameiros, unha fonte moi orixinal, pois ten unha cuncha
de vieira ben grande e do medio dela sae o chorro de auga, tamén ten unha balsa para recoller
a auga que, por certo, estaba xeada na sua superfi cie. Eiquí xa estabamos ben altos, ó mellor
a 900 m., logo chegamos a San Xil, catro casiñas nun alto, e seguimos por unha carreteiriña
ancha e asfaltada que ía pola loma dos montes hasta coroar no Alto de Riocabo, o lugar mais
alto desta ruta e tamén o máis bonito para min, porque había unhas vistas espectaculares de
todo o val de Sarria e xa estábamos a 124.5 qm. de Santiago, a partires de eiquí, todo llanear e
descender ata chegar primeiro a Fontearcuda e despois a Furela (curioso nome, ¿verdade? Que
parecido ao noso Burela). Eiquí paramos en Casa Franco, a comer os bocatas un bo número de
camiñantes, non vos creades que falamos moito mentres comíamos, as paroladas e as bromas
viñeron despois cos cafés e os chupitos. E despois……o peor, retomar a marcha, menos mal que
a maior parte do tramo que nos quedaba era en baixada, pasamos por Pintín e Calvor, recordo
cruzar por un bosque de castiñeiros moi bonito,
despois xa chegamos á carretera LU-5602 e xa non a
abandoamos ata chegar a Sarria, antes de adentrarnos
no pobo, pasamos por diante do albergue que
tiña moi boa pinta, moderniño e ben cuidado. Xa en
Sarria, o noso grupete de colegas que fi xemos a ruta
xuntos, e que non fumos dos primeiros precisamente,
deunos tempo de mudarnos e ir tomar un viño
antes de coller o bus de retorno.
Perso almente, foi un día moi intenso, en boa compañía
e unha experiencia que espero dure moitos anos
na miña retina ¡Que máis se pode pedir!
Aurelio Fernández

O Camiño Francés: Terceira Etapa
Sarria - Portomarín
MARZO 2010
1.-A VIAXE BURELA-SARRIA
Un grupiño de peregrinos, ao redor de oitenta persoas, vaise
formando na Estación de Autobuses de Burela; desde
as 7:15 hs escoitase falar do tempo, da hora de levantarse
e das historias soñadas de cadaquén. O grupo arriba á
estación polos seus propios medios; o guía, José Antonio,
presidente da Asociación Deportiva “Pasada das Cabras”, dá
a benvida co cóctel de “bos días”; empeza a familiarizarse
o grupo de viaxe ata a chegada dos dous autobuses da empresa
Morán de Mondoñedo.
En torno ás 7:30 horas arráncase escoitando que a uns se
lles pegaron as sabas, a outros aquelouselles o electrónico
e así conversas de temática variada, con paradas en Nois
(Foz), Cruz do Lobo (Barreiros) e Lourenzá para recoller máis peregrinos, chégase ao Hotel Montero á entrada de Vilalba onde
se fai unha paradiña para ollear a prensa escrita e observar os grupos de fumadores e non fumadores que se conformaron
nun santiamén.
Sobre as 10:00 hs da mañá estáse en Sarria. Despois da obrigada foto de familia, coma de costume, desfaise a agrupación;
iniciase a visita ao patrimonio histórico e bares ou cafeterías abertos de Sarria. Entre o augurio doutro bo día comeza a andaina
por unha subida de escaleiras.
2.-PERFIL DA ETAPA
Sáese de Sarria deixando a un lado o Mosteiro dos pais Mercedarios para adentrarse nun senfín de corredoiras. Estes camiños
entre muros de pedra están cubertos de carballos e castiñeiros. É unha etapa repleta de natureza, prados, bosques, vacas e
paisanos guiando o gando dun terreo a outro, desta fermosa Galicia rural ata chegar ao río Miño. Destaca a paisaxe de terras
cerradas con lastras de lousa. Cátase a tansformación da vida do agricultor pasando etapas de gando de leite, a gando de
carne e recentemente a rabaños de ovellas e cabras.
Hai tramos do camiño nos que se ven restos das antigas calzadas romanas descubertas pola erosión da auga. O grupo atópase
con tramos do camiño que son verdadeiros ríos de auga con pasos de pedra que hai que ir saltando para non mollar os pés.
Esta terceira etapa dende o Cebreiro é para algúns camiñantes a primeira, xa que Sarria atópase moi cerca dos míticos e derradeiros
100 quilómetros, a distancia mínima que hai que andar a pé para gañar a “Compostelá”.
A etapa non defrauda nin o primeirizo nin ao curtido peregrino. Ofrece incontables aldeas dos
concellos de Sarria, Paradela e Portomarín, bos exemplos do románico, pistas veciñais asfaltadas,
senadas e corredoiras rurais, pontes medievais e pasadoiros rústicos e ata unha moderna
área de descanso chea de máquinas expendedoras.
O tramo inicial de 2,9 quilómetros entre Sarria e As Paredes ofrece un excelente comezo de
etapa. Pasando xunto ao edifi cio da Prisión Preventiva, chégase ao mirador sobre Sarria, adornado
cun cruceiro. Uns trescentos metros despois do mirador, o Camiño xúntase co Convento
da Magdalena.
Esta rota está chea de paixases fermosas e patrimonio histórico. En Barbadelo sae ao camiño o
crego ofertando aos peregrinos a visita guiada á Igrexa románica monumento nacional.
En Mirallos, parroquia de Ferreiros no concello de Paradela, un home de ben explica ao grupo de
peregrinos que posúe sete credenciais asinadas por outros tantos bispos, e parola que os sinais
do camiño desta etapa son obra súa. O lugareño destaca a importancia da igrexa rómanica que
se baixou pedra a pedra desde Ferreiros no 1790.
3.-CHEGADA A PORTOMARÍN
Resulta moi agradable pasear polas rúas desta localidade de vida tranquila, só minimamente alterada polos peregrinos, e con
fermosas vistas sobre o val do río Miño.
A vila nova está edifi cada no alto dun outeiro. A vila antiga quedou submerxido nas augas do Miño cando se fi xo o encoro de
Belesar no 1960.
Nun parqueciño fronte ao río pódese descansar, gozar da conversa e da tarde tan estupenda mentres tanto van chegando os
últimos do grupo, algo cansos, para superar a subida fi nal polas escaleiras que levan ao medio da vila.
A visita á igrexa é obrigada; a portada principal mostra a pegada do Pórtico da Gloria da catedral de Santiago; no exterior
pódense ver os números escritos no seu día sobre as pedras para poder facer o traslado e a posterior reconstrución.
Así, con compras e visitas, entre unhas cousas e outras, vai pasando a tarde e chegan as 18:00 horas para volver ao punto
de partida.
4.-OBXECTIVOS CUMPRIDOS
O regreso deste grupo heteroxéneo en idade e intereses foi de ledicia e satisfación polos obxectivos acadados xa que se cumpriu
cunha etapa máis para gañar a “compostelá”, andouse por aldeas e vilas de Galicia, e probáronse os produtos típicos da
zona.
O grupo séntese gratifi cado por pasar outro día camiñando e conversando con outros peregrinos de Ferrol,Ourense, etc, que
tamén fan o camiño francés a Santiago.
Despois desta 3ª etapa, na que é imposible aburrirse, ten practicamente de todo, o grupo estivo entretido e atópase cada vez
máis unido e harmonioso agardando a próxima con ilusión e curiosidade.
Asdo.: Antonio Mogo Río

