Descarga Revista Bravú - Vieiros

número 1
XXX pta.
xenreira + NACHO
os diplomáticos + FRAN & XOSÉ RAMÓN
korosi dansas + MICHEL SALGADO
manu chao
arsenio in da house, etc...

Foto: X. Piñón

CÉSAR FERNÁNDEZ ARIAS
PEPE BARRO
3

4
MOLDES
XOAN G.
XURXO FERNÁNDEZ /FRAN DOMÍNGUEZ
O xogador galego
estar no campo, está.
Correr, corre.
Pero non se sabe si sobe
ou si baixa,
si ataca ou defende.
Logo pois,
debera vestir de verde prado
con motivos herbáceos.
Número, adiante e atrás

Director
Xosé Manuel Pereiro
Comité de Redacción
Manu Chao, Santiago Jaureguizar,
Richi Rastrero, Manuel O’Rivas,
Santiago Romero, Manuel Seixas,
Xurxo Souto, X.A. Vázquez Hermida
Deseño Gráfico
María Luaces
Colaboracións
Textos:
Ramón Chao, J. Rotring, Xaime Calviño, Alfredo
Pardo, Anxel Vence, César Casal, Alfonso Eiré,
Joaquín Pedrido, Rodri Suárez, Antón Reixa, Arrego
Saccho, Miguel Fernández, Pilar Piñeiro, Alberto
Casal, Tximista, Jorge Coira, Antonio Lodeiro,
[Xaime Conde, Enrique Torreiro, Xesús Álvarez, M.
Lusquiños: É O QUE HAI]
Fotos:
Ramón Caamaño, Xoán Piñón, Isabel Romero,
Fernando Martínez, Guni, Concha Salgado, Roxelio
Vilas, Pepe Ventureira, Lalo R. Villar, Vari Caramés,
Margen Fotografía, Carlos Lago, Arquivo A Nosa
Terra, Arquivo municipal da Coruña, Marta Capote,
Pepe Ferrín, Santi Rodriguez, Markos Mendiguren,
Miguel Caavero, Tono Arias
Ilustración:
César Fernández Arias, Pepe Barro, Moldes, Xan G.,
Xurxo Fernández, Miguel Anxo Prado, Guillermo
Aymerich, Din Matamoro, Pitón, Jesús Fernández,
Vicente Roura, Xurxo Romero, Matalobos, Xaime
Cabanas (cabeceiras seccións)
Célula de producción
Rafael Dieste, 1- 8ººº o esq. 15009 A Coruña
e-mail: lua@lcg.servicom.es
Edita e distribúe
Edicións Xerais de Galicia.
Doutor Marañón 12. 36211 Vigo
Tel.: 986 21 48 88
Fax: 986 20 13 66
neste bravú...
7 Manifesto do Tractor Bravú. MANUEL O`RIVAS 8 Manu a ras de
Chao. J.ROTRING/S. ROMERO 14 Historias da vella terra en Terranova. XAIME CALVIÑO
18 Na Beira... do Indico. X.M.PEREIRO 3,4, 82 Camisetas
Selección 24 As ligas galegas contra o fútbol virtual. XOSÉ HERMIDA 25 Contra a
selección turco portuguesa. ANXEL VENCE 27 Tremendo gatillazo. CÉSAR CASAL 29Os de
daquelas, os de antes e os de despois. ALFONSO EIRÉ 32 O fútbol tamén entrou pola ría.
JOAQUÍN PEDRIDO 34 A escuadra imposible. XURXO SOUTO 38 Se o fútbol fose música,
sería rock&roll. RODRI SUÁREZ 40 ¡Todo pola patria! 41 Himnos 42 Unha Selección
Galega. XOÁN G. 44 O ano que gañamo-la liga. ARREGO SACCHO
46 52 O Morrazo, terra brava. PILAR PIÑEIRO
56 Sexo, leiras & rock’roll. SANTIAGO JAUREGUIZAR 58 Heredeiros da Crus.
ALBERTO CASAL 60 Discos. TXIMISTA 62 Por un cine perralleiro. JORGE COIRA
63 Primitivo Lareu. RICHI RASTRERO 64 O timo da enciclopedia Bravú. ANTONIO LODEIRO
67 LOIS PEREIRO Mulleres 69 FRAN ALONSO Cousas do
intestino 72 ALFONSO PATO Esqueit 74 MANUEL SEIXAS A incrible historia de Xelís...
77 SANTIAGO JAUREGUIZAR. Catre 79 80
5

Manifesto do Tractor Bravú

MMANO A N O NNEGRA E G R A E S T Á A P I Q U E S D E D A R U N G O L P E D E M A N N U N M O M E N T O
A O U T R O . A G U E R R I L L A S Ó N I C O F E S T I V A L I D E R A D A P O R E S T E
P A R I S I N O F I L L O D E G A L E G O E V A S C A Q U E X A A C T U O U E N E S C E N A R I O S
T A N D I S P A R E S C O M O O S H I T S P A R A D E S I N T E R N A C I O N A I S , A S C O S T A S
D O C A R I B E O U A S E L V A C O L O M B I A N A E S T Á T O M A N D O P O S I C I Ó N S P A R A
ATAC A R N O U T R O P U N T O D O M U N D O . N E S T E . M A N U C H A O V E N , E N O N
P R E C I S A M E N T E P A R A D E S C A N S A R , S E N O N P A R A D E S C A R G A R . P A R A
D E S E N C A D E A R U N H A G U E R R A D E F E S T A E M Ú S I C A Q U E E S T O U P A R Á
D E N T R O D U N S M E S E S E F A R Á A R D E R G A L I C I A D U R A N T E O S T R E S A N O S
Q U E Q U E D A N D E S É C U L O X X , C O N F O C O S E N D I V E R S A S Z O N A S D E
E U R O P A E D O R E S T O D O M U N D O .

Isabel Romero
MANU, O
CON JOSEFA, DE RUADA EN BASTABALES
Manu aprendeulle hai anos ós franceses a decir carallo,
con un grupo Los Carayos, e un tema, Ai vai, carallo ai vai.
Fillo do xornalista galego Ramón Chao, que leva en París a
metade da sua vida, neto dun emigrante a Cuba que colleu alí o
vicio da opera e a teima de ter un fillo músico, ata hai pouco os seus
recordos de Galicia eran moi difusos. Os de cando viña a Vilaba a
ver á aboa ou á Coruña á casa da miña tía. Vir estaba ben, pero
pasábao mellor quedándome cos amigos en París. Meu pai é
moi de aquí, falaba con moito cariño de Galicia, e iban moitos
galegos pola casa, pero a verdade é que eu prefería estar noutro
lado, metendo ruido.
Volveu hai uns dez anos, a tocar con Los Carayos, pero foi un bolo de
ida e volta. Desde aquela, o que sí melloraron foron as carreteras.
¡Madre mía!. Viñamos de Xénova ou de Suiza para
Coruña...Pasamos por Vilalba, a miña aboa estaba na cama e
pasei a vela. Presentéille a aquel do grupo enorme, gordo e
calvo, e supoño que lle impactou bastante...
- ¿Que crees que pensaría de tí e da tua música o teu abó, o que
quería a todo trance ter un fillo pianista?
-O meu non é exactamente o mundo musical que querería el,
(rise) pero coido que lle tería gustado.
a ras de CHAO
líder de Mano Negra redescúbrese como galego. E vai devolver o golpe
QUÉDOME CO NORTE
Fala nun español quente e apaixoado como o dos chicanos,
dito cun leve ton francés, no que mestura cada
vez máis palabras en galego. “Nai”, “vello”, “moita
xente” empezáronlle a entrar -e a sair- hai algo máis
dun par de anos. Cando Manu, e Mano Negra a par
del, fartos de voar alto e faltos de aire, decidiron deixar
París (ou mellor os seus aeroportos) e recalar en
España. A primeira vez que viñemos aquí como
Mano Negra é que nos considerabamos en débeda,
tiñamos tocado en Barcelona, no Pais Vasco, ... Cando nos
fomos vivir a Madrid, decidimos ir tocar onde nunca estiveramos.
Para min Galicia, e Andalucía, eran importantes.
Nun ano descubrín moitas cousas de España que non captaba...
e quédome co Norte. E iso que nós, desde Francia,
cando eramos rapaces, España era -dá palmas- Los
Chunguitos, Los Chichos, Deprisa deprisa , o clásico. A verdade
é que Galicia entroume moi forte, xa cando fixemos
aquí a primeira xira dinme conta de que había xente interesante,
de decir para min: si me teño que quedar seis
meses ou un ano, mellor que en Madrid, seguro. Nos concertos
galegos, decatéime de que a xente recordaba o dos
Carayos, e foi unha sorpresa, igual que alucinei con que os
Diplomáticos versionaran “Ai vai”, non o esperaba e foi un
orgullo.
- ¿Por qué mellor que en Madrid?
-Madrid, ben, pero cando nos fomos, non nos fomos chorando.
Estivemos un ano, permitíunos facer cousas positivas, pero non
é unha cidade que me enganchara, e síntoo polos madrileños.
Supoño que agora estará de baixada, logo dos famosos 80. O
mellor que tiña era que estaba céntrica para recorrer todo.
-¿Qué diferencias notáche con Francia?
-Francia coñézoa ben, as provincias máis que París, e non
hai esas diferencias que hai aquí, que Galicia e Andalucía
son culturas completamente diferentes. Alí xa está todo xa
moi uniformizado e cheo de problemas: o paro, o islamismo,
a extrema dereita...cheira a guerra civil, e se a cousa
sigue así, estoupa en cinco anos. Os rapaces de 14 e 15 anos
dos barrios están tolos, queimados de todo.
-¿Non viches o mesmo en España?
-Non, -(rise)- España é todo pastillas e bakalao.
DOUS CHAOS EN MOTO
O detonante deste reencontro con Galicia foi culpa de Chao
pai. Ramón propúxome vir por aquí e díxenlle que se aló
por setembro eu non tiña nada urxente, que o podiamos
facer, el na sua vespa e eu coa miña moto. Quedamos en
Sigüenza, por Guadalajara e collemos cara Ávila. El quería
baixar a Mérida, pero por terras de Palencia, mirámonos e
dixemonos: imos ó grao, e
viñémonos. Foi unha viaxe
moi bonita, non andaba-
“España é todo
pastillas e bakalao”
mos á busca de recordos,
eu estou descobrindo
Galicia a toda hostia, e
absorbendo.
Vaia se absorbeu. Como se
tivera sustituido Mano
Negra pola charanga de Cuco de Velle, non fixo xiras por garitos
de moda, senón por furanchos e pendellos. Cantou con
Pinto de Herbón riba dun remolque dun tractor nun alpendre
9