O Camiño Francés: Cuarta Etapa
Portomarín - Palas de Rei
ABRIL 2010
O dez de Abril ás 7:30
da mañá comezamos
a IV etapa do Camiño
de Santiago. Moi
contentos e preparados
collemos o autobús
e partimos cara o
punto de inicio da etapa,
Portomarín, previo
paso por Lourenzá para
completar o grupo da
viaxe.
A camiñata comezou
despois de tomar un
café e facer a sempre
típica foto de grupo.
O primeiro que fi xemos
foi cruzar o Rego das
Torres por unha pasarela
metálica, unha densa
néboa cubríao todo
e non deixaba refl ectir os raios do sol. Deixamos o río ás nosas costas emprendendo unha
longa subida de 11 qm; dosifi cando os esforzos fomos cruzando bosques de piñeiros e toxos.
Máis tarde o camiño levounos pola marxe da estrada ó mesmo tempo que o sol empezaba a
ser o noso compañeiro. A néboa comezou a desaparecer e a presenza do sol fíxose notar de
aquí en diante.
Así fomos subindo a serra de Ligonde, serra que divide os vales do Miño e Ulla. Á carón do
camiño atopamos un fermoso carballo xunto ó cruceiro de Lameiros, un dos máis importantes
de toda a ruta. Nos catro lados desde cruceiro puidemos observar pequenas referencias
ó calvario, mentres na cruz se amosa a maternidade e
a vida.
Saímos de Lameiros e chegamos ó pobo de Ligonde
que, antigamente, contaba cun hospital de peregrinos
e coa blasonada casa do Carneiro, onde se hospedou
Carlos I en 1.520 na súa viaxe de camiño para coroarse
Emperador.
Tamén o fi xo o seu fi llo Felipe II cando ía de viaxe a
Coruña para casar con Maria Tudor.
Continuamos polo asfalto e chegamos á Igrexa de Santiago
de Lestedo, de estilo neoclásico.
Deixamos á dereita, totalmente desviado da ruta, o mosteiro de Vilar de Donas, de grande
riqueza artística por ter unhas das mellores pinturas góticas de Galicia.
O fi nal estaba preto e animámonos a sacar folgos para poder chegar ó destino (Palas de Rei).
Estábamos moi cansos pero satisfeitos, xa que estabamos a punto de vencer esta ruta tan
longa e dura. Unha vez na meta atopamos a igrexa de San Tirso, hoxe igrexa parroquial, que
conserva unha fermosa porta románica do século XII.
Mereceu a pena este esforzo. Regresamos á casa moi animados cantando un popurri de cancións
da nosa xuventude e rematando así un longo día con 25 qm. de camiñata.
Eugenio López

O Camiño Francés: Quinta Etapa
Palas de Rei - Arzúa
MAIO 2010
O día oito de Maio, facemos a
quinta ruta a máis longa do
tan ansiado camiño de Santigo,
dende Palas de Rei ata Arzua, uns
29 qms; a cal xa percorre parte
da súa andaina por terras coruñesas,
deixando atrais a provincia
de Lugo. Non cargamos con moitas
provisións pois hai numerosos sitios
onde poder avituallarse.
Saímos coma sempre as sete e media
da maña dende a estación de
autobuses, sobre uns setenta peligrinos,
para chegarmos a uns oitenta
despois de ir facendo as paradas
pertinentes para recoller os
nosos compañeiros de Ribadeo, Lourenzá
e de Viveiro, parando para
iso en Guitiriz onde a maioría toma
un temtepé ou almorzo.
Unha vez en Palas o redor das dez
da maña é despois de sacar a foto
de familia, pois xa casi que eramos
unha familia, saimos cara a Arzúa, por diante esperabanos unha camiñata longa con moitos
desniveis, subidas e baixadas; por eso se deci que esta e unha ruta “quebrapernas”. O día
non é que digamos acompañara moito, anque ata a mitade moi ben, nubrado pero sen chover,
pero dende Melide a cousa cambiou, e canto máis nos íamos acercando a Arzúa máis
chovía.
Tras sair de Palas polo Campo dos Romeiros, despois de cruzar soutos e máis soutos
chegamos a San Xulián do Camiño. Saímos por una pista asfaltada cruzando o río Pambre,
chegamos a Casanova, logo a Porto de Bois onde tivo lugar a batalla entre Enrique II de Trastámara
e o conde de Lemos.
Entre bosques de eucaliptos alcanzamos Couto; pobo que pertence a Lugo pero o siguente
xa é da Coruña. Pasamos por un tramo de calzada romana, e alcanzamos Leboreiro. Cruzamos
un polígono industrial, descendemos ata Furelos, cruzamos o río e vamos chegando
a Melide, terra de polvo e de melindres. Onde moita xente fi xo a parada para comer, pois o
olor do polvo chamaba a comer e por enriba chovía ben.
Melide é o punto que une o Camiño Primitivo co Camiño Francés.
Cruzamos Melide e vamos chegando a un bosque de eucaliptos, entrando despois na A Peroxa
e seguidamente Boente.
Falta pouco para iniciar un “Quebrapernas” de
continuas subidas, baixadas e numerosos arroios
ou regatos.
Castañeda, é o siguente pobo ata Ribadiso da
Baixo, e preto esta Arzúa seguindo un bo pedazo
pola estrada N-547, estrada que cruzamos unhas
cantas veces. Unha vez alcanzada a meta e vendo
que chovía ben, o microbús xa saíu cara a Burela
pois os de Lorenzá xa estaban todos e aproveitaron
para sair antes; cando aínda faltaba algún
por chegar ó destino. Os restantes saímos sobre
das seis da tarde, cansos e algo molladiños.
Susana Álvarez Álvarez