10
de Padrón. Tocou a guitarra (con dous irmáns que traballan
nos talleres de El Ideal) na tasca Os Belés do barrio coruñés de
Monelos, acompañando a Mercedes Peón, facendo tempo para
tentar ver -sen éxito- a Azúcar Moreno na praza de Pablo
Iglesias. Protagonizou con Pinto e os Diplomáticos unha festa
de catro horas na terraza dun bar xunto á capela de San
Lázaro de Monforte. Asistíu a unha noite de regueifas e viño
na casa da familia en Bastabales con Josefa, a sua madriña de
aquí, perdeuse polo antroido de Laza e de Viana do Bolo...
Desde aquel outono pasado, é interesante meter a cabeza en
calquera rebumbio festeiro montado de calquer xeito. Pode
estar no medio un rapaz miudo, calado e sorrinte, con acento
francés pero que entende todo. (E se non está, seguro que
tamén paga a pena).
SUBIR A POR AIRE
Veño a ver o mar, a natureza, o monte, e Galicia téno todo.
Hai sitios de aquí ós que viñen catro veces nun ano. Cando
estou en París, farto de traballo, escápome a sitios como a
praia do Trece, na Costa da Morte. Estou no momento de
subir a por aire, de vivir cousas para escribir cancións. Non
soporto viaxar sen ter nada que facer.
-Como levabas entón as xiras internacionais cando estoupou o
fenómeno Mano Negra, a fama mundial e todo iso...
-O 90% dos grupos “internacionais” ós que lles van ben as
cousas can na rutina. Iso soubémolo ós seis meses, nós xa
viviramos cousas moi fortes antes de ser “famosos”....
Cando nos estoupou o mundo nas mans, iso de ter que ir ó
Xapón, ós EEUU...
a segunda vez
“Mano Negra é clandestino.
Existe dentro de mín e no público”
que vas a un país,
queriamos parar
un pouco, ir a
modo, e o manager
non nos arra-
buñaba porque era un bó tío, pero víanselle as ganas.
Facer esas xiras internacionais é como andar de represen-
Fernando Martínez
tante de cepillos de
dentes, sexan grupos
alternativos
con camisetas do
Che ou conxuntos
dos 40 principais.
Todo é comercial.
Se chegou a ver nas
propias xiras o perigo
da comercialidade,
non é raro que
teña pechados os
oidos a todo aquelo que chegue por canles dos medios de
comunicación. O panorama musical internacional, francés ou
español “me aburre la hostia”, en expresión literal. É igual
que os concertos clásicos de rock, son o máis conservador
que hai. Non soporto que rematen e todo o mundo se teña
que ir a casa, logo de ter deixado os cartos. Nós tivemos
que pelexar moito nos contratos para que non fixeran
librar as salas ata tres cuartos de hora despois de que acabaramos
de actuar. Saes da ducha e xa non hai ninguén. O
que me atraeu de aquí, da xente, é ese sentido tabernario,
de festa, que aquí sigue vivo en calquera aldea, en calquera
barrio. En Francia, chegas a unha vila, e a derradeira
festa foi hai vinte anos.
Teño a experiencia da xira do 95, dunha vez que tocamos
por Logroño ou Huesca, e ún de nós volveu decindo que alí
perto había unha pequena vila en festas. Fomos onda o
alcalde e dixémoslle que queriamos tocar. A el iso de Mano
Negra non lle soaba de nada, así que fixo vir ó enrollado
oficial, un rapaz que
era o barman do
casino. O vermos co
alcalde, alucinou, e
para convencelo,
decíalle: “é como se
o Papa pasara por
aquí e quixera
NO ANTROIDO DE LAZA
misar na capela, ou
como se o Liverpool
viñese xogar co
equipo local”.
Acabamos por tocar ás cinco da mañá, cos vellos controlando
para ver que se facía cos cartos das festas. Iso é un
concerto bonito. En Galicia hai ilusión e forza, hai xente e
hai o mellor circuito do mundo: as festas dos pobos. Iso é o
que ando buscando, unha descarga de enerxía como a que
fixemos en Colombia, ou polo Caribe.
-Iso xa o contamos logo aparte, pero ¿qué hai de Mano Negra
como grupo, sigue existindo?
-É algo moi complicado. A ruptura foi entre nós mesmos.
Durante moito tempo, nós pensabamos que eramos un
grupo superhumano, que tiñamos superado cousas como
ter broncas, pero resultamos ser humanos, con problemas
humanos. Xurídicamente -¿dícese así?- o nome non se
pode utilizar. Eu sígoo utilizando. Mano Negra é clandestino,
existe no só en mín, senon no público, e ainda que
legalmente tivera que cambiar de nome, Mano Negra está
aquí (peta no peito).É toda a miña vida, 24 horas ó día.
J. ROTRING/ S. ROMERO

Guni
Guni
NA CASA DE MANOLA A DA BREXA (DAMIL-FIGUEIROA-ABEGONDO). METIDO NA LAREIRA, RAMÓN CHAO.
CON PINTO E “OS TRES DE MONFORTE”, NO BARRIO DE CARUD, MONFORTE.
P O L O C A M I Ñ O D E P R I S C I L I Á N
Subín na Vespa e arranquéi, polo bulevar de Montparnasse enriba, cara a porta
de Orleáns. Propoñíame chegar desde París a Fisterra, polo camiño de Priscilián.
A primeira etapa foi Chartres. Alí atopei un grupo de italianos descalzos que
seguían o mesmo rumbo; cheguei a Combray, onde Marcel Proust sitúa as
primeiras páxinas da “Busca do tempo perdido”; paréime nuhn café e na
derradeira páxina do xornal de Tours “La nouvelle Republique” descubrín un comic onde salía o meu
personaxe. Víase a Priscilián con San Martiño de Tours, aquel que fixera da sua capa dous medios
saios, despóis de que este intercedera ante ó emperador Máximo para salvar a vida do mártir
galego. Parecéume de bon augurio. Seguín por Ligugé. No mosteiro desta bisbarra convertíuse
Priscilián ao cristianismo. Paréime en Burdeos, onde estudiara co poeta Ausonio e máis co retórico
Eipidio. Despois fun a Zaragoaza, teatro do primeiro concilio que condenóu a súa doutrina, e unha semana despois dde sair
cheguéi a Sigüenza, onde tiña cita con Manu.
O Manu chegara a Sigüenza ca sua Yamaha 500 e eu iba cunha renqueante Vespa 125, pero prometérame ir a modiño para
non nos perder na estrada. Saímos de Sigüenza ás catro da tarde.A iso das dez da noite chegamos a Avila, sede episcopal
acupada por Priscilián no ano 383. O meu propósito, en cada etapa era mergullarme nos arquivos, entrevistarme con
historiadores, para escribir un libro sobre ese home que foi herexe para uns, santo e mártir para outros, e que, en calquer
caso, predicóu como un Savonarola contra a corrupción da xeraquía cristiá. A visita a Avila tivo pouco froito: a metade dos
cregos estaban de vacacións (¡qué tempos os nosos :os ministros de Deus gazando da vida!). Unha mañá chegóume para
coñecer a opinión oficial: a elección de Priscilián non foi válida, pois ainda que o elixira a base, só o respaldaron dous
bispos, cando facían falta tres. Argucias, e aínda non saíran os xesuítas. Tamén me enteréi de que as murallas de Avila
foron feitas por galegos mandados alí no século XII para repoboar Castela.
As doce e media saímos cara a Mérida. Outra etapa priscilianista; despóis de ser elexido bispo de Avila, Priscilián intentoú
dar un “golpe de estado eclesiástico” contra o primado Hydacio. Manu xa me iba deixando atrás. Perdino de vista. Atopeino
na entrada de Palencia e invitóume a tomar un café na praza maior. Alí díxome que lle parecía unha insensatez ir ata
Mérida ca miña Vespa; millor subir xa para o norte. Asentín e o semblante de Manu iba cambiando a medida que
chegábamos á fronteira con Zamora. Cando entramos en Galicia tomoú directamente a organización da viaxe. Parada aquí,
tasca aquela, pan de millo acolá, visita de Ourense, vin que tiña un regueiro de amistades en Galicia e que sabía moito
máis da miña terra que eu.¡Qué certo é que un ignora todo dos seus fillos!. Unha vez asentados en Bastavales foomos a
praia do Trece, a San Andrés de Teixido, a Fisterra, onde comulgamos na relixión astral de Priscilián. ¿Qué mais podo decir,
se iso xa o escribéu él en “Toliño por vivir”.
Ramón Chao
11

Concha Salgado
HISTO
RIAS
DA
VELLA
TERRA
EN
TERRA
NOVA
Manolo Gallero é o capitán de vintecinco infernos, un
cuarto de século en augas de Terranova, esa illa que
está no cabo de mundo pero enfrente de nós, cruzando
o Atlántico polo paralelo 45.. “Chegabas na época dos
temporais, seguían dous meses de xeadas, outro mes de
brétemas sen ve-lo sol ata que en setembro viñan os ciclóns e
as baixas tropicais”. Non hai máis que un estado posible en
Terranova: “aguanta-lo temporal”. Gallero, capitán da parella
(dous barcos que tiran da mesma rede) Uralde-Urízar, ven de
participar no programa dunha canle estatal: o espacio en
custión trata de “profesións arriscadas”. Quén pasou A Marola,
cruzou a mar toda. Quén sobrevivíu a Terranova, fala de
montañas conxeladas, mareas coma embarazos prematuros,
barcos bloqueados, emboscadas de correntes, “hombre al
agua” e unha cunca que espera en Saint Pierre e Miquelón.
As historias de Terranova son como unha xarra de sal no
lume da lareira. Demasiado tétricas. Demasiado recentes.
“Había homes que toleaban, outros buscaban abrigo no
alcol”. Entón Gallero tiraba de peito capitán, firme sempre,
ainda que as súas decisións foran tallantes e disgustasen ós
mariñeiros. “Cada manobra é un risco que precisa mentes
despexadas”, dí Gallero. Entón o capitán tórnase en pai,
psicólogo, navegante, pescantín, empresario e confesor a
bordo. Os mozos temerosos do seu futuro, os empresarios
apegados ós seus dividendos, os predicadores de verba fácil
e os arribistas capaces de vende-la nai por subir un escalón
deberían ter unha conversa
cun home que fala de virar
entre ventos de 120 kilómetros
por hora como quen oe
chover.le
“A mar é o teu medio de vida,
toda a vida”, sinala. As autovías
de Gallego son as correntes. As
rúas dos navegantes aparecen
nas cartas mariñas.“No cuarto
de século que botei en
Terranova chegaría a estar por
xunto dous anos na miña casa”.
“Oliveira Salazar mandaba
ós presos políticos á pesca
do bacallao”
EXTRANXEIRO FORA, EXTRANXEIRO NA CASA.
Cando entraba pola porta, os fillos pequenos extrañábanse do
pai. Un home de pel curtida polas cabronadas do mar:
extranxeiro fora, extranxeiro na casa dunha muller que
agarda. Pero esa é outra historia. Agora, Gallero é un
navegante varado en terra. Casado e con dous fillos, xubilóuse
como capitán do buque Estai dous anos antes de que fora
apreixado polas patrulleiras do Canadá, unha afrenta que
encabuxa a Xosé Manuel Muñiz, mariñeiro revestido en home
da Asociación de Titulados Náutico Pesqueiros (Aetinape).
Muñiz, portavoz de queixas das pesquerías asulagadas,
representa un bó panel de datos: “O noventa por cento da
flota bacalloeira de Terranova eran mariñeiros do Morrazo,
Campelo-Poio, Barbanza, Noia”. Tres bases en todo o estado -A
Coruña. Vigo e Pasajes (Euskadi)- para unha pesquería
secular, inventada polos galegos, eses labregos de terra e sete
mares. Así se escribe a nosa historia: chegas a unha taberna
mariñeira do Berbés ou do Orzán, cavas en dirección ó mesmo
centro da terra e agurgulla auga salgada de Sydney, Namibia,
Irlanda, Malvinas, Boston, Marrocos ou Terranova.
“En St. Pierre e Miquelón, illa pobre, os nativos falaban en
galego. En Pasajes sempre había unha cunca lista no bar
Arnoia, Son, Cangas ou no que se terciase”, explica Xosé
Manuel Muñiz. O home de Aetinape fala ca sensibilidade dun
suceso recente ainda que nas orellas de profano semelle un
conto vello, como unan especie de letanía sagrada que se
repite seculo a século, independentemente
das novas
tecnoloxías aplicadas nos
pesqueiros. A imaxe de Muñiz
refírese a un barco que chega ó
peirao da Pobra do Caramiñal,
cargado de bacallao de
Terranova. Os nenos bulen
inquedos en terra e as mulleres
axustan a faltriqueira: chegan
cartos pero tamén enfermos.
Outros perdéronse, e tamén hai
unha carga de mortos.
15

Concha Salgado
Concha Salgado
CATRO MILLEIROS DE GALEGOS
“St. Pierre e Miquelón non era como Marrocos, ¡qué va!. Aló falaban na lingua
do que chegaba. Poñías un pé en terra e xa saltaban:‘¿tí que eres, de Cangas ou
de Escarabote?’. Acollían ós tolleitos, curaban ós feridos e lavábanche a roupa”,
comenta Muñiz. “Saint John´s xa era outra cousa: trátase dunha cidade máis
grande, culta e divertida, pero tamén de ambiente máis hostil”. Xosé Manuel
fala de amigos que quedaron en St. Pierre e tamén en St. John´s. “Aqueles
homes das illas estaban plenamente identificados con nós”.
Sábeo ben Joseba Beobide, cura vasco, crucifixo e sudario en mao entre 1966 e
1990 nas terras e nas augas de Terranova, home de Deus no inferno do
bacallao.“O 90 por cento dos mariñeiros que ían a Terranova eran galegos, e o
resto, vascos e portugueses”, confesa. O sacerdote explica que nos bós tempos
“chegaron a estar nos bancos de bacallao máis de setenta parellas de barcos
galegos, cerca de catro milleiros de homes dos portos entre Baiona e Ferrol”. Así
é Galicia, un centro de peregrinaxe en Santiago de Compostela para penitentes
de todo o mundo mentres espalla rosarios de homes en calquera direccción do
vento. Emigrantes de terra e mar, tanto dá.
Joseba Beobide lembra imaxes molladas. Recordos con forza de temporal e
desgracia. Traballos de sol a sol, full-time, vintecatro horas. Como nos tempos
do dictador portugués Oliveira Salazar, que condeaba ós homes a ultramar, á
pesca do bacallao. Non vai moito tempo: entre as décadas do 50 e do 60. Había
un barco matriz que deixaba ós mariñeiros en pequenas chalanas chamadas
doris. Moitos perdíanse entre as néboas, empuxados polas correntes, ou
morrían de fame. Os que chegaban tiñan que abrir, saca-la
espiña e salar.
Dí Joseba que nada pode cura-la morriña da familia. Ninguén
pode afacerse a esa condea. El sábeo, home de Deus, cura vasco
de peito bravo, solidario, curtido en mil mareas e tempestades
de homes que ainda agora, con 70 anos, fai cen kilómetros
“Nos 25 anos que pasei en Terranova, non debín de botar máis de dous na casa”
diarios na bicicleta. As imaxes molladas de Joseba pertencen a
mariñeiros sen dedos, brazos, pernas. Tipos accidentados logo
de setenta días sen ver terra. Homes arroutados que deixaron
unha parte do corpo no camarote da Estela Maris, o barco do
Apostolado do Mar. Carne humana conxelada no frigorífico
mariño de Terranova. Atlántico Noroeste: inferno de cen mil
galegos, toda a solidariedade e a saña do mundo. E os filos
destes choran porque os bancos están pechados. “Agora
pódense contar media ducia escasa de parellas”, dí Joseba.
“Coñecin a cada ún daqueles homes, cómo se chamaban e de
ónde eran”. Polo menos, que alguén os teña no seu recordo.
XAIME CALVIÑO

Fotos Roxelio Vilas
ORIXINAL DA DECLARACIÓN DO NAUFRAXIO.
Unha marea no mar de Labrador
“Pasou en agosto de 1983. Zarpamos no Virxe de Pastoriza da Coruña coa idea de que tiñamos unha licencia para patuxa na Illa
dos Osos, ó norte de Noruega, e ibamos antes cargar as caixas a Vigo pero xa na canal da Torre nos dixeron que tirabamos
para Groenlandia, pola cara, e xa vimos os embalaxes eses de cartón para o camarón.
Daquela collemos dereitos para a baía de Baffin, doce días tardamos. E foi chegar e poñerse cando ó soltar as portas de
arrastre, unha deu un xiro raro e levóulle a perna a ún de Marín. Alí, claro non podíamos estar, e non podiamos tocar porto
ningún,ou sexa que houbo que coller ruta cara Terranova.Tardamos oito ou dez horas en chegar a Saint Pierre et Miquelón, unha
illa que pertence a Francia onde tivo Al Capone a guarida para o alcol, e había un vello que non paraba de decir todo o camiño,
“vámonos a fartar de foder”. Chegamos e o que había era unha chea de vascos e un tugurio, o Star, con catro vellas desas de
muelle. Estivemos dous días facendo combustible e víveres e volvemos a Baffin.
Puxémonos a pescar, agachados detrás dun iceberg para que non nos viran os pesqueiros daneses, uns rampleros deses
pequenos, pero claro, non había maneira de agachar un barco así. Levabamos doce horas cando nos víu un avión e botou unha
bengala. Logo chegou unha patrullera cun observador da CEE, amarránonos o pao ó seu, e para Godthab. É un portiño que os
nativos lle chaman Nûk, metido en xeos eternos, cunha factoría de camarón, outra de balea e catro casas, só para o verán. O
medio ano de noitetodos ían pasar o inverno a Copenhage e só quedaban os esquimais. A baía estaba chea de baleas e os
esquimais pescaban con liña bacallaos máis grandes ca os de Terranova. O primeiro que fixeron foi soltar as carretelas da
maquinilla, os aparellos, as portas de arrastre, e a carga. En 12 horas pescaramos 20 toneladas de camarón, e houbera que
tirar moito porque os túneles de conxelación non daban feito.
Alí estivemos presos. no barco, 18 días á espera de que pagaran a multa. Pero non nos aburrimos. Resulta que Dinamarca, para
reforzar o dominio sobre Groenlandia, daba subvencións ás mulleres que tiveran fillos con europeos. Había doce anos que non
viña unha tripulación europea, e nós chegabamos cun mundo de viño no barco. Foi como co camarón, chegar e encher. En
canto amarramos, xa apareceu un tipo nun taxi con tres tías, a cambio de duas botellas de Torres 10. Á media hora xa tiñamos
o barco cheo de mulleres. Ós 5 días xa había un mínimo fixo de 16. O gobernador sacóunos do porto e as tías viñan no
chinchorro da patrulleira. Novas, vellas, con dentes e sen eles, trincábante polo pasillo ou donde fora. O último día, ó
contramaestre de cuberta, que tiña 64 anos e era a última vez que se embarcaba, antes de xubilarse, tiráronlle a porta do
camarote abaixo, porque se pechara. A intérprete dixéranos que moitas tiñan un venéreo canino, case incurable, (e o segundo
de máquinas pillouno), pero a 40º baixo cero que facía...Acabaron pagando a multa, se é que a pagaron, e saimos cara os
bancos de Terranova, supostamente para darlle parto do gasoil á parella da casa.
A primeira noite houbo un apagón de máquinas, pola mañá outro, e xa vimos ó capitán polo pasillo decindo que o barco
afundía, así que botamos as lanchas salvavidas e nós a elas. Estivemos sete horas nos botes,
acojonados, porque non avisaran por radio, xunto ó barco, que tardou 15 horas en afundir.
Acabounos por recoller unha parella de arrastreiros de Pasajes, que ó primeiro nos
confundiron cos portugueses que pescan en lanchas, así que non recolleron os aparellos.
Botaron unha rede e nós enganchámonos a ela. ó día seguinte, transbordáronos na lancha á
parella da casa nosa, que levaba catro meses sen pescar, sen poder entrar nos límites
porque non tiña licencia. Estaban tan desesperados que cando subimos a bordo, en vez de
botarnos unha man a nós, botáronlla ás botellas que nos deran os vascos.
Con eles volvemos outra vez a Saint Pierre, e estábanos esperando a televisión e todo. Os
armadores creo que declararon ó seguro que o barco levaba 150 toneladas de peixe, déronnos
100.000 pesetas a cada ún e firmamos a declaración do naufraxio. Todo foron dous días, e
logo fixemos Halifax -Montreal -Madrid -Santiago en avión. Ó chegar déronme outras 300.000
pesetas”.
Alfredo Pardo
(este é o verdadeiro nome do protagonista desta historia. O do barco, non)

I. Romero

NA
BEIRA
DO
INDICO
Había dous tipos acodados na barra, diante da cadasúa caña, en actitude
evidente de quen rematou o traballo e tenta matar o tempo. No medio deles,
unha chea de Marcas dos que, de cando en vez, botaban man para reforzar un
argumento ou basear un comentario. “Non sei que tanto decían de Madar, e
aí o tés”. “Efectivamente aí o tés, ¿ónde?”. Un deles, o pro-Madar, chamábase
Tajes e coido que era de Noia. Do outro non me acordo, pero sí do bar. O
Biques, unha pallota de
luxo, con billar e todo, dun
zimbabuano (branco,
claro), no cabo da praia de
Beira, na metade da
inmensa costa de
Mozambique, fronte a
Madagascar.
Nas crónicas e lendas da conquista galega dos mares está xa escrita a descuberta, aló
polos 60, dos primeiros mares do sul. As costas do cabo de Africa onde, segundo a voz
que corría polos portos, “había pescadas coma homes”. En poucos anos, Cape Town
pasou a ser Capetón, e os representantes consulares españois non daban feito para sacar dos
cárceres sudafricanos a mariñeiros detidos por infrinxir a lei contra as relacións sexuais entre
razas. Cando volvían (os mariñeiros), impoñían respeto nos bares falando de que nas ribeiras
de Walvis Bay había “caníbales de verdade”.
“Cos senegaleses teño traballado coma se fosen un calquera de nós. Os angolanos só traballan
en ver cómo te foden”. Ramiro, un noiés cociñeiro dun conxelador que faena en augas
namibias impoñíase con este e outros comentarios políticamente moi incorrectos á despedida
megafónica do piloto do avión da TAP que se dispoñía a facer escala en Luanda, a capital de
Angola, camiño de Maputo, Mozambique.“Sempre foron ricos e teñen de todo menos necesidade
de traballar, e ben que se lles nota”, rosmou mentres collía a maleta.
Mozambique é outra historia. É un enorme país no que non había, nin hai, moito que expoliar,
apenas poboado por unha xente máis que afable, de
tan e tan distintos sustratos étnicos que ata o idioma por-
tugués que impuxeron os colonizadores lles veu ben para
darse entendido entre eles. Así que alí todo o mundo chegou
máis tarde, desde o colonialismo ata os conxeladores
galegos.
Aló polo final dos 60 achegáronse a botar un ollo e unha
rede algúns daqueles primeiros conxeladores de
Pescanova (entre eles o Lemos e o Andrade, como os dous
clans nobiliarios que se repartían Galicia na edade
media). E tamén “case subían os peixes sós polas ramplas”,
como se decía daquela.“Aquí houbo moitas flotas. Vinte e
pico barcos de Pescanova, os catro dos Notos, tamén había de Amador Suárez, de Basoco, outra
ducia duns de Huelva..., medio cento de buques e case 600 homes, dos que o 80% eran galegos”,
recorda Xosé Cabaleiro, un sorrinte e pillabán home de Rande que daquela tiña 36 anos.
Agora ten 56 e aquí sigue pese a que case o leva definitivamente a segunda malaria que pillou.
19
“ Houbo quen chegou
a ter unha familia
aquí e outra alá, e
todos contentos ”

20
OS ANOS NOS QUE PESCAMOS PERIGOSAMENTE
Mozambique era daquela posiblemente a máis tranquila
das colonias de Portugal. Media ducia de fermosas cidades
nas que os negros aparecían para servir o almorzo e desaparecían
pola noite, camiño de non importaba ónde. Mesmo
cando comezou a guerrilla anticolonialista da Frelimo, e
logo cando controlou case a totalidade da zona rural, a vida
seguíu prácticamente igual.
Ata que a revolución dos
caraveis do 1974 lles deu o
“ Algunha vez ún dí
´espérovos en Vigo´e
salta pola borda coa
maleta”
goberno do país a aqueles
revoltados do mato, tan de
golpe que colleu por sorpresa
ós dous bandos. Os da
Frelimo aplicáronse a contruir
unha república popular
medio tipo chino e os portugueses
(estrictamente,
mozambicanos brancos na
súa maioría) a fuxir por
milleiros, algúns mesmo agachados en contedores. Con eles
fóronse empresas, capitais e inversións extranxeiras.
Pescanova limitouse a constituir unha sociedade mixta coas
novas autoridades, Pescamar, e seguíu.
Pouco despois, Rhodesia (hoxe Zimbabwe) fixo unha guerra.
Logo Sudáfrica, en funcións de vixiante xurado da orde occidental
e cristiana, armou unha guerrilla, a Renamo, que
pouco a pouco se foi facendo co rural, estragou todo o que
poido e aillou outra vez ás cidades. Ata chegaron a poñer
duas bombas no porto. Os galegos seguiron ó langostino.
Xosé Manuel Sieira, que é de Covelo (Ribeira), estivera xa no
71 e volveu, daquela, no 81, por un mes.“Recordaba o Hotel
Mozambique da época colonial, e aló me levaron. Ó tipo que
estaba cunha vela no mostrador díxenlle que tiña unha
reserva e díxome que fora ó séptimo piso. “Xa no primeiro
empecei a ver as portas rebentadas e xente amoreada nos
pasillos, a escuras, e din a volta. Había un mes con enerxía
eléctrica en todo o ano. Fóronse indo case todos menos nós
e unha pesqueira xaponesa, Maruha “.
FAÇA O AMOR CON JEITO
Hoxe, pouco máis de catro anos logo de que unha operación da ONU deu amigado ós contendentes
(convencéndoos de que cun sistema parlamentario hai para todos) e aprendido ós
pacificados que a prostitución é unha excelente fonte de ingresos cando hai extranxeiros con
cartos, Beira é unha cidade que ainda ten -pero non conserva- fermosos edificios de cando
foi capital colonial. Ten tamén un hotel de luxo ocupado por centos de familias que se quentan
como poden prendendo lumes no que foi a piscina, unha inmensa estación ferroviaria
tipo Le Corbusier da que só saen trens de cercanías con horarios de longo recorrido e un clube
náutico no se bota de menos á pantasma de Marcello Mastroianni cun traxe de liño branco.
Nas farmacias non hai case máis nada que condóns marca Jeito (“Faça o amor con jeito”),
pero hai un par de discotecas onde para todo o mundo (que pode) e unha emisora de televisión
que emite películas que pillan no videoclube. E tamén a pesqueira dos galegos.
As oficinas centrais non aparentan moito máis que unha cooperativa de mensaxeiros. O edificio
dos talleres e sala de operacións parece unha chapistería de pouco fiar. Sin embargo,
Pescamar levou varios anos o premio do goberno de Mozambique á empresa con máis volume
de exportacións, e incluso agora, (cando o capital sudafricano tenta convertir ó país veciño
no paraíso do negocio fácil que foi o seu) a sua facturación supón arredor do 17 % de todo
o que vende o país. Mesmo eses mariñeiros que chegan polo aire ceo despotricando do seu
destiño no mar, son o dous por cento da clientela total que teñen os tres avións que constitúen
as Linhas Aéreas Moçambicanas (LAM).
I. Romero
I. Romero
DESCARGANDO CAMARÓN NO PORTO DE BEIRA.
BENASIRA E MARIAMO, GALEGOMOZAMBICANAS COAS SUAS CAMISETAS DO XABARÍN.