O Camiño Francés: Sexta Etapa
Arzúa - Pedrouzo
XUÑO 2010
Los mismos preparativos que para cualquier ruta. El día anterior dejo la ropa preparada (la
camiseta y la sudadera de Pasada das Cabras), las botas a punto y, cómo no, algo de comida
energética para el camino.
Siempre estoy ilusionada por lo
que va a acontecer en el día. De
camino a la estación de Burela
voy pensando en mis compañeros
de viaje. ¿Con quién compartiré
la jornada? ¿Alguno no
podrá ir? ¿Seremos muchos o
pocos?...
La salida era a las 7:30 de la
mañana, pero, como es habitual,
salimos tarde. Nos queda
poco para llegar al fi nal del camino.
Ya estamos cerca de Santiago.
Es la penúltima etapa,
tranquila, sin apenas subidas ni
bajadas. Atravesamos pequeños
regatos de aguas muy claras en
los que apetecía meter los pies
y refrescarse un poco. La ruta
en distancia es perfecta. Yo creo que a muchos de los de Pasada das Cabras nos parece que
20 kilómetros se andan bien. Sobre todo si, como en esta ruta, la subida no es excesiva. El
camino de Arzúa a Pedrouzo es de una difi cultad baja. El tramo mas complicado es en la
segunda mitad, con un ascenso moderado hasta Ferreiros.
Al salir de Arzúa nos encontramos con la Fuente de los Franceses. Continuamos por el Caserío
de As Barrosas, que se encuentra en medio de un robledal. Pasamos después por la
Capilla de San Lázaro y seguimos hasta los pueblos de Pregontoño,
A Calzada, Calle, Boavista, Salceda, A Rabiña, Santa Irene, A
Rúa, y llegamos a Pedrouzo, lugar en el que termina la etapa. Se
nota que todos estos pequeños pueblos viven de la ganadería, y,
por supuesto, de su famoso queso. Los pequeños bosquecillos de
robles y algún que otro castaño se alternan con las praderías y los
eucaliptos.
El tiempo fue caluroso y muy soleado. Nos hizo un día espléndido.
Algo que no he olvidado de esta ruta es la cantidad de peregrinos
que venían haciendo el Camino. A veces parecía que íbamos en
romería. Fue la etapa en la que nos encontramos con más gente.
¡Y qué decir de los ciclistas! Si no estábamos atentos corríamos
el riesgo de ser atropellados. La ruta fue un continuo “¡Buen Camino!”.
Pasamos por monumentos como el dedicado a Guillermo
Watt, que quedó en el Camino sin lograr su objetivo, o a Mariano
Sánchez Covisa. Los dos murieron en 1993 sin llegar a la meta.
Durante las etapas de este camino siempre me he preguntado los
motivos que llevan a la gente a hacer este viaje. Siento cierta simpatía
por aquellos que lo hacen por una fe ardiente que me gustaría que nos pudieran llegar
a transmitir a todos los que vamos por esos senderos. En un mundo tan materialista, el que
alguien pueda hacer un esfuerzo así por amor a un ideal me parece loable.
Llegamos a Pedrouzo para comer (algunos ya lo habían hecho antes). Santiago está cerca. La
próxima etapa será la culminación de nuestro viaje. Hemos compartido muchas cosas todos
los del grupo. Hemos hecho amigos y no olvidaremos nunca ni ésta ni las anteriores etapas.
Seguramente con los años los recuerdos se volverán difusos, pero siempre nos quedará un
recuerdo global de lo bien que lo pasamos, lo que nos reímos, lo que compartimos, y de los
buenos momentos de conversación que tuvimos. No quisiera terminar sin las palabras de
Machado: “Caminante, no hay camino; se hace camino al andar”. ¿Volveremos a hacerlo otra
vez? Con esa ilusión y deseando que alguna vez podamos empezarlo desde Saint Jean de
Port me despido.
Josefi na Martínez

Subida ao Monte Castelo
DÍA DO SOCIO - XUÑO 2010
O
27 de xuño citámonos na
praza da Mariña a media
mañá para disfrutar do Día do
Socio con unha nova subida ó
Monte Castelo. A xornada presentábase
interesante, concorrida
e con bo tempo. Para sacar
a foto de rigor os fotógrafos
tivéronse que retirar bastantes
metros para encadrar a todos
os participantes, que éramos
moitos. Como quen non quere
a cousa puxémonos a andar uns
detrás dos outros cara ó paseo
marítimo do Cantiño.
Esta vez cambiamos radicalmente
o itinerario da ruta con
respecto a edicións anteriores.
Sempre subiamos pasando pola
praia da Marosa, pero esta ruta
planifi couse para ascender pasando polo Cantiño. Eu penso que foi unha decisión acertada
por que na variación está o gusto e tivemos a oportunidade de coñecer e dar a
coñecer outras paisaxes do noso concello. Falando animosamente en galego de Burela,
en galego de Foz, en asturiano de Navia, en castelán de Madrid en…fomos sumando
quilómetros moi cómodos ata chegar á ponte da variante que hai enfronte da gardería.
A partir de aquí os grupos fanse mais pequenos e preparámonos para xestionar as
primeiras subidas en vertical que hai ata a cima. O paso faise lento e case sen querer
colocámonos en fi la india e automaticamente deixamos de conversar para dosifi car a
enerxía.
Pasada das Cabras é unha asociación de sendeirismo veterana e conta con socios moi
curtidos e preparados para camiñar en calquera situación do terreo e condición atmosféricas.
A subida ó Monte Castelo fíxose corta e doada aínda que a costa mais
pronunciada medira uns tres quilómetros. Este ano chegamos cedo á meta, e co deber
cumprido, preparamos a nosa mente para outro tipo de actividades menos fatigosas,
aparentemente. O primeiro que fi xemos foi practicar, cada un para si, con un tirador de
cervexa para acadar unhas cañas que con mais ou menos espuma acabara coa sede de
cada un de nos.
O xantar que compartimos foi abundante e variado, a base de xamón, polbo, carne…e
con música de calidade que nos puxo en movemento moito antes de rematar o postre.
Bailamos, cantamos e pasámolo moi ben. A promesa de repetir esta ruta fíxose colectiva,
como se fi xo colectiva a sensación de confi anza e compañeirismo que se viviu nesta
xornada. O sendeirismo ten estas cousas.
Unha aperta.
Alfredo Llano García

O Camiño Francés: Sétima Etapa
Pedrouzo - Santiago
XULLO 2010
P arece mentira, pero ya han pasado siete meses desde que una mañana fría de enero, en O Cebreiro, empezamos a
caminar este tramo Gallego del Camino de Santiago, a la vez ilusionados y con serias dudas de si seriamos capaces
de acabarlo. Y si, fi nalmente hemos podido, mes a mes, ir completando las etapas de este singular viaje, interior dicen
algunos, y que no sin cierto esfuerzo nos han acabado llevando a la Plaza do Obradoiro, frente a la Catedral de Santiago
de Compostela, fi nal de esta peregrinación. Como en cada una de las etapas anteriores, a las 7:30 nos encontramos
todos en la estación de autobuses de Burela, dispuestos a iniciar viaje, un poco especial, en este caso, por tratarse de la
última etapa. Unos veinte kilómetros nos quedaban para completar el último tramo del camino, entre Pedrouzo y Santiago.
Con las mochilas perfectamente guardadas
en el maletero y todos sentados cómodamente en
los autobuses, salimos con dirección a Pedrouzo,
donde llegamos a eso de la 10 de la mañana, una
hora perfecta para empezar la etapa donde la habíamos
dejado el mes pasado. Tras la foto de rigor,
salimos del pueblo pasando por cerca de las
pistas deportivas y el colegio, tomando una pista
de tierra que nos internaba en un pequeño bosque
de eucaliptos. El frescor de la mañana saca
de estos árboles ese inconfundible aroma que parece
abrirnos los pulmones mientras comenzamos
a entrar en calor en estos primeros tramos de la
etapa. La primera población que nos encontramos
a poco más de un kilómetro es San Antón, tras la
cual volvemos a caminar a la sombra de eucaliptos
y carballos hasta llegar al siguiente poblado,
Amenal. De momento el camino no nos fatiga, la
buena temperatura ambiente y la suave topografía
del sendero facilitan el paseo. Un poco más adelante
cruzamos el río Brandelos y la N-547, por un
paso inferior, aquí el camino se empina un poco hasta llegar a Cimadevila. El nombre del pueblo da idea de su ubicación
en alto, estamos en el Km. 4 de nuestro recorrido. La subida continua, aunque con menos pendiente, hasta encontrarnos
con el cartel que nos informa que entramos en el Municipio de Santiago. Enseguida vemos a nuestra izquierda el perímetro
vallado del Aeropuerto de Santiago, más conocido como Aeropuerto de Lavacolla, con sus varias hileras de balizas y
equipamientos de ayuda a la navegación. Ya va quedando menos. Tras cruzar una carretera local entramos en San Paio,
aldea de la parroquia de Sabugueira, estamos casi en el Km. 8 de nuestro recorrido.
A la salida de esta población afrontamos un breve repecho por pista asfaltada
para posteriormente descender atravesando los núcleos de A Esquipa y Lavacolla.
Seguimos el camino cruzando la N-634 y cogemos el desvío a Villamaior. Poco más
adelante cruzamos el río Sionlla, también conocido como arroyo de Lavacolla, donde
la tradición dice que los peregrinos se despojaban de sus sucios ropajes con el
polvo del Camino y se lavaban para estar un poco mas presentables en su próxima
visita al Apóstol. Finalmente una pista asfaltada cuesta arriba nos lleva hasta el
esperado Monte do Gozo, donde algunos compañeros ya nos esperaban con ricas
viandas extendidas sobre varias mesas y abundantes bebidas para apagar la sed
del Camino. Serían en torno a las 13:30, cuando llegamos, hora ideal para alegrar
la garganta con un poco de líquido fresquito y prepararnos para dar buena cuenta
de las empanadas, el queso, el lacón y otras exquisiteces que ya estaban listas
para ser consumidas. En las dos horas siguientes tuvimos tiempo de sobra para
llenar los estómagos y compartir anécdotas y recuerdos de las etapas anteriores.
Incluso algunos sacamos un ratillo para disfrutar de una improvisada siesta con la
mochila como almohada. Tras este merecido descanso, nos ponemos de nuevo en
marcha. Ya se divisaba a lo lejos la catedral y toda la ciudad de Santiago. Escasos cinco kilómetros y habremos ganado
el Jubileo. Retomamos el Camino, tras bajar una larga rampa y algunas escaleras, salvamos por un puente la autovía y
las vías y seguimos de frente por la rúa San Lázaro, donde se encuentra la bonita iglesia que le da su nombre, el Palacio
de Congresos y Exposiciones de Galicia y el albergue de peregrinos, también del mismo nombre. Enlazamos con la rúa
do Valiño y continuamos de frente por la rúa das Fontiñas y rúa dos Concheiros. Seguimos por este tramo urbano del
Camino, ya dentro de la ciudad de Santiago, hasta entrar en el casco histórico por la rúa das Casas Reais. Pasamos bajo
el Arco del Palacio por un pasadizo, sitio habitual donde tocan sus instrumentos los músicos callejeros, para acceder, fi -
nalmente, a la Plaza do Obradoiro, hemos llegado a nuestro destino. Que decir de este momento, aunque suene un poco
manido, hay que decirlo: la emoción nos embarga a todos. El Camino, se haga por motivos religiosos o simplemente
lúdicos, tiene una magia que no se puede explicar, pero que se siente, y esta se hace máxima al llegar a esta plaza llena
de peregrinos compartiendo la misma sensación. Una experiencia inolvidable. Seguro que repetimos, y esta vez nos lo
hacemos entero desde Roncesvalles. BUEN CAMINO PARA TODOS…
ALBERTO COLINO FERNÁNDEZ