MEDIO ANO ENTEIRO
Na sala de operacións de Pescamar hai un poster do Celta que trouxo o director xerente, David
Troncoso García-Cambón, un economista vigués de 32 anos que se desenvolve no ambiente mozambicano
con igual soltura que se desenvolvía hai anos no Kremlin (a discoteca), e respira cariño polo
país e pola xente. O poster está enmarcado, pero riba dunha mesa, como un plano máis. Os da oficina
son maioritariamente do Depor, como Tajes ou Manuel Negreira, de Ribeira, que leva oito anos en
Beira. Aquí gobernan ó cento escaso que queda deses mariñeiros que arrenegan dun oficio “que
morre, e cómo non vai morrer, se gañas o mesmo que un barrendeiro municipal” pero asexan pola
ventaniña do avión a ver se ven o seu barco amarrado aló abaixo, no porto.
Non lles falta razón nin para arrenegar do choio nin para botar de menos o lugar de traballo. Pasan
nel seis meses, sen máis relación con terra que o mercante que cando se precisa lles leva comida e
correo e lles recolle as capturas. Medio ano enteiro embarcados, a pesar de que os caladoiros, a un
paso nos mapas de Madagascar, das Comoress ou dunha illa pequerrecha que se chama A Galega
(Agalega, na Enciclopedia Británica), están a un día de navegación. “Polo menos non vai frío”, sorrí
Cabaleiro,“pero hai que estar atentos ós que non aguantan e se poñen tolos. Teño visto sair a cuberta
a algún coa maleta, decir ‘espérovos en Vigo’ e saltar pola borda antes de lle poder botar man”.
Así que Beira, e Mozambique enteiro, é polo xeral para as
tripulacións un trampolín para desfogarse unhas horas antes
de saltar cara a casa ou cara o barco. Hai casos particulares.
“Houbo un de Cangas, dos primeiros que chegaron, que
colleu muller e tivo fillos coela. Tiña familia aquí e alá.
Chegou a levalos a Cangas para que se coñeceran, e contactaron
divinamente. A muller, a legal, entendía que pasando
tanto tempo aquí, o home en algo se tería que entreter”.
O fillo de aquel de Cangas é o único branco que traballa nos
talleres (onde, ó contrario das actuais tendencias empresariais
da subcontratación auxiliar, mesmo fan redes que amañan
coches). Na flota, de contramaestre para abaixo, son case
todos mozambicanos.“A xente é igual en todas partes, se lles
exixes, cumpre.Tamén antes había que ir buscar á forza ás tripulacións
polos bares e polas casas de putas dos portos”.
DOMINGOS, COCIÑEIRO NA FLOTA GALEGA,
MARCANDO PELEGRÍN
MIRáMONOS EN ALCAMPO
Agostinho Gamandanhe é agora contínuo (ordenanza ou recadeiro) nas oficinas,
pero hai trinta anos, foi dos primeiros que traballaron para aqueles brancos
que non eran portugueses.“Fun tripulante no Lemos, que agora está a apodrecer”.
Agostinho, que o mesmo pode ter 50 que 70 anos, contesta poñéndose
firme dentro do seu uniforme máis que folgado, como se o único que pasara no
seu mundo neses dez trienios en nómina (colonialismo, independencia, réxime
paramaoísta, guerra civil, mandados do FMI) fora que a empresa cambiou de
nome. “A diferencia que vía entre nós e os patroes é que os mozambicanos a
veces non pensan e gostan de beber. O senhor capitao gostaba de min porque
eu non bebía, só fumaba”. Ramilo estaría encantado de coñecelo.
Outro dos históricos é Luis, o xefe de carpinteiros, que de tanto trato con galegos
desenvolveu unha figura e un xeito como si se alimentara de porco e pata-
I. Romero
cas. Leva 20 anos facendo as comportas de arrastre, adaptándoas ás sucesivas
técnicas de pesca, pero agora anda nervoso porque foi o traballador premiado
neste ano. Dentro duns días viaxará ata Vigo, o país do que todos falan e poucos
viron, onde vai o langostino e de onde veñen as xentes e as cousas da
empresa. Botará alí unha semana, e cos aforros e os cartos que lle dean a maiores
irá a ese sitio, Alcampo, onde hai de todo.
Posiblemente, na sección de chandals ou de calzado deportivo se cruce con
algún deses compañeiros que van e veñen en avión, arrastrado ata alí pola
familia, pero coa cabeza posta no estreito de Madagascar, xunto ó Trópico de
Capricornio, onde as augas están inzadas de camaraos tigre e as noites son
quentes e cheas de estrelas que se ven xusto ó revés que aquí.
XOSÉ MANUEL PEREIRO
21

Vari Caramés

Miguelanxo Prado
23

24
AS LIGAS GALEGAS
CONTRA O FUTBOL
VIRTUAL
¿Existe realmente Ronaldo ou é tan só un holograma multimillonario capaz de inventar hoxe un gol
imposible, vestir mañá de choqueiro no antroido de Rio e bicar calquera día a unha moza loira xunto ó
ventanal dun aeroporto?. ¿Están feitos Davor Suker e Ana Obregón de carne e oso ou serán máis ben una
chea de datos informáticos entrecruzados na rede que goberna o fútbol mundial. Todos podemos dar fe da presencia
humana de Arsenio, Caneda, Lendoiro, Fran, José Ramón e a mascota con cornos do Celta. ¿Pero coñece vostede
alguén que teña probas da existencia de Robson, Mourinho, Gil y Gil, a dona de Ruiz Mateos, a tal Ronaldinha, o gol
de Abreu ou os xogadores de alcumes novelescos como “La Brujita” Verón?. Nestes tempos nos que sen un lugar no
ciberespacio quedas reducido a un don nadie, o fútbol está a trocar tamén en pura realidade virtual.
Se queremos preservalo espíritu e a nosa particular interpretación dese xogo que os ingleses desembarcaran en
Arousa hai un século, compre, pis, volver ás esencias, ás vellas certezas do fútbol popular, incontaminado polo
balbordo dos medios de comunicación. Xa non se trata soamente de fundala selección galega, hai que acometer
con urxencia a tarefa de constituila Confederación Galega de Ligas de Fútbol e deixarse de lerias dixitais,
adestradores fachendosos de traxe e garabata italianos ou equipos con camisetas horteras de deseño prentedidamente
vangardista. Reclamamos un campeonato nacional galego
que manteña vivo o antigo e fermoso sabor do fútbol: as batallas
Para ter selección primero
temos que ter unha liga
sobre a lama, a selva de paraugas entre o público, as rifas e a
empanada, os buratos nos ladrillos que permitían axexala caseta do
árbitro, os defensas de bandullo abultado e os adestradores
fedorentos de viño de matute.
Non hai tantos anos que a verdadeira Liga dás Estrelas, vivida en
directo e á porta da casa, era, por exemplo, a Liga do Sar. Os grandes
derbies que se agardaban con ansia durante días e mobilizaban festivas caravanas de vehículos poñian a Sporting
de Lampón e Boiro fronte a fronte sobre a implacable area do campo da Mina. O equipo máis temido viña de
Palmeira e vestía de amarelo, igualiño que a selección do Brasil. Os heroes dos rapaces gastaban nomes de
sonoridade aristocrática, como Montenegro, aquel porteiro do Ulla que o paraba todo cunha man á que lle faltaban
tres dedos. Nunca te podías fiar do Laíño, do Unión de Asados ou do Deportivo Sar, de Extramundi, conxuntos que
chegaban en plan de víctimas pero acababan arrepañando case sempre algún puntiño.
Daquela ninguén permitiría sair ó campo a un xogador co pelo engominado, ninguén deixaba de adestrar así
caeran raios infernais e por suposto ninguén se poñía no ridículo de celebrar un gol co baile de “Macarena”. Neses
tempos non tan lonxanos os futbolistas eran xente normal, o teu primo ou o mozo da túa veciña, tipos que
tomaban tazas, xogaban ó tute e ían á sala de festas, traballaban de carpinteiros ou estudiaban en Santiago, pero
non por iso deixaban de vestir cada domingo a aureola mítica dos magos do balón. Agora
só vemos uns fulanos moi ben mantidos que aparecen unha vez ó día para adestrar
fugazmente, recitar tópicos ante os micrófonos, asinar catro autógrafos con desgaña e
esvaecerse logo nas súas fortalezas de cristais afumados e milleiros de cabalos de
potencia na compaña dalguna loira de frasco. A súa vida tanto pode ser un desenfreo
de vicios ocultos como un remanso de paz familiar; nunca o saberemos de seguro.
Tanto ten: son xente inalcanzable, estrelas efímeras do cosmos mediático.
Nos tempos dos que falamos o fútbol entraba polos cinco sentidos: tiña o tacto dos
balóns perdidos que os nenos se pelexaban por recuperar do monte inmediato ó
campo, o cheiro mesturado de tabaco e linimento que delataba a proximidade
do banquiño, o son dos remates pola escadra, o gusto dalgún cacho de lama
que saía despedido cara ó público. O fútbol de hoxe é un simple obxecto
televisual, imaxe adornada de palabrería, un cruce entre unha película de Van
Damme, un desfile de modelos masculinos, unha bronca tertulia de Hermida e
un “show” lacrimóxeno tipo “Sorpresa, sorpresa”. Unha falacia con moito envoltorio
emotivo que por dentro agacha unha corazón xélido, mercenario e cibernético.
Para ter selección temos que ter antes una Liga. Un, humildemente, propón o modelo brasileiro:
unha confederación de Ligas comarcais (cos nomes de sempre: a da Costa, a do Sar, a das Mariñas, a
das Rías Baixas, e da Montaña ...) que devolva o protagonismo que nunca deberon perder equipos
como o Choco de Redondela, o Xuventude de Aguiño, o Torino de Altamira, o Obrero de Oleiros, o
Mercurio de Iñás, o Peñarol de Lañas, o Celta Barreiros, o Atlético Arnoia, o Céltiga da Illa, o Once
Caballeros, o Peñasco e o célebre Rápido de Bouzas. Un campeonato no que os xogadores se chamen
Pataqueiro, Cheíño, Mundito, Pepiño ou Kubalita, e as cantinas dos campos sirvan “Veterano” no
descanso, que xa está ben de tanta cervexa sen alcohol.
Desas ligas confederadas sairía, non o dubiden, una rexa selección de valentes, de homes afeitos a
ducharse en auga fría e a gomitalos cubatas pola ventanilla do autobús para depuralo estómago
camiño dos partidos. Esa selección elevaría a autoestima nacional e nos mediría con dignidade a
países como Illas Feroe, San Marino, Malta, Moldavia ou Kazaxistán, os últimos resistentes ó gran
imperio futbolístico do planeta. Sería a Liga do Sar a escala internacional.
XOSÉ HERMIDA