Ruta do Río Rigueira
AGOSTO 2010
Los meses de verano no suelen tener
mucha afl uencia de caminantes
para las rutas. Vacaciones, familiares,
playa, son elementos que, muchas
veces, nos condicionan la práctica de
nuestro deporte favorito. Por esta razón
se aprovechan para hacer pequeñas
rutas cercanas y de poca duración
(esto no quita su encanto e interés).
La que hicimos este año recorre un
tramo de la “Ruta dos muiños” que el
Concello de Xove está acondicionando
para uso y disfrute de todo aquel
que quiera hacer un agradable paseo
siempre por las márgenes do Río Rigueira.
Esta ruta empieza en el puente “da
Barxa” y acaba en el puente “do Carro”. Discurre por la parroquia de Lago (4 molinos) y la de
A Rigueira (3 molinos). El arreglo del suelo del camino, la instalación de vallas y cancelas nos
facilita un cómodo recorrido por esta zona y a su vez, impide el acceso al ganado que estropearía
el bien cuidado sendero.
La fatalidad hizo que la Naturaleza nos recordara que siempre está ahí. Las inundaciones y
riadas del mes de Junio levantaron gran parte de la piedra del suelo y embarró o derrumbó
otras. El Concello ya está reacondicionando todo otra vez. A ver si dura más.
Salimos de Burela una veintena de personas. La ruta la comenzamos en Regosangüento (desde
la depuradora de Xove). Desde aquí hasta el puente “do Carro” hay unos 7 Km. de paseo
por la orilla del río, a la sombra de los árboles y acompañados constantemente por el rumor
del agua.
Al poco rato nos encontramos con un molino restaurado y una simpática noria. El molino lo
restauró la familia Abad para su uso tradicional. El proceso, a la antigua usanza, comienza
con la siembra y recogida del trigo para convertirlo en harina para posteriormente, hacer pan
y empanada en el horno de la casa. Todo esto para disfrute de familiares y amigos en un entorno
envidiable.
Paramos un poco en este molino e hicimos una foto de grupo en la noria (construída por uno
de los miembros de la familia citada). Loable iniciativa la
de esta familia, a ver si cunde el ejemplo.
Reiniciamos nuestro camino y seguimos observando los
destrozos de la riada (sobre todo en el suelo). La valla
y las cancelas para impedir el paso de los animales se
conservaron mejor.
La mañana continúa y el paseo sigue siendo muy agradable.
Continuamos alternando las dos márgenes del
río, atravesando por puentes donde se puede ver los
estragos del agua. No cruzamos ningún núcleo urbano.
Sólo alguna que otra vivienda aislada rompen el verde
frescor del entorno.
Poco a poco nos acercamos al último molino (da ponte do
carro) y al puente del mismo nombre punto fi nal de esta
ruta. Aprovechamos para visitar la iglesia de la Rigueira
que se encuentra al lado y un área recreativa que invita a llevarse la tortilla y la empanada
para reponer fuerzas. Como esto no estaba previsto montamos en el bus y nos acercamos a
Xove a tomar un refrigerio antes de volver a Burela.
Como vemos es una agradable forma de pasar una mañana de Agosto, haciendo un poco de
ejercicio y acompañado de amigos en un entorno admirable.
César Carlos de la Huerga Sanz

Rota Nocturna a San Cibrao
AGOSTO 2010
Esta caminata nocturna, poco
a poco se está convirtiendo
en una de las rutas de referencia
de nuestro calendario; lo
que a mí me atrae de esta ruta
es la comodidad, ya que no
hace falta autobús y salimos
desde el medio del pueblo, el
atractivo que genera la noche
y el encanto de caminar bajo
la luna llena, animo fehacientemente
al que nunca la haya
realizado a que pruebe para el
próximo año.
El día señalado, el 28 de agosto,
no pudo ser más propicio, porque a pesar de que la luna llena coincidió el día 24, aun tenía
un tamaño considerable y la noche estaba bastante despejada, esto, aunque parezca un
hecho insignifi cante, facilita mucho el
camino ya que nos permite caminar
casi sin hacer uso de las linternas.
Cada uno de nuestro nutrido grupo,
iba ataviado con un chaleco refl ectante
y una linterna y comenzamos la
ruta ya anocheciendo, desde la cola
de pelotón parecíamos una serpiente
fosforescente, que brillaba cuando
nos cruzábamos con las luces de algún
coche solitario. Otro encanto añadido
de esta ruta nocturna es el silencio,
que apenas se rompe en determinadas
ocasiones con algunas sonrisas
y murmullos y que nos permite abstraernos
en nuestros pensamientos,
aunque eso sí, sin dejar de dar pierna
y siempre con el objetivo de llegar a San Ciprián en el fondo de nuestra mente.
La verdad es que la ruta siempre se me hace especialmente breve, a lo mejor es porque
nunca se ve lo que resta de camino y, por lo tanto, no cunde el desánimo o porque como el
sol no calienta, nos invita a caminar más deprisa, el caso es que a mí, se me pasa la ruta en
un abrir y cerrar de ojos. A las doce y media de la noche, casi sin darnos cuenta, ya estábamos
tranquilamente, en la terraza del bar O Porto de San Ciprián, tomándonos el merecido
chocolate con churros, estos momentos los aprovechamos para reponer energías y para hacer
piña unos con otros y hablar de esos temas tan importantes que tenemos entre manos.
Por cierto, algunos aun tuvieron tiempo de pasarse por la parroquia de Adelán, a celebrar el
San Ramón….pero esa es ya otra historia.
Aurelio Fernández.

Ruta das Praias: Arnao - Castropol
SETEMBRO 2010
Comenzamos la ruta desde el
área recreativa de Arnao, con
un día nublado y viento del NE
fl ojo, los senderistas descubriremos,
enclaves con gran encanto,
oiremos el rumor de las olas y los
olores de la brisa, ponemos rumbo
a los acantilados, pasando por
el campo de tiro al plato de Arnao
y el hangar de ultra ligeros,
que no pudimos verles volar por lo
temprano, eran las 10:15h cuando
comenzamos el recorrido, paramos
en el faro de la Punta de la
Cruz, donde hicimos las fotos, con
el faro de La Pancha y el Puente
de los Santos como fondo.
Pasamos por la resguardada playa de Arnao, lugar precioso para darse un baño, si el tiempo
lo permitiera, continuamos viaje pasando por debajo y admirando la estructura y ampliación
del Puente de los Santos, llegamos a la ermita de San Román, lugar donde los marineros de
Figueras se desplazaban para ver si podían salir a la mar, continuamos por el camino de las
casas y playa de San Román, dejando a nuestra derecha las naves de los Astilleros Gondan,
en la zona de la izquierda vemos el palacete Peñalba, su diseño fue realizado en 1912 por
un discípulo de Gaudí, llegamos al mirador donde se divisa el muelle de Figueras singular
villa marinera y el palacio de los Trenor-Pardo de Donlebun, edifi cación con una torre central
(sXVI), se alza sobre el puerto dominando una amplia y vistosa panorámica sobre la ría del
Eo, seguimos por el muelle, contemplando el puerto deportivo y el de pescadores, la rula y
el pósito, seguimos el amurallado del palacio hasta la puerta principal y pasamos por la plaza
de Sanfeliz, vemos la estatua homenaje a la pescantina.
Comenzamos el paseo costero hasta Castropol, un trecho mas allá contemplamos los restos
del molino de las Acias, un antiguo molino de mareas, en las cercanías del mismo existen
unas pequeñas calas, en marea baja se ven los cultivos de ostras y moluscos de la ría, hacemos
un alto para visitar las Torres de Donlebun, lugar natal del Almirante Sancho Pardo
navegador y gobernador de Cuba que derrotó al corsario Drake en el (s.XVI). Entramos en
la ensenada de la Linera que nos ofrece una fantástica panorámica, con una vista preciosa
de Castropol seguimos hasta el viaducto del Esquilo donde están los Astilleros Pacho, una
pequeña carpintería de Ribera, la única superviviente dedicada a la construcción de embarcaciones
de madera, continuamos hasta Salias, lugar donde se divisa, la Linera, Castropol,
Figueras, el puente de los Santos y Ribadeo, recorriendo un Km más llegamos a Castropol,
siguiendo el paseo de la punta, llegamos al muelle, donde
tomamos un refrigerio para reponer fuerzas. Fin de la
etapa y regreso a Burela.
Queda pendiente para otra ocasión, en que los senderistas
vengan con menos prisa, la visita a la Villa de Castropol,
la cual merece ser visitada por su conjunto Histórico
Artístico, el paseo en barca para disfrutar del hermoso
paisaje de la Ría del Eo y sus pueblos ribereños.
Castropol, 16 de septiembre de 2010.
Julián Fernández Iriarte

O Camiño de Santiago a Fisterra:
Santiago - Negreira
SETEMBRO 2010
Facendo o camiño de Santiago, nas últimas semanas, algún compañeiro ou compañeira
propuxo continuar a ruta hata Fisterra, ó que a gran maioría aceptou.
Comezamos a primeira etapa o día 25 de Setembro. Saímos de Burela no horario de costume,
as 7.30 h, coa incertidume de
si faría bo ou mal tempo.
Despois de tomar un tentempé
polo camino, chegamos a Santiago
ás 10.30 da mañá. Na praza do
Obradoiro xa había un bo ambiente.
Entre a cantidade de xente que alí
había, entraba un grupo de uns
tres mil veciños de corenta concellos
da provincia de León con máis
de 150 enormes pendós, algún superaba
os once metro de altura.
Para recibilos había un grupo folclórico,
asi que a verdade é que xa
non apetecía saír de alí.
Iniciamos a ruta. Saímos pola rúa
das Hortas, e a pouca distancia xa atopamos a pequeña carballeira de San Lourenzo e un
pouco despois una antiga fábrica de curtidos.
Comezamos a darlle ás pernas unhas corenta persoas polo medio do monte rodeados de
vexetación variada: eucaliptos, piñeiros, toxos…
Pasamos ó concello de Ames. A xente aínda iba con bo ritmo cando caíron unas gotas. Non
acabaramos de por a capa e xa hubo que gardala outra vez. Vaia casas se vían neste concello!
Seguindo o camiño cruzamos unha ponte medieval e xa comezamos o máis difícil da etapa,
unha costa duns 3 qm., parecía que non remataba nunca.
Por fi n chegamos ó Alto de Mar de Ovellas coa lingua de fóra e a camiseta empapada. Botamos
un traguín de auga e continuamos.
Pasamos do tramo máis duro á paraxe máis fermosa: Ponte Maceira, una ponte medieval
construída no século XIV que cruza o río Tambre. Ademáis, podemos disfrutar dun fermoso
conxunto monumental constituído por un poblado da época medieval, un antigo muíño, una
presa, un pazo moderno e ó outro lado da ponte a Capela de San Blás.
Seguindo o camiño atopamos una pequena carballeira para pasar de seguido ó asfalto. E por
fi n chegamos a Negreira. Cansos pero satisfeitos.
E despois de tomar unhos cafés e de camiño
ó autobús aínda podemos disfrutar do Pazo de
Cotón, una fortaleza medieval unida á Capela de
San Mauro.
As 17.30 h. iniciamos o regreso chegando a Burela
ás 20.30 h., e como di o refrán: Rematou o
día e rematou a romería.
ATA A PRÓXIMA.
FRANCISCO FERNÁNDEZ LÓPEZ