Pepe Ventureira
Teiman algunhas xentes de fe en formar, seica, unha selección
galega de fútbol, e non vai ser ún quen os afaste de tan
fondas e sentidas creencias. Fe, a fin de contas, é crer naquelo
que non existe, e unha selección galega (de fútbol ou de criadores de
cogumelos) implicaría necesariamente a existencia previa de Galicia,
algo que, moito me temo, aínda está por demostrar dun xeito
científico e incontrovertible.
Galicia, como ninguén ignora, é un ente de ficción ideado a medias entre
Alvaro Cunqueiro e a empresa consignataria do Castromil co ladino por
máis que lexítimo propósito de vender libros e billetes de
autobús (según qué caso). Axudaron a conforma-lo mito o
apóstol Santiago subido no seu branco cabalo; San Castelao
que en alba de gloria esté; o criptogaleguismo histórico; o
galeguismo-leninismo; o excelso cocido de Lalín; o semiclandestino
Parlamento galego; Don Manuel I,
restaurador do vello Reino de Galicia; e últimamente,
polo que vexo, os siareiros galegos, coa súa trela da
selección nacional da nación de ningures.
Ignoran os siareiros en cuestión que si a algo
lle podemos chamar Galicia –coas reservas
propias do caso, claro está– é precisamente a
esa desagrupación de tribus que cifra a súa
existencia no esmagamento e aniquilación do
enemigo. Pudera parece-lo contrario, pero
estamos a falar dunha Galicia multiétnica na que
caben os turcos da Coruña e mailos portugueses
de Vigo, sempre e cando non se esqueza o
fundamental, a saber: que un celtista nunca
poderá hermanarse (¿cómo se dí eso en
galego?) cun do Deportivo, nin un coruñés será
digno da tribu herculina e cascarilleira si, nun momento de debilidade,
decide botar unha novia/novio do Celta.
O propio e natural de Galicia –o que define a súa dubidosísima
existencia– é, para entendérmonos, a permanente loita das tribus que
a malhabitan polo reparto das universidades, os aeroportos, as circunvalacións,
os museus, as orquestras e, a non tardar moito, as casas de
lenocinio (sempre que estean subvencionadas). Todo iso ten
naturalmente a súa metáfora nos estadios de Balaídos e Riazor, que é
onde se xoga pola vía interposta dos balcánicos e dos brasileiros a
honra e mailo prestixio das dúas principais forzas étnicas do país.
Rendidos á imitación estranxeira –vasca e catalana, maiormente–, os
argallantes da selección galega pretenden atacar agora a esencia
mesma da galeguidade, que é outra que a tribu, a parroquia, o paisano e
certa suave forma de caos que se deriva de todo iso.
Como andamos nas vísporas do fin de milenio, ata é posible que lles
fagan caso e algún día asistamos á aberración de ver xogar xuntos a
turcos e portugueses nunha única selección impropiamente chamada
galega. Galicia, naturalmente, deixará de ser un habitable ente de
ficción coas fronteiras marcadas polo Castromil para se convertir nunha
adocenada rexión española do tipo do País Vasco, Aragón ou Cataluña.
De ahí a que nos constrúan prazas de touros en tódalas capitais de
provincia non hai máis que un paso.
Eu, no caso dos siareiros –que son xente nova e, por tanto,
disculpable– pensaríao moito antes de seguir adiante. Para seleccións
paveras xa están as do Reader’s Digest.
ANXEL VENCE
CONTRA
A SELECCIÓN
TURCO-PORTUGUESA
Lalo R. Villar
25

Vari Caramés

TREMENDO GATILLAZO
...xa está. Xa estou aquí. Non teño
que pensar. Soamente correr e xogar
como facía nas leiras ou no patio do
colexio. Teño que xogar sen máis. Xogaría
moito mellor se poidese facelo con música
nos cascos, cun pouco de “house”, co algo dos
DJ´S. Deixaría ó público flasheado, faría os
regates cunha marcha que nin o Rivaldo. Pero
estoy moi tenso. Xogar coa selección galega é
moi forte, teño diante de min a Fran co brazalete,
imaxínate o máximo para mín. Pensa
que eu son de Crendes, o filo do Pepiño o da
casa encarnada, e pa mín esto da selección
galega é moito máis cun partido. Certo é que
tampouco son un cheiñas. Xa levo tempo na
Primeira Rexional e esta tempada estou no
Negreira. Para os que non controlan destas
categorías, que sepan que imos de líderes
destacados, que arrasamos e que a mín ninguén
me move da banda dereita. Eu pegadiño
a cal como dí o mister. Supoño que a
chamada de Arsenio foi porque non tiña a
ninguén para xogar nese carril. A gripe de
Mauro o do Compos como Dios. En
Crendes están que flipan. Cando saiu o
tema nos periódicos quedaron atontados.
Pero agora xa estou aquí, a punto de saltar
o campo, no túnel de vestiarios de
Riazor. Xogamos contra a selección de
Euskadi, moito mais ca un partido, é un
hermanamento, un cruce de sangues,
tripustelak e esas cousas, buen rollo,
colegas e todo o demáis. Por iso estou
aínda máis nervioso. O máximo foi
cando o zorro, o Arsenio, faloume no
vestiario. Foi tan solemne como a
peregrinación do meu pobo, cando
moven a Virxe e iso. Tremendo.
Díxome moi despaciño, subraiando o
que falaba con eses dous párrafos
que ten por cexas,“ti, o teu, ti, neniño,
xogando como sabes, ti, xogando
como sabes”. Máis claro imposible.
Pensei para mín “este tipo é un xenio,
fala coma unha fonte de auga limpa”.
Despois enfundei a camisola coa bandeira
e notei tanta enerxía no meu
corpo como cando a meu irmán pequeno
chegoulle a Crendes a camiseta do
Xabarín Club, esa que ten máis colores
que un polo novo de Frigo. Menuda pinta
que tiña o rapaz co manoxo de grelos na
man e vestido coa camiseta esa de rapeiro
do metro de Nova-Iorque. Así de ledo estaba
eu coa bandeira xa no peito. Pensei no
tipo ese dos Diplomáticos, un dos que
moveu o do partido. Pensei nunha cousa
que dixo pola radio, que escoitei mentras
terminaba co furgón o reparto de donuts en
Santiago,“os xogadores da Selección Galega
vailles a arde-lo peito, é unha honra para
eles”. Xa coa camisola posta, aínda nos vestiarios
e co son de fondo do público que
enche o estadio, iso era o que sentía, unha
calor no peito caseque como cando miña nai
dábame sopas de cabalo canso pa matar o
catarro.
Pero agora xa está. Xa estou aquí. Xa temos o
noso lado os da selección de Euskadi. Ostia, o
do brazalete é Julen. Ai, mi madriña. Pena de
cascos para relaxarme cun pouco de DJ´S. Isto
é moi forte. Fran e Julen o meu lado. Ademáis
vexo o final do túnel moitas luces de cámaras
e alcachofas de cores dos xornalistas. Ai, mi
madriña. Teño que saír ben desta historia.
Non tódolos días debuta un do Negreira coa
selección galega e menos no primeiro partido
da equipa. Agora Xosé Ramón díme que tranquilo,
que tire pa diante. Supoño que me veu
nervioso. ¿Cómo non o vou a estar? O meu
maior éxito profesional foi o gol que marquei
na final da copa da Costa da Morte, cando o
Fisterra nos fixo un catro os do Cee e agora
esto aquí no estadio de Riazor.
Xa estamos no campo. Xa estamos no
campo. Foi tremendo o aplauso do público.
Hai que ver como soan as palmas de máis
de trinta mil persoas. Pa cagarse. Estoy tan
excitado como o día que pensaba que
enganaba por primeira vez a unha moza
despóis da festa. Toma flashes. Os da
prensa coa a súa luz branca.Tio, isto é historia,
historia de verdade, da que queda
nos libros. Síntome con tanta foto como
a Ana Obregón nos aeroportos do Qué
me dices. E eu estou aquì, un tipo de
Crendes co Fran, co Buyo, co Xosé
Ramón, co David, co Viqueira, co
Vicente, co ...a ostia. E agora o himno.
Vou morrer. “Co escuro arume arpado,
foogar de Breooogán, de Breoogán”.
Fran pón a man no peito. Seguro que é
para apagar o fogo. Eu non sei que
facer cos brazos. Vou levitar. Teño que
suxetarme a Xosé Ramón para non
sair voando como unha cometa. Toda
a xente cantando o himno xunta. É
tremendo. Case mellor que escoitar
“Los cerdos” do DJ Pepo. Vai a empezar
o partido. Xa non sei se a pelota é
redonda...
...Monchiño, que non chegas o reparto.
Esperta, qué che pasou. Estás todo
empapado e tes a cama desfeita. Con
quén pelexaches. Veña levanta e a traballar
que para non pegar nin pao xa está o
teu pai.
Moncho é de Crendes e reparte donuts na
zona de Santiago. Xoga a fútbol no
Negreira. Van líderes destacados na
Primeira Rexional. Podería xogar uns minutos
na selección galega, porque Mauro, o do
Compos, está con gripe. Raúl Nieto o seu míster
ten certa man co Arsenio e o de Arteixo
tiña pensado levalo. Para él sería o máximo.
Leva días dándolle voltas, pero o parte que
escoitou das noticias na radio da cociña esa
mesma mañán non puido ser máis claro:“Eu
como presidente da Xunta que son pola vontade
de tódolos galegos, que seguramente
ven na miña persoa un pai, un home bó e
xeneroso, un home traballador e honrado
coma poucos, eu, dicía, teño ben claro que o
da selección galega non ten sentido ningún.
Selección xa temos unha e que, por certo, o
está a facer moi ben polos campos do
mundo adiante. E sobre isto non teño nada
máis que decir”. A Moncho quedoulle cara
de gatillazo. Pensou “terei que seguer a velo
Fran pola televisión”.
CÉSAR CASAL
I.Romero. POSTER MARGEN FOTOGRAFÍA
“Ai, mi
madriña.
Non tódolos
días debuta
un do Negreira
coa Selección”

Carlos Lago

OS DE DAQUELAS, OS DE ANTES E OS DE DESPOIS
História complicada da seleción galega de fútbol
1922. GALICIA (CAMISOLA BRANCA, PANTALÓN AZUL) 4 - CENTRO 1
Daquelas non era como despois. Daquelas, nos tempos do
galeguismo, as mentes máis lúcidas e lucidas do país, as únicas
con pensamento próprio, non rexeitaban dos deportes que xa
comezaban a ser un pouco deporte-espectáculo-importado. Daquelas os
galeguistas fundaban equipas e poñíanlles Celta, como fixo Xoan Valiño.
Losada dieguez, o Eiriña, convertíndoa na millor equipa de Pontevedra.
Bóveda e Castelao eran siareiros desta equipa. Castelao ia ao fútbol e facíalles
caricaturas aos xogadores e comentaba nos periódicos os partidos.
Daquelas, en 1922, o lexendário Real Fortuna de Vigo convertíase en
campión de Galiza. Segundo afirma Enrique Acuña en O Fútbol, espello da
sociedade (A Nosa Terra), “o seu once titular reunia, sen dúbida, o millor
do fútbol daquela época”. Os seus eternos rivais (unha eternidade de só
algúns anos) eran o Vigo Sporting, o Deportivo da
Coruña e o Atlético Pontevedra. Daquelas, tamén
unha rópia de mozos comezaron a cavilar nunha
idea: formar unha selección galega de fútbol.
A idea andaba despendolada por tabernas, paseos,
festas e baiucas. Pero andar, andaba. Só agardaba
un soporte amigo que puidese lanzala, como
Brancaneves en a harpa becqueriana que durmia no
recanto escuro. A saída dun novo periódico vigués,
Faro de la Tarde, serviu para patrocinar un inquérito
entre os seus leitores. Elixirían por votación aos
millores futbolistas do país. Para os moitos participantes
no inquérito estes eran os millores: Isidro,
Otero, Clemente, Querelat, Torres, Balbino, Moncho
Gil, Ramón González, Posada, Polo e Pinilla. Aínda
que o periódico era de Vigo, no inquérito apareceron
o millorciño das equipas galegas.
Nese mesmo ano reuníanse en Vigo a Asemblea
de Clubes de Fútbol do Estado español, decidindo a
criación dun torneo entre as distintas Federacións
afiliadas á Federación Española de Fútbol.
En Novembro de 1992 tiñan lugar os primeiros entrenamentos da selección
no campo de Bouzas. Existían alguns problemas porque cada localidade
e cada equipa pretendía impoñer aos seus xogadores. Antes do debut oficial
celebrarian tres encontros amigábeis de escolla e compenetración.
Ao fin, para este inagural enfrontamento contra a selección Centro,
escollerian unha equipa que diferia moi pouco da votada polos leitores do
Faro de la Tarde. Sairian ao campo, vestidos con camisola branca e panta-
A Nosa Terra
lón azul, Isidro, Otero, Pasarín, Queralt, Balbino, Hermida, Moncho, Ramón,
Chiarroni, Polo e Pinilla.
A selección galega non podia comezar millor a andaina e vence por
un contundente 4-1. Segundo recolle Enrique Acuña das crónicas da
época “o trunfo foi forxado nunha defensa pechada e un gardarredes ben
seguro, mentres que os dianteiros souberon aproveitar practicamente
todas as ocasións”. Precisamente na defensa estaban xogadores míticos
como Otero e Pasarín.
PARTIDO CONTRA PORTUGAL
O primeiro partido contra unha equipa non afiliada á Federación
Española, o que se chamaria no argot ao uso, internacional, celebraríase o
7 de Xaneiro no campo vello de Coia. Neste partido os reperesentantes
galegos venceron á seleción de Lisboa por 3-1. Se no primeiro partido
marcara Polo dous goles, e un Pinilla e outro Ramón González, neste
segundo partido Pinilla voltaria a marcar un gol e Polo dous.
Estes encontros amigábeis servíronlle á nosa seleción de preparación
para o torneo interfederativo. A selección galega deu chegado ás semifinais
que se ian celebrar en Sevilla. O primeiro partido xogaríao precisamente
contra a selección andaluza. Formaria a selección a escadra xa
coñecida e vencerian por 4-1. Din as crónicas que “foi o ambiente más
afervoado que se recorda nun espectáculo deportivo”. Vigo recibiria aos
xogadores con foguetes e música na estación á sua volta.
Estaban na final e era preciso seguir a prepararse. Os clubes, ao revés
de agora, puxaban por incluir aos seus xogadores na selección. A final do
torneo interfederativo íase celebrar no campo de Coia o 25 de Febreiro. O
opoñente Astúrias. A equipa de Bar, o adestrador galego, apresentaba a
baixa de Ramón González, que era cuberta por Hermida. Polo abriria o
marcador, pero tanta era a eufória galega que xa deron o partido por
gañado, deixando que Astúrias remontara. Gañarian os nosos viciños por
1-3. Luis Otero, seria o grande heroi galego.
29