O Camiño de Santiago a Fisterra:
Negreira - Lago
OUTUBRO 2010
Outra etapa mais do Camiño
de Santiago, no seu percorrer
ata Fisterra, outra etapa menos
que nos resta para deleitarnos das
fermosas vistas que nos ofrece o
cabo de Fisterra.
Saímos dende Burela e imos recollendo
a xente de diferentes parroquias
ata xuntar un grupo de 35
camiñantes, moi aventureiros, xa
que o tempo nos vaticinaba moita
choiva para ista etapa.
Despois da viaxe en autobús, que
para algún se fi xo moi pesada,
chegamos a Negreira con moitas
ganas de percorrer a etapa.
Negreira recibemos cun día moi
neboado e con moita humidade, algún alegranse porque polo menos con neboas non hai
choivas.
O ritmo de saída foi algo mais tranquilo do habitual, seguramente que a xente quixo dosifi -
car as enerxías, xa que con 27 quilómetros que tiñamos por diante, a etapa presumíase moi
longa.
Os primeiros treitos percorremolos polo medio
dunhos castiñeiros e carballeiras que, nesta época
do ano, parece que está no seu esplendor e nos
regalan algunhas estampas moi espectaculares.
Pero a beleza destes primeiros quilómetros logo
se torna en decepción ao ver a cantidade de treitos
que temos que facer polo asfalto, incluso algún
treito se volve moi perigoso porque descorre pola
estrada, sen arcén, e con algúns turismos circulando
a velocidades inapropiadas, o que nos leva
a tomar moitas precaucións.
Na segunda parte do percorrido empezamos a
atopar con cantidade de granxas gandeiras onde a
sua principal actividade son as vacas de leite, isto
sempre vai aparellado con o típico aroma pestilente
que deixa o purín, o que para algún dos camiñantes
se lle torna moi ingrato, pero coma outros dín, estamos en Galicia, e isto e así.
Nesta etapa tivemos outro incoveniente, xa que polas características das estradas, tan só
puidemos ter un punto de encontro co autobús, e ademais tivémolo moi preto da chegada,
polo que obligou a facer un percorrido de 20 quilómetros para aqueles que peferiron deixar
a mochila con a comida no autobús, polo menos no punto de encontro había un bar que nos
permiteu tomar un cafetiño para quentar o corpo.
Dende eiquí ata o remate da etapa, xa todo o percorrido pola estrada, algo que desluce moito
ista actividade.
Quédanos a ledicia de saber que tan só nos quedan duas etapas para chegar a Fisterra, algo
que moitos esperamos con moita ilusión.
Juan Carlos Pernas Balseiro

O Camiño de Santiago a Fisterra:
Lago - Cee
NOVEMBRO 2010
En realidad,
Finisterre sí
parece el fi n del
mundo. Después
de más de tres
horas de viaje,
llegamos al lugar
llamado Lago.
Algo perdido por
esas tierras del
Xallas. Yo tenia
mis sospechas de
que como en la
ruta anterior hiciéramos
todo el
recorrido con un
paisaje dominado
por las vacas
y el fuerte olor
desagradable que
nos acompañó
toda la ruta. Por suerte no fue así.
Después de la acostumbrada foto y del obligado bocadillo empezamos por caminos de asfalto
tan molesto como feo. Cuando por fi n pisamos caminos de tierra todo cambió, hasta la presencia
de la hermosa cigüeña, la misma que antes solo veíamos en la primavera pero que se
están asentando en la península todo el año.
Más asfalto y el cruce sobre el río Xallas nos llama la atención lo caudaloso que baja, motivado
por las fuertes lluvias de los últimos días, hubo quien se atrevió a decir que tenía más
agua que el Miño a su paso por Lugo.
Subimos al monte Do Sino, subida suave pero larga, muy larga y podemos ver el recorrido
torrencial por momentos del río Xallas y los embalses que lo paran y tranquilizan.
El día frío pero soleado prometía acabar con la ropa seca pero todo lo contrario. Negros
nubarrones se encargaron de descargar sobre nosotros abundante lluvia y algo de granizo
durante cerca de media hora. Era la hora de comer y al abrigo de la ermita de Nosa Señora
das Neves recuperamos fuerzas.
Otro pequeño empujón, otra larga subida y por fi n vemos la hermosura de la ría de Corcubión
y el destino llamado CEE. Para llegar a CEE tuvimos que sufrir una fuerte bajada para adentrarnos
en el centro de la población, por cierto, pueblo este moderno, grande y bonito.
Tocaba la hora del relax, café y chupito y al autocar. Otras tres horas de viaje tranquilo. solo
alterado por las risas de los viajeros de la parte de adelante y de nuevo en Burela sobre las
10 de la noche.
Cansado, satisfecho, con el deber cumplido y pensando en que el próximo rematamos esta
aventura que empezamos en el mes de Enero mas de 80 personas y rematamos poco más
de 30.
Por suerte el mundo no se acaba en Finisterre.
Un saludo.
Jesús San José Arranz

O Camiño de Santiago a Fisterra:
Cee - Fisterra
DECEMBRO 2010
Non era outro sábado máis non, era a
data da derradeira etapa do camiño Xacobeo,
do fermoso e atinado proxecto programado
por esta Asociación consistente na
realización ó longo do presente ano (unha
etapa por mes) da Ruta Xacobea (camiño
Francés) no seu treito galego, dende O Cebreiro
ata Fisterra, por mor da celebración
do Ano Santo 2010.
O destino fai que, por circunstancias familiares
viaxe un fín de semana sí e outro cáseque
tamén ata a Costa da Morte, así que
agardei expectante, xunto coa miña parella
Espe a chegada do autobús da Asociación na
vila de Cee, punto de comenzo da devandita
etapa. O presidente José Antonio, sempre
pendente e preocupado de cada asociado,
me informaba puntualmente da ubicación e
da hora de chegada.
Unha vez superadas as primeiras emocións
polo súpeto encontro con tantos e tantas
coñecidos e coñecidas, amigos e amigas de
Burela e da Mariña, nun medio e nun espazo
diferente e tan pouco habitual, puxémonos sen demora a camiñar, xusto diante o Hospital comarcal de Cee, pouco despois das
11:00 horas. O día estaba estupendo como sí quixera o Apostol recompensar os sufridos peregrinos polos esforzos destos ó
longo do ano e engadirse oculto e impasible ó roteiro.
O paso pola fermosa e senlleira vila de Corcubión foi o primeiro intre sublime da andaina. O grupo sempre homoxéneo camiñaba
nunha interminable ringleira polas empedradas, estreitas e laberínticas rúas desta histórica vila, cun fermos Sol outonal
as nósas costas que iluminaba o fermoso e seguro paso do grupo. Saímos da vila por unha fermosa congostra ascendente,
non forte, pero sí contínua que arrancou os primeiros sudores dos participantes para sen darnos conta acadar a parroquia de
Vilar (qm. 2,5) nun engaiolante promontorio que compensou o esforzo da subida cunhas espectaculares vistas da ría.
Baixamos á Estorbe (qm. 6), vila cunha fermosa cala e sen separarnos do Mar de Fisterra acadamos sen darnos conta 2 km.
máis adiante Sardiñeiro, xa no termo municipal de Fisterra. Nada máis atravesar esta vila comenzo dunha nova subida con
outro premio fi nal: o mirador de Calcoba coa idílica e retirada cala de talón ós nósos pés, a interminable praia de Langosteira
pouco máis adiante e o promontorio de Fisterra coa vila de base e o faro (destino da etapa) na punta.
O remate da fermosa corredoira de 2 qm. a carón da Langoasteira, que tanto frecuentaba e inspiraba a Camilo José Cela e
que leva o seu nome, coincide con outro momento culminante do camiño, sobre todo para gastrónomos e amantes da boa
mesa: o Restaurante “Tira do Cordel” un referente nestas terras, sempiterno aspirante a “extrella Michelín” e que nos servíu
de escusa para tomar un merecido refrixerio para repoñer as enerxías perdidas e afrontar con reservas o treito ata o fi nal da
etapa no Faro de Fisterra.
Atravesamos o fermoso e descuidado trazado urbano da vila de Fisterra (qm. 12) xa co grupo máis diperso e con parada
obligada no acolledor albergue do centro do povo para recoller a acreditación Xacobea ós que fi xeron o camiño completo dende
Compostela. A ascensión dende a vila ata o Faro –a pesar do contínuo asfalto, unha mágoa!-, tamén supón outro punto
inesquecible da andaína coa inmensidade do océano de fronte a pespectiva do cabo cada vez máis preto e a silueta do Pindo
e pouco maís alá do Louro a esquerda. Rematamos o camiño xusto no cabo a carón do improvisado santuario que sirve de
purifi cación ós peregrinos queimando nel as roupas e/ou botas que o acompañaron na peregrinaxe. As faces dos presentes refl
exaban a satisfación interna pola culminación desta fermosa aventura que, algúns máis remisos duvidaban completar cando
comenzaron este proxecto 11 meses antes no Santuario de O Cebreiro e
sobre todo loubando e agradecendo a aorganización a realización desta
ansiada ilusión.
Preto das 16:00 horas comenzamos o xantar de volta á vila de Cee. O
local seleccionado –outro éxito organizativo– foi o puxante restaurante
do Hotel Ínsua que nos delitou cun menú enxebre e mariñeiro, producto
galego cen por cen e cociña tradicional sen disfraces, e lonxe dos mediáticos
sabores esnoubistas tan de moda.
Un pouco nostálxico pola recente despedida do grupo pero inmensamente
féliz polos intres emocinalmente intensos que acababa de vivir,
vin desaparecer o autobús de Morán polas rúas de Cee. Xa de volta
cara a nósa morada ocasional da Costa da Morte veume a mente aquela
refl exión de afamado autor que ven á decir: “Los amigos son la familia
que uno escoge”. É por iso que pertenzo a esta Asociación dende a súa
constitución no ano 2005, porque que “Pasada das Cabras” forma parte
da miña familia.
ALFONSO IGLESIAS