30
Houbo tal decepción que comezaron a cavilar. Pensaban que o fútbol
galego era o millor, pois estabamos moi perto dos ingleses que o refundaron.
A percepción dos siareiros non se correspondeu coa realidade no
terreo de xogo. Matinaron que as equipas galegas debian de unirse, facer
un grande clube. Asi, deuse unha concentración de equipas. En vigo o
Fortuna e o Real Vigo fusionáronse baixo o impulso dos galeguistas, nascendo
o Real Clube Celta de Vigo. Na cidade departamenteal uniríanse
Racing e Ferrol. Na Coruña o Deportivo sobranceaba converténdose xa
anos antes na “equipa representativa”, despois de várias fusións.
Comezaba a loita Celta-Deportivo. A rivalidade fixo descender o entusiasmo
pola selección proxectando o localismo nos clubes. A etapa de Ditadura
de Primo de Rivera acentuou o sentir localista en detrimento do galego. As
dictaduras son reducionistas, por definición. A competición ligueira no
estado facíalle perder peso aos seleccionados en detrimento das equipas,
que eran impulsadas desde o Governo central ou desde a própria Coroa. As
seleccións ollábanse como “disgregadoras da pátria española”.
Os xogadores profesionalizábanse, os clubes arrebatábanlle o protagonismo
ás selección e as ideas galeguistas tiñan problemas de censura.
Os partidos amigábeis tamén case desaparecerian e os torneos interrexionais
serian suprimidos. A selección galega voltaria a aparecer en
1930, xogando en Chamartín contra a seleción do Centro. Os galegos vencerían
por 4-1 nun partido que foi a benefício da catástrofe mariñeira de
Bouzas. Galiza seguia a ser unha poténcia no fútbol estatal. E xa comenzaba
a exportar xogadores.
A Olimpiada Popular, a resposta progresista para facerlle fronte aos
ventos olímpicos de carácter autoritário que se ian celebrar en Berlín,
puxo a andar de novo á selección galega. O 4 de Xuño reuníanse en
Pontevedra representantes dunha dúcia e clubes. Desta reunión sae unha
comisión organizadora. Comezaron os partidos de preparación de selección
galega de contado. O primeiro en Vigo, o 1 de Xullo. O 12 de Xullo de
1936, teria lugar o último partido da Selección Galega de Fútbol. Xogaron
en Vigo o combinado nacional contra o Celta-Unión. A sublevación fascis-
ta atopariaos en Barcelona. A maioria dos integrantes desta selección loitarian
no bando republicán. Derrotados, cada un foi buscando sobrevivir,
mesmo nos campos de concentración alemáns e franceses, e, logo, asentaron
como millor puideron. Oito lograron voltar a Galiza nos anos cuarenta
pése ás represións. A barbárie galloupando no cabalo de Atila amamantado
no Ferrol, cortaria no só calquer esperanza, senón moitas vidas,
entre elas a de moitos futbolistas. Ainda así, Lister lograria formar unha
seleción galega para xogar representando ao seu V Reximento. Os galegos,
ao non ter ainda Governo propio coma bascos e cataláns, non puideron
manter a sua seleción xogando polo mundo adiante como embaixada
de boa vontade e denúncia da represión fascista.
Despois veu o que veu. A negra sombra, os anos escuros e as novas
mentes que ían abrindo horizonte entre a tépeda néboa da uniformidade
oficial e a calima da OJE e máis de Educación e Descanso, rexeitaban o
ópio do povo, que era toda disposición que saía da luciña do Pardo. E, sen
se decatar, deixábanlle á dictadura o campo deportivo todo para ela, para
modelar, usar e disfrutar. Nen a ollada ao Leste na percura de alimento
ideolóxico lles facia tragar co deporte. Non eran capaces de asimilalo,
vomitaban pestes.
Haberia que agardar a 1979 para que voltase agromar a idea da
selección galega de fútbol.Teria, como en 1922, que ser de novo un periódico,
A Nosa Terra, que voltaba do exílio, a que puxera a andar a idea.
Falamos cos millores xogadores da época: con Pousada, con García, con
Miguel Anxo, con Iglésias, con Suso Santomé, con Marque, con Xosé, treinador
do Compostela e con Luis Suárez na rúa dos viños de A Coruña.
Puxémonos en contacto con Iribar, que chamou tamén aos seus coñecidos.
A idea estaba coallada. Os xogadores aceitaban e os treinadores estaban
ilusionados. Decidimos que o primeiro partido seria contra a selección
de Euskadi. Todo un significado político. Os bascos xa xogaran contra
Irlanda ese mesmo ano e os cataláns contra a URSS en 1976. A seleción de
Euskadi xa tiña o seu organizador oficial, Sustriak.
Todo estaba disposto para o mes de Xullo de 1980. Ia ser en
Compostela, pero a organización técnica galega non sabía moito de
deportes. Fixou a data do 24 de Xullo pensando no Día da Pátria. Non se
deron conta que, para daquelas, os xogadores estaban na sua maioria de
vacacións. Houbo que aprazar o partido até o ano seguinte.
O golpe de estado do 23-F botou por terra moitas esperanzas e trouxo
leis como a LOHAPA e a Lei de Defensa da Constitución e proibiron a
celebración de encontros de fútbol oa máximo nível entre seleccións das
“nacionalidades españolas”. Houbo que seguir agardando.
Agora os ventos das ideas sopran de novo rexuvenecidos pola conciéncia
nacional, dándolle lentura ás sementes caidas en terra nova.
Tamén aqueles dos tempos despois xa se emocionan co Celta, o
Compostela ou o Deportivo. Os progres chegaron, tarde, da man de seus
fillos, ao deporte espectáculo. E, ouh!, agora cavilan que tamén se pode
facer algo polo país desde o fútbol. Como sempre, opóñense os “apolíticos”,
capitaneados por Fraga Iribarne.
ALFONSO EIRÉ

GUILLERMO AYMERICH GOYANES
31

32
O FUTBOL TAMEN ENT
Na concorrida taberna todo cheiraba a futbol: retratos de vellas
glorias, copas de latón, bufandas, camisetas dedicadas, carteis
rabuñados polo tempo... E un balón asinado pola plantilla do
Celta ye-yé coroando o televisor. Ata a banda sonora que viña das mesas
do fondo tiña sabor a bancada.
-”Cando os mariñeiros da Armada inglesa arribaron a Vilagarcía por primeira
vez quedaron asombrados de que aquí xa souberan xogar ó futbol”,
espetou coa mán na mesa Cosme O Roncón de Carril, un cuco de 83 anos
que sabía máis da historia do balón que Sarmiento Birba”.
“Esta comarca sempre foi como os Estados Unidos: unha terra de
oportunidades, pero mal aproveitadas. Cando o mar escupía marisco, non
reparamos. E lojo, cagámola. Cando o tabaco, o mesmo. Aquí so fumaron
uns poucos e remataron sementando fariña. E co futbol pasounos outro
tanto: nós xogamo-lo partido e outros saíron na foto”.
O barullo non impediu que Ron MacDanniels V quedara noqueado co que
viña de escoitar. Ron, un metro noventa de inglés licenciado en filoloxía
hispánica, chegara a “Arosa Bay” en festas, por Santa Rita, na procura de
ecos lonxanos: O seu antepasado, o contramestre Ron MacDanniels I era un
daqueles mariños que, segundo contaba o seu abó Ron MacDanniels III,
fixera historia futbolística naquelas terras españolas preñadas de mar.
Medrou ensanchando o mito e, no que tarda en baixar un grolo, un vello
con nariz de clarete tiráballe pola borda o seu épico pasado familiar. A el,
Ron V, que sempre preferiu Fisterra a Benidorm.
-”Eso que usted dice no puede ser verdad. Mi
tatarabuelo formaba parte de aquella expedición
de la Armada que trajo el football a
España, y jugó el primer partido en
Villagarcía”, defendeuse Ron con rabia, deixando
a pinta de rubia sobre a mesa mentres da
Michelle Rancio.
mochila sacaba un enrrugado recorte de prensa:“Esta
crónica prueba lo que digo”, e comenzou
a ler:“La segunda parte del match demostró
un dominio total y absoluto de los ingleses
que metieron tres goals, o sea que ganaron
por cinco contra dos...... Próximo al final del encuentro, el eleven local hizo
gala de un juego sucio y violentísimo. Comportamientos de esta índole no
favorecen el arraigo de este nuevo sport.”.
¡Así se fala, machiño! Animados polos efluvios do lúpulo que dende había
horas caía nos seus buches, os contertulios celebraron como un gol o speach
de Ron.
O vello Cosme non acougaba na banqueta, revolveuse e fíxose escoitar:
“Meu querido rapaz, o futbol entrou en España tamén pola ría e chegou a
Vilagarcía antes co tren.Trouxérono os ingleses é verdade, pero non fóron
os mariños da Royal Navy non...” e deixou a palabra no ár como un maestro
do suspense. Levantouse e arrastrou os pés ata a ringleira de barrís.“O
papel con papel se mata”, boreaba mentras collía unha gran carpeta e voltaba
á tribuna improvisada.
O Roncón sabía con certeza que a chegada do futbol a España estaba relacionada
co arrendamento das minas de Rio Tinto a unha compañía inglesa
en 1873. Tamén coñecía, e tiña documentos para probalo, que o primeiro
partido celebrouse no campo de Santa Rita (Vilagarcía) entre a tripulación
do buque “Go go”, que transportaba o material necesario para a
Socióloga francesa filla de arousá.

ROU POLA RIA
explotación das minas. Para a historia oficial, a idade de pedra do futbol
español ficaba en Huelva. Pero aqueles ingleses que gustaban pelotear
na explanada onde secaba o mineral e que despois fundarían o Huelva
Recreation Club xa pasaran pola Ría.
Cosme arrancou con seguridade:“O Go go recalou tres días en Vilagarcía,
camiño de Huelva, e os enxeñeiros e o persoal da mina aproveitaban o
tempo libre para “practicar ese sport escandaloso por lo amoral del
atuendo que difícilmente llegará a cuajar por estos pagos”, según contaba
El Vigía, un periódico de 1783 que rescatei do arquivo familiar”.
Na taberna, agora só se escoitaba o cu dos vasos contra o mármore. Non
era doado saber se o abaneo dos contertulios era culpa do insólito relato
ou da marexada de cerveza.
O Roncón continuou co maxisterio: “O Go go afundiuse na Barra de Huelva
antes de descargar. Este feito provocou a chegada do buque Don Hugo, que
tamén faría escala en Vilagarcía. Entre a súa tripulación e un grupo de estudiantes
e homes avanzados da Vila celebrouse o primeiro partido xogado
por españois. Esa e non outra é a verdadeira historia do futbol en España”.
Cun movemento certeiro, Cosme sacou un exemplar de El Vigía: “El balón
era de quien lo zapaba y todos, locales y foráneos, intentaban marcar goal
sin contar con sus compañeros... Tuvieron que utilizarse dos balones: uno
salió del campo y no apareció porque los chavales, siempre a la expectativa,
tan pronto agarraban el esférico, salían como centellas a esconderlo”.
Todos botaron a rir. “Con ese balón comezaron a xoga-los antergos e así
ata hoxe, uns campións”, espetou Ramón, o taberneiro, xa máis preocupado
da charla que de atende-lo local. O rostro de Ron V era un rictus infinito.
Non era deste mundo nin ficaba nel. O contramestre Ron
MacDanniels I apropiárase do espíritu do seu tataraneto, que soñaba con
se converter en beneficiario da Lei Bossman. Co peito ardendo e sinalando
ó televisor, Ron V explotou:“por qué no cogemos el balón y lo echamos
“Cando os da Royal Navy
arribaron a Vilagarcía
por primeira vez
quedaron asombrados
de que aquí xa
souberan xogar ó
football”, espetoulle
Cosme O Roncón a Ron
MacDanniels V.
a rodar”. Ramón atravesouno
con pensamento:
“darlle patadas a
eses monumento é un
sacrilexio”...
Na escuridade do areal,
as pupilas desorbitadas
dos trouladores eran
toda a iluminación. As
risotadas deron paso ós
bramidos. O partido
tornou competente,
mentes o ár recibía
máis patadas das regulamentadas.
Todos atacaban
sen cuartel e
corrían tra-lo coiro,
rememorando a gloriosa
T inglesa, aquel 1-1-
9 que practicaran os
pioneiros de Vilagarcía en 1873. “Ahora entiendo porqué también les
dicen ingleses”, atinou o espíritu de Ron I mentres o corpo de Ron V pagaba
no chan unha fault pouco diplomática.
“Los ingenieros británicos lograron ganar el partido por doce goals, otros
dicen trece. Doce o trece tanto da, pero parece ser que sólo fueron doce
después de todo”, remataba aquela crónica que O Roncón rescatara do
dique seco da historia.
JOAQUÍN PEDRIDO

34
A ESCUADRA IMPOSIBLE
os que fixeron grande o noso fútbol e non han poder xogar na selección
E a canteira deu boapedra. Xogadores poderosos, de
punteira e fungueirazo, tipo Tomás ou Quique Costas,
rudeza castrexa. E o toque de Luis Suárez, Fran ou Pichi
Lucas, preciosismo barroco, requintado como a fachada da
Azibechería.
A laxe máis dura ainda é repescable. Vicente Alvárez Núñez,
Vicentuco. Naceu en Ourense. Dende o 79 ata o 96 rachou o peito
e os xoenllos polo Celta. Tiña cualidades dabondo para xogar en calquer posto e sobre
todo peito como un cabalo para dalo todo polo equipo. Recibiu estopa a eito, pasou 5
Todo se acaba. Galiza é unha grande rocha de granito e ata o o
granito se termina. Segundo os expertos da pedra milenaria
só hai reservas para 50 anos. Á canteira do fútbol galego
quédalle moito menos. Nestes días tristes de fútbol
mercenario precisamos con urxencia da Selección para que
siga habendo enxebreza nos campos. E, inmensa paradoxa, os
alicerces da mellor peneda, os que fixeron grande o noso
veces polo quirófano e foi quen de seguir adiante. En pleno proceso de recuperación
saíu xogar porque o Celta o precisaba, rachou, operouse e volveu xogar. Duro como o pau
do zócalo, Vicente chantado no corazón dos bons siareiros de Balaídos. Media ducia de
xogadores como el e o Mundo todo había tremar coa nosa Selección.
Nunca tivo oportunidade de ser internacional. Galiza está ben lonxe da Meseta. Tras
tanta entrega ao Celta, a actual directiva só lle ofrece boas palabras. Vicente ocupa o
tempo no que máis lle presta, traballar a terra e falar de sementes nas feiras cos
paisanos. Ogallá que na terra atope mellores froitos. O máis grande puntal da canteira
deixámolo marchar pola porta de atrás. Canta ingratitude.

“Non choréi ao nacer, nacín berrando
¡Selta, Selta, Selta!! ”
(Ramón Allegue)
UN XOGADOR PARA OS TRES EQUIPOS
Ramón Allegue, da mesma pasta apaixoada. Xogou vinte anos
antes, porteiro inmenso, o Tigre de Padrón. O único xogador que
levou a camiseta do Celta, do Deportivo e tamén da entón recén
refundada S.D. Compostela (Ramón Castromil, o dos coches de
liña, fundou a S.D Compostela en 1928. O equipo desapareceu
tras a Guerra Civil. Nos anos 40 o propio Ramón refundouna.
Volveu a desaparecer a finais desa década, ata que no ano 62
cheogou a refundación definitiva). Ramón é da Pobra do
Caramiñal, (fillo do panadeiro de Padrón de aí o alcume). . Agora
non volve a Balaídos, está desencantado.“No Celta non che hai
un xogador galego”. Prefire choutar por Fisterra que se amargar no campo. Acaba de publicar un magnífico
libro sobre a Costa da Morte.
A Arsenio tamén lle tira a Fisterra. Convencímolo para participar nun video-arroutado, e o mestre falou, diante
do mar da Torre de Hércules, ao pé do Mar Exeo: “Aquí vese o sentimento da traxedia dos galegos. Somos
como o mar da Torre, bravos, arroutados. Mais elegantes e cabaleiros somos”.
Comezou a xogar no Penouqueira de Arteixo, un campo de croios, tiña que ser bon canteiro. Cando lle rompían
moito a cabeza o que máis lle prestou
sempre foi tirar pola Costa da Morte adiante.
Nas campañas que seguiron ao ascenso parez
que trouxo canda el a forza toda do Océano. O
Deportivo, o equipo pequechiño, viña da Fin
do Mundo, a lle zoupar aos xigantes. Foron
anos de ilusión, de revolta dos pequenos.
Doutro lado do mar chegaba unha consigna
poderosa: “El ejército zapatista despertó al
México Bronco”. Mollada na salitre de Riazor, o
conto quedou:“O deportivo da Coruña despertou
á Galiza arroutada”. Agora o Deportivo din
que é un grande. Perdeuse a ilusión, viva a
macro-economía. Fútbol mercenario con protagonistas
que só aspiran a encher ben os
petos e marchar. Hai sitio e cartos para calquer
nome exótico. Mais fixeron marchar a Xosé
Ramón tamén pola porta pequena.
Castelao
AMANCIO E LUIS SUÁREZ ¿MORRIÑA DEPORTIVISTA?
UN FOUCELLAS INFILTRADO NO MADRID
No léxico enxebre do balompé ( “a fume de carozo,“lume de biqueira”,“levar o pé ao ferreiro”),
o vello Pontevedra deixounos a consigna clave:“hai que roelo”. Expresión ideal do espíritu humilde
e testán do noso mellor fútbol. Naceu nos campóns, nas ligas de modesto e non se enruga nas
grandes competicións. Pregunteille a Buyo polo medo escenico aos grandes estadios e contestou:“Mira
neno, en Betanzos víñanme as vellas cos paraugas, a ver que fas porteiriño, ese si que
che era medo escénico”.
Ao mellor, esta clave xustifica tanto gran porteiro: Buyo betanceiro, Pereira, Agustín ou
Miguel Angel, un de Ourense,“galleguista peligroso”, un foucellas infiltrado no Real Madrid.
Cos xogadores da canteira, cos que quedaron, repetiuse sempre o mesmo axioma. Idolatrados
polos seus veciños,“sableados” polo club. Con iso de “como é da casa”tiraron sempre a baixa nos
seus contratos. Hermidita, o máximo goleador do Celta de todos os tempos, 107 goles celestes
no seu haber. Comezou xogando no Berbés.Tras doce anos no Celta, (do 44-56) tivo que marchar
amolado ao Córdoba. Como pago a tanta fidelidade celtista a directiva deixoulle unha débeda de
65.000 pesetas daqueles tempos. Nunca máis cheirou os cartos.
Manolo Rodríguez Alfonso, outro mito celeste. Aos 15 anos comezou a xogar nos xuvenís,
abandou o Celta con 34 anos e o alcume de “O Gran Capitán”. Máis de 30.000 siareiros axuntáronse
en Balaidos no seu partido-homenaxe de despedida nun encontro
Celta-Selección de Polonia. A directiva do Celta entregoulle a insignia
de ouro e brillantes, un reloxio de ouro e unha bandexa de prata.
Tomou en serio o da bandexa, agora traballa de camareiro nunha
xeladería. 19 anos no Celta non o retiraron de traballar.
Dos primeiros anos do fútbol, antes da Guerra Civil, quédanos
lembranzas de nomes épicos, como Isidro ou Luis Otero “o coloso
de Rande”. E unha incipiente estética enxebre. O deportivista
Fariña, saía a xogar con pucha na cabeza, así o debuxou Castelao
nos seus anos no Eiriña de Pontevedra. Manuel Copena “Nolete”
do Celta levaba un pano branco na testa atado con catro nós. Misís
verdadeiros eran os seus remates de cabeza. Tamén destes tempos
parte a proverbial marxinación dos nosos xogadores na Meseta,
simplemente por iso, por galegos.
No Pepe da Costa, unha tasca da rúa da Torre vivín un dos toques
máis emocionantes da miña infancia. Díxome o meu pai, “aí tés a
Acuña”. Erguín o ollos e vin a un patrón inmenso, a man de gran
porteiro a soster unha taza de viño. Fútbol bonito no que atopabas
35

Arquivo Municipal da Coruña
“En Betanzos víñanme as vellas cos
paraugas, a ver que fas porteiriño,
ese si que era medo escénico ”
(Buyo)
aos ídolos nas tascas. “Xanetas”Acuña, o porterio máis mítico do
Deportivo.“Xa che teño sucesor”, dixo o propio Zamora cando o viu parar.
Acuña sufriu nas súas catro cuartas de lombo os estigmas escuros que nos
dedicaron tradicionalmente aos galegos. Ofrecéronlle xogar no Madrid,
non lles quixo ir, pecado imperdonable. Galiza está moi apartada, tamén
da Selección Española. Cando por fin o chamaron para o Mundial do
Brasil, a lenda di que ao chegar á concentración algún figura comentou:
“Gallego, ponme ahí las maletas”. Acuña non lle puxo as maletas pero si
catro golpes na cara que o deixaron ben aviado.
Xa non o querían levar, os xogadores bascos negáronse a ir ao Brasil
sen Acuña. Ainda alí tivo que soportar o ostracismo do adestrador, e só
xogou nun partido amistoso cando se lesionou o porteiro suplente e
España xa estaba eliminada do Mundial. Xanetas Acuña, un talento superior,
tampouco puido xogar na Selección Enxebre.
A canteira galega é boa, é grande, é variada. É seixo, é granito é lousa de
Valdeorras. Deu grandes xogadores que triunfaron fóra Quique Costas,
Marcelino, Tomás Reñones. Mesmo parece increíble dun país tan
pequecho saísen dúas figuras verdadeiras do futbol mundial: Amancio e
Luis Suárez. Aquí pouco disfrutamos da súa arte. Marcharon por dous
patacóns, granito do Porriño, e nolos venderon despois requintandos,
como granito rosado de Carrara.
EXóTICOS E SIMPáTICOS
Traspasados na primeira xuventude a equipos inmensos, a súa condición de
galegos tiña o aquel de exotismo simpático co que se acolle agora aos xogadores
das máis remotas latitudes. Luis Suárez, foi o primeiro en recibir o alcume
de “il divino” no fútbol italiano, tras o seu breve paso polo Barcelona, cos cartos
do seu trapaso comezouse a construir o Nou Camp, triunfou no Calcio, no Inter
de Milán, ata o mango como din por Malpica. “Il divino” foi antes “o peseto” en
Monte-Alto, porque era pequecho como unha peseta, segundo a versión máis
amable.O seu acento enxebre empastou ben co italiano e Luis soubo desenvolverse
entre Sofías e Ginas Lollobrigidas. Nos veráns voltaba a Coruña, Riazor
enchíase para velo adestrar.
Amancio, un dos Mallos, representa o ideal do asimilado, pero non deu perdido
o acento.Talento tan inmenso, a quen se lle permitiu todo (excepto beber
gaseosa, disque baixaba moito o rendimento), ata ser galego. A maxia de
Amancio era tal que mesmo colaborou a alonxar do mundo a ameaza da destrución
nuclear. Nos peores anos da Guerra Fría, Henry Kissinguer o secretario
de Estado dos Estados Unidos ten collido avións ex proceso para ver a
Amancio facer caneos no Bernabeu.
A pesar do radical caleado madrileño en Amancio Amaro, ás veces, aparecía
inesperadamente a enxebreza. Tras un gol in extremis no Mundial de
Inglaterra, Amancio declarou á prensa “metí el gol con el queso”. Non lle deron
entendido, na Coruña todos sabemos dicir “queixo” ,“quijada” xa non tantos.
Unha tese afirma que os galegos aprenderon a xogar ao fútbol a fins do século
pasado nas invernadas da Frota Inglesa na ría de Arousa. O primeiro lugar da
Península, moito antes que en Huelva comezasen a lle dar couces ao balón. A
canteira galega trouxo unha copada fecunda de bons peixes:Dende Chacho (“ai,
Chachiño, se ti quixeras”,decían daquela), o céltico Pahiño, Veloso a Vicente
Celeiro,ou Mandiá,que ainda reparte bravura na distancia dende Toledo.Ogallá
que, nestes días de tanto fletán, as redes sigan vindo cheas de robalizas.