Programa de Rutas 2011
PRESENTACIÓN
programa de rutas que fixemos para este ano intentamos ceñirnos o mais posible o resultado da
O enquisa que se fixo os socios para este fin.
Por este motivo fomos alternando os días das rutas entre sábados e domingos así como o de
comer en restaurante ou de bocadillo xa que dita enquisa reflexaba mais ou menos un 50% nos dous
puntos.
Asi mesmo fomos alternando, na medida do posible, a dificultade das rutas e por petición tamen
de moitos socios programouse un fin de semana de albergue que case que con toda seguridade sexa
nos Picos de Europa, pero de momento, a hora de facer o calendario, non o tiñamos moi definido e
non quixemos adelantarnos pero non vos preocupedes que se vos avisará con antelación.
Esperamos que vos gusten e disfrutedes delas.
CAMIÑO PRIMITIVO DE SANTIAGO - FONSAGRADA
- Data: Sábado, 12.01.2011
- SITUACIÓN: Fonsagrada
- TEMPO (horas): 1:30
- DISTANCIA (Qms.): 6
- DIFICULTADE: Baixa
- TIPO DE RUTA: Travesía
- COMIDA/BOCADILLO: Comida
Este ano comezamo-lo con unha pequena rota para xustificar “o cocidazo” de todos os anos na
Fonsagrada que non poidemos facer no mes de Decembro por motivos de programazón. Bo proveito.
SAN XOÁN DA COVA (P.R. - G. 36)
- DATA: Domingo, 13.02.2011
- SITUACIÓN: A Ponte Ulla (Vedra) - Coruña
- TEMPO (horas): 3-4
- DISTANCIA (Qms.): 15
- DIFICULTADE: Baixa
- TIPO DE RUTA: Travesía
- DESNIVEL (m.): 69 subida/152 baixada
- COMIDA/BOCADILLO: Comida
Esta fermosa ruta discurre pola marxe dereita do río Ulla, aproveitando camiños de paso, sendas
de pescadores e sendeiros xa marcados sendo o seus principais atractivos:
Mirador de Gundián, xunto a ponte do ferrocarril aos pés do impresionante desfiladeiro salvado
polo viaduto do tren, a uns 100 metros sobre o nivel do río, que permite unha visión incomparable
do Ulla.
O pobo A Ponte Ulla, con interesantes construccións.
O muíño de Reboredo, provisto de cinco moas.
Area de recreo de Agronovo
Pazo de Ortigueira en Santa Cruz, fundado no S. XVI
Area de recreo do couto de Ximonde un dous coutos de salmón máis importantes de Galicia
Area de recreo de Cubelas, onde finaliza a andaina.

- DATA: Sábado, 12.03.2011
- SITUACIÓN: Santalla de Oscos (Asturias)
- TEMPO (horas): 5
- DISTANCIA (Qms.): 15.47
A COBA (P.R. - AS. 153)
- DIFICULTADE: Media
- TIPO DE RUTA: Circular
- DESNIVEL (m.): 823 subida/836 baixada
- COMIDA/BOCADILLO: Bocadillo
Chegamos por a estrada desde San Martín de Oscos. A Coba é unha preciosa aldea abandoada que
agarda aos seus visitantes con enormes caseróns e limpos regatos, nun mundo invadido de olores.
E unha preciosa ruta que enlaza sucesivas aldeas abandoadas na ribeira do río Agueira.
DESFILADERO DAS XANAS
- Data: Domingo, 10.04.2011
- SITUACIÓN: Santo Adriano/Proaza/Quirós
- TEMPO (horas): 3
- DISTANCIA (Qms.): 6
- DIFICULTADE: Fácil
- TIPO DE RUTA: Ida e volta
- DESNIVEL (m.): 350 (subindo)
- COMIDA/BOCADILLO: Comida
Atópase case na sua totalidade no Concejo de Santo Adriano, ainda que unha pequena parte pertence
aos concejos de Proaza e Quirós. Discorre pola marxe dereita do río Viescas ou das Xanas,
con pouco desnivel, varios túneis, levan-nos polo mais abrupto do camiño, que chega en alguns
puntos ata os 80 m sobre o río que forma múltiples cascadas. Grande parte do percorrido é un
desfiladero, que se pode considerar como a do Cares en miniatura.
Esta rota tanto pola súa beleza como pola súa dificultade está recomendada para os nenos.
“CAMIN REAL DE LA MESA” (Salienza-Puerto de la Mesa-Salienza)
- DATA: Sábado, 7.05.2011
- SITUACIÓN: Salienza/Somiedo/Asturias
- TEMPO (horas): 5:30
- DISTANCIA (Qms.): 12
- DIFICULTADE: Moderada
- TIPO DE RUTA: Circular
- DESNIVEL (m.): 590 (subindo)
- COMIDA/BOCADILLO: Bocadillo
A calzada romana da Mesa, chamada polos asturianos Camín Real da Mesa, aproveita unha antiga
ruta camiñeira de orixes remotos. Que pudo ser construída en tempos do emperador romano
Augusto sobre restos de outros camiños para unir Asturica Augusta, (Astorga), e Lucus Asturum,
(Lugones), comunicando León e a costa do Cantábrico por Asturias.
- DATA: Domingo, 19.06.2011
- SITUACIÓN: Puerto de Vega - Navia
- TEMPO (horas): 5 - 6
- DISTANCIA (Qms.): 20
“XXIV TRAVESÍA COSTA NAVIEGA”
- DIFICULTADE: Moderada
- TIPO DE RUTA: Travesía
- DESNIVEL (m.): 469 subida/547 baixada
- COMIDA/BOCADILLO: Provisionamento
PEÑA FURADA”, organiza a exitosa “Travesía Costa Naviega”. Este ano van pola edición XXIV.
Coa Travesía que organizan todos os anos polo mes de Xuño, deron a coñecer e a facer famosa esta
fermosa ruta, hoxe chamada “Costa e Praias de Navia” sendeiro, que percorre o concejo de este a
oeste, por toda a liña costeira. Chegando a ser record “Guiness” no ano 1991 pola sua grande participación.
A ruta iníciase no lugar coñecido polo “Bao”, inmediacións da N-634, no cruce coa estrada cara Porto
de Vega, lévanos a través dunha paisaxe incomparable. Dende alí iremos bordeando a costa, admirando
os seos acantilados e calas, para arribar na “praia de Navia”.
Nota: O avituallamento e comida durante toda a rota moi bon.

- DATA: Domingo, 26.06.2011
- SITUACIÓN: Burela
- TEMPO (horas): 3:30
- DISTANCIA (Qms.): 16
“III MARCHA NOCTURNA A SAN CIBRAO”
- Data: Sábado, 20.08.2011
- SITUACIÓN: Burela - San Cibrao
- TEMPO (horas): 2:30
- DISTANCIA (Qms.): 12 (ida e volta)
- DIFICULTADE: Baixa
- TIPO DE RUTA: Ida e volta
- COMIDA/BOCADILLO: Chocolatada
Saliremos ás 10 da noite da Praza da Mariña, collemos o paseo marítimo ata a praia da Marosa e
dende alí seguiremos todo o son da carretera, bordeando os acantilados ata chegar a San Cibrao
onde tomaremos todos xuntos unha chocolatada con churros e os que teñan folgos volver andando
ata Burela.
- DATA: Por determinar
- SITUACIÓN: Picos de Europa
IV EDICION MONTE CASTELO
- DIFICULTADE: Baixa
- TIPO DE RUTA: Travesía
- DESNIVEL (m.): 496 subida/208 baixada
- COMIDA/BOCADILLO: Comida
A ruta coma a de tódolos anos de subida ó Monte Castelo para celebrar o Día do Socio. É unha
oportunidade de convivencia.
- DATA: Sábado, 9.07.2011
- SITUACIÓN: Piornedo (Ancares) - Lugo
- TEMPO (horas): 5
- DISTANCIA (Qms.): 15
“PIORNEDO – MUSTALLAR”
- DIFICULTADE: Moderada
- TIPO DE RUTA: TIda e volta
- DESNIVEL (m.): 938 subida/942 baixada
- COMIDA/BOCADILLO: Bocadillo
Os nomes dos picos de Ancares teñen resoáncias míticas para a maioría dos aficionados galegos e
leoneses ao montañismo. Mostallar, Miravalles, Cuiña, Tres Bispos, Penarrubia... o chamado circo
de Ancares é un dos priviléxios naturais do noroeste peninsular. Nos seus cumes e nos seus vales
estendense infinitos carreiros que esperan ao camiñante ávido de se integrar en plena natureza e
de vivir a mellor das aventuras, a de se atopar consigo mesmo fronte ao mundo.
FIN DE SEMANA NOS PICOS DE EUROPA
- COMIDA/BOCADILLO: Albergue
Fin de semana en algún dos macizos (Oriental - Central - Occidental) dos Picos de Europa e en
algunha das tres Comunidades Autónomas (Asturias - Leon - Cantabria).
Comunicarase con antelación polos medios habituais (carteis, prensa e sobre todo na páxina Web
do Clube).

“V ENCONTRO DE SENDERISMO RIO OURO”
- DATA: Sábado, 24.09.2011
- SITUACIÓN: Foz
- TEMPO (horas): 4 - 5
- DISTANCIA (Qms.): 17
- DIFICULTADE: Fácil
- TIPO DE RUTA: Circular
- DESNIVEL (m.): 367 subida/369 baixada
- COMIDA/BOCADILLO: Provisionamento
Os nosos veciños de Foz “Os Sendeiros” fan todolos anos a ruta Río Ouro e praias de Foz con gran
afluencia de camiñantes tanto de Galicia coma de Asturias.
A ruta sale da praia de Fazouro e vaise adentrando polo val do Río Ouro ata chegar o salto de auga
que leva o seo nome, alí cruzase por unha pasarela e voltamos a praia pola outra marxen do río,
collemos un sendeiro e vamos bordeando os acantilados e as praias ata chegar a Rapadoira.
A chegada a Organización invita a todos os camiñantes a unha bonitada.
“Alto do Couto – Devesa Rogueira – Formigueiros”
- DATA: Sábado, 8.10.2011
- SITUACIÓN: Visuña - Moreda (O Caurel)
- TEMPO (horas): 4
- DISTANCIA (Qms.): 10
- DIFICULTADE: Moderada
- TIPO DE RUTA: Circular
- DESNIVEL (m.): 472 subida/452 baixada
- COMIDA/BOCADILLO: Bocadillo
A ruta comeza no Alto do Couto, atravesa a Devesa de Rogueira - fonte do Cervo. Pasando por
unha antiga mina e finalmente súbese a Formigueiros (1640 mts, cume mais alto de O Caurel), a
ascensión é sinxela, non hai un carreiro pero a vexetación é baixa e pódese camiñar sen moitos
problemas, dende alá baixamos ao punto de partida “alto do Couto” (pódese ampliar si añadimos
a visita a Lagoa da Lucenza ou a aula da natureza en Moreda).
“MOSTEIRO DE CARBOEIRO - FERVENZA DA TOXA”
- DATA: Domingo, 13.11.2011
- SITUACIÓN: Merza - Silleda
- TEMPO (horas): 6
- DISTANCIA (Qms.): 20
- DIFICULTADE: Moderada
- TIPO DE RUTA: Circular
- DESNIVEL (m.): 586 subida/607 baixada
- COMIDA/BOCADILLO: Bocadillo
Ruta circular que parte do Monasteiro de Carboeiro, pasando por a Ponte Romana, Río Deza,
Área de A Carixa e a Catarata do Río Toxa.
“RUTA DOS PINTORES”
- DATA: Sábado, 10.12.2011
- SITUACIÓN: Fonsagrada - Ferrería de Pántaras
- TEMPO (horas): 3:30
- DISTANCIA (Qms.): 12
- DIFICULTADE: Baixa
- TIPO DE RUTA: Circular
- DESNIVEL (m.): 30 subida
- COMIDA/BOCADILLO: Comida
A ruta dos Pintores é unha das rutas mais atractivas para desfrutar da maravillosa paisaxe que
oferece a bisbarra de Fonsagrada. En ela teremos a oportunidade de poder camiñar polos bosques
de castiñeiros mais fermosos existintes na rexión, contemplando as típicas curripas que eran
construccións circulares de pedra onde almacenaban as castañas co fin de que madurasen e se
desprenderan finalmente do ourizo, ademais de as protexer do xabarín e outros animais. Por último
como o seu nome indica, nesta rota podemos coñecer a pátria natal de dous dos pintores internacionais
mais importantes cos que conta Fonsagrada: Manuel López Monteserin e Benjamín
Vázquez, visitando as aldeas onde naceron e viviron a súa infancia.