180 ESPECTADORES
En Decembro do 88 Arsenio deixaba o Compostela camiño da Coruña. Ninguén
podía pensar daquela que a S.D estaba a piques de comezar tamén a súa propia
revolución. Da 3ª División á 1ª en cinco anos. O estoupido máis poderoso de todos
os tempos. O adestrador, Fernando Castro Santos, un de Lourido, antigo xogador
do Pontevedra dis que tivo moitas dúbidas para aceptar o posto. Antes de fichar
fora a un partido no Santa Isabel e contou exactamente 180 siareiros na grada.
Axiña o campo ía quedar pequeno para tanto poder.
A canteira compostelá xa che dera bons elementos, o lateral Bravo, ouGabriel
“o Chatarras”, central poderoso que repartiu bravura no Pontevedra. No hiperascenso,
nesta odisea increible, o máximo protagonista tamén che foi da canteira,
Suso Moure, un de San Lázaro. Fútbol forza, versión santiaguesa de Vicente, grande
xogador de equipo. Comezou no Victoria, o clube modesto do seu barrio, botou
6 tempadas no Compostela en 2B, marchou ao Pontevedra, e voltou a Santiago, en
Terceira División, para prender a malladora do Compos. Como el di “pasei do fútbol
de pensión aos hoteis de cinco estrelas”. Da súa primeira época no Compostela, fútbol-pensión,
garda aventuras épicas. Velaí unha: Voltaban en micro bus dun periplo
Figueres (liga)-Burgos (copa). Comezouller a chover pola Meseta adiante e
non funcionaban limpaparabrisas. “Chuco” Barreiro, “utillero” eterno, ánimo
dinámico, armou a solución de urxencia. Atoulle unha corda ao limpa do conductor
e a plantilla toda foi tirando por turno do cordel. Estaban desfeitos. En Villalón,
provincia de Palencia, estoupou o motín no micro-bus. O adestrador Dagoberto
Moll, daquela xa ben maior, apoiou aos xogadores fronte ao delegado e conseguiu
que parasen un pouco a descansar. Os rapaces tiñan boas pernas pero non era
cuestión desfacerlles a condición física cun sobre esforzo de biceps.
Xa na súa segunda etapa en Santiago, Moure apunta un elemento gastronómico,
ata o momento pouco analizado, como grande segredo do Compostela: as tortillas
de pataca do Bar Periquillo de San Lázaro. O costume nos adestramentos era xogar
os sábados unha “pachaga” entre os propios xogadores do Compos. Os que perdían
tiñan que pagar pinchos, tortillas e refrescos no Periquillo. A motivación que
puñan por vencer nestes encóntros traducíase logo en victorias na competición
oficial. Fernando Castro ao comezo oficiaba de árbitro, pero despois dáballe o asubio
a algún lesionado e xogaba el tamén cun equipo. Tal era o poder das tortillas
do Periquillo.
Na campaña de ascenso a primeira viñeron xogadores de fóra tipo fino deses que
non lles prestan as tapas. Empezouse coa repugnancia das dietas e acabáronse os
pinchos. O fútbol de élite tenche grandes deficiencias.
XURXO SOUTO
Panaderas, 50
A Coruña

SE O FUTBOL FOSE MúSICA,
A pesares de que “os de
sempre” -curioso término
que permite faltarlle a
todo o mundo sen quedar
mal con ninguén- tentan
desprestixiar, ou enfrentar,
ós dous grandes
espectáculos de masas do
noso século, o certo é que
fútbol e rock teñen
moitísimas cousas en
común. Por exemplo as
moitas cancións que tratan
sobre este deporte, as adaptacións que se
fan nas gradas de temas populares, etc.
Para tratar todas elaas faría falta unha
revista enteira (léase máis disposición ó
traballo por parte do que escribe isto).
Ainda así, aí van tres pequenos apuntes
sobre esta amorosa ? relación.
SERíA ROCK&ROLL
CRóNICA DUN CONCERTO
(¿OU ERA DUN PARTIDO?)
Chegou o día esperado. Centos de mozos
agardan impacientes que o reloxo marque a
hora prevista para botar a andar o espectáculo.
Mentres, fan a espera máis agradable tomando
unhas cañas nos seus bares habituais, ou ben ciscados
pola chan bebendo kali
motxo de supermercado. Por aí vense unha chea de
postos que comercian co logotipo do grupo (¿ou era
coas cores do equipo?).
Abren as portas e a xente
busca con rapidez o
mellor sitio segundo os
seus propósitos. A espera
faise interminable, pero
todo se olvida cando se
escoita un bruído impresionante
de ánimo e
aprobación e o conxunto
sae ó escenario (¿ou era o
céspede?).
Durante aproximadamente
hora e media, centos e
centos de persoas viven
un orgasmo de emoción
colectiva con especial
repercusión entre os máis
entusiastas que ocupan as
primeiras filas (¿ou estaban
tras da portería?).
ó remate, os protagonistas reciben unha estourante
ovación dun público agradecido que se suma a todas
as que se sentían cada vez que interpretaban un dos
seus temas (¿ou era cada vez que facían unha boa
xogada?).
A multitude abandona o recinto e diríxese cara as tascas
do lugar disposta a prolongar a festa unhas cantas
horas máis, mentres comentan as apaixoadas sensacións
que viviron gracias a ese magnífico concerto
(¿ou foi un partido?).Fose o que fose, tratouse de algo
grande, moi grande.
FUTBOL NO ESCENARIO (unha
alineación de rock&roll)
1
Unha das fotos mais famosas dos
Beatles foi aquela na que aparecían os
catro ensarillados nunha xigantesca
bufanda coas cores do Liverpool F.C., algo que a John
Lennon non lle fixo moita gracia, xa que el era hincha
do outro equipo da cidade, o Everton (despois fíxose
jipi e supoñemos que deixaría de interesarlle o fútbol).
Por certo, o Liverpool non lles correspondeu ó detalle,
e colleu como himno oficial unha canción, You´ll ner
walk alone, duns rivais, Gerry & the Peacemakers
Satatus Quo declaráronse sempre sup-
2
porters do outro gran equipo inglés, o
Manchester united, ó que lle adicaron
unha canción na que coreaban os nomes dos grandes
mitos dos Red Devils: Bobby Charlton, George Best
(que sacou discos), Eric Cantona...
3
Como bós irlandeses, The Pogues son
seguidores do Celtic de Glasgow (o
equipo dos emigrantes católicos de
Irlanda a Escocia). Nun dos seus concertos foi duramente
agredido un grupo que acudíu levando distintivos
do Glasgow Rangers, irreconciliable adversario
deportivo e social (e protestante) do Celtic.
(Curiosamente, tanto en Irlanda como en Escocia, a
camiseta verde distingue ós equipos católicos).
4
Vellos rockeiros dos 70/80 sinten unha
especial predilección polo Atlético de
Madrid, quizais por terse riado cando
era o equipo pupas que representaba ós barrios

madrileños e non co clube chulapón e fascistoide
actual de Gil y Gil. Entre os mais coñecidos rockeiros
atléticos están os Burning, Rosendo ou Joaquín
Sabina .Incomprensiblemente, Miguel Ríos simpatiza
co Real Madrid.
5
O noso querido Manu Chao é un gran
afeizoado do Olympique de Marsella e
do fútbol en xeral, como desmostra a
sua enorme colección de camisetas ou ese himno futboleiro
que é Santa Maradona .
6
No chamado rock radical vasco atopámonos
cos M.C.D., incondicionais do
Athletic de Bilbao, do que chegan a ver-
sionar o himno en clave punk.Tamén en Bilbo, membros
da coñecida peña “Tripustelak” forman o grupo
reggae Ke no Falte.
7
Se existe algún grupo de rock relacionado
co deporte rei é Queen. Por unha parte
We are the champions é sen dúbida o
tema co que as hinchadas lembran os momentos máis
emocionantes das grandes victorias (nun bar coruñés
chegaron a pinchala -e a xente a coreala sen acougomáis
de trinta veces seguidas o día despois da victoria
na Copa).Tamén o comezo de We will rock you foi adopatado
pola meirande parte das afeizóns do mundo,
especialmente pola do Aston Villa, que a ten como
himno oficial. Memorable foi tamén o intercambio de
camisetas das seleccións inglesa e arxentina que fixeron
Freddy Mercury e esa maravillosa mistura dos Sex
Pistols e Pelé que se chama Diego Armando Maradona.
(A custión do dueto de Mercury con Montserrat Caballé
para Barcelona 92 é iso, outra custión).
8
Rod Stewart exerce de bó escocés e,
ademáis de apoiar ó londinense
Arsenal, ten viaxado polo mundo acom-
pañando á selección do seu país. De rapaz, chegou a
xogar no Brentford F.C., de segunda división.
No lado negativo da relación fútbol-
9
rokanrol non hai máis remedio que
mencionar a Los Nikis e á sua canción
Enrique el Ultrasur. Xa se sabe que sempre ten que
haber algún baboso polo medio tentando, sen conseguilo,
foder a historia.
Unha das dúbidas metafísicas máis
10
importantes da historia da humanidade
presentóuselle a Steve Harris, o baixo de
Iron Maiden, cando tivo que escoller entre un brilante
futuro no West Ham ou un non menos esperanzador
porvir no rock duro.¿Fútbol ou Heavy Metal?. Decidíuse
polo segundo pero, ¿vós que fariades?.
Pechamos este equipazo coa canteira.
11
Coas paixóns deportivistas de grupos da
casa como Os Diplomáticos (que lle adicaron
un tema ó Mestre Arsenio e
Romúlo, o acordeonista, foi xugador do Deportivo nas
categoría inferiores, e tamén do Penouqueira de
Arteixo) ou Los Suaves (o logotipo do gato é un dos
símbolos máis utilizados polos Riazor Blues).
ROCK NA BANCADA
(ritmo propio)
Hai unha arte, peculiar pero prodixiosa, que xurdíu ó
mesmo tempo que o rock & roll se fixo a música do
Debuxoos: César Fernández Arias
noso tempo: os coros das bancadas, as cancións de
apoio ós equipos.
Foron duas hinchadas as que alcanzaron os máis altos
rexistros dentro deste peculiar universo musical: a
sudamericana e a británica. E curiosamente fixérono
con estilos inversos ó tipo de xogo característico de
cada sitio. En Sudamérica, cun fútbol de toque curto e
tranquilo, as barras bravas berran cunha velocidade
digna do mellor ska de Los Fabulosos Cadillacs. Pola
contra, nas illas británicas xógase con toque longo e
rápico, mentres os supporters cantan lenta e emocionadamente,
como a canción máis sentida dos
Dubliners. Hai que recoñecer sin embargo que as
maiores desmostracións deste podería vocal británico
non se producen no fútbol, senon no rugby cando
-especialmente no prestixioso torneo das Cinco
Nacións- as afeizóns cantan de vez os seus himnos
nacionais. A quen, escoitándoos, non se lle poñan os
pelos crespos, e que nunca se lle porán na vida.
No estado español, aparte de importar todo o que se
ve noutros campos do mundo, hai casos patéticos de
intentos de adaptación, como os de certos grupos
“ultrillas” que fan interpretacións de temas tan casposos
como Que viva España (ridiculez da que se dan
conta ata os seguidores dos rivais europeos de equi
pos españois, que a utilizan para cachondearse), o
Cara al sol, e mesmo o tarareo tipo chan-chan-chan
da melodía -letra non hai- do himno español. Máis
agradables e divertidas resultan as adpatacións de
temas populares que se dan nas gradas galegas
como, no caso de Riazor, Vivir na Coruña ou o universalmente
galego Miudiño.
RODRI SUÁREZ.
I Mostra de Turismo Xuvenil
- 2 ó 7 de Xuño de 1997-
Información e asesoramento para
deseñar e planificar as túas viaxes coa
VIAXETECA do CMIJ
EXPERIENCIAS VIAXEIRAS: sesións
monográficas sobre viaxes reais
MESAS REDONDAS
5 temas de Turismo alternativo
VIDEO-VIAXE
sesión continua de reportaxes audiovisuáis
INTERCAMBIOS DE INFORMACIÓN
Tablón de contactos e anuncios
CINE
Filmes e documentáis viaxeiros
“Guía del joven viajero. En ruta”
Se tes de 14 a 29 anos, infórmate
CENTRO MUNICIPAL DE
INFORMACIÓN JUVENIL
Río Monelos.1.(981 18 42 94)

40
pola patria!
Siareiros 7 - Persoeiros 2
Isabel Romero
Isabel Romero ¡Todo
Os Siaieros amosaron desde un primeiro momento a perfecta planificación
do encontro, que reflectía unha semana intensa de traballo estudando
vídeos dos seus contrincantes -especialmente dos do Xabarín Club- e
moitas pizarras esborranchadas. Representantes dos Celtarras de Vigo, Os
Fendetestas de Compostela, Grei Xentalla da Coruña, Radikais Vermellos de Ourense
e Muralla Norte de Lugo, souberon manterse perfectamente ordeados nun 4-4-2,
que deixou ás claras a súa eficacia fronte a unha escuadra desnortada.
O DESTEMIDO EQUIPO SIAREIRO.
OS PERSOEIROS, MOI ENTEIROS (ANTES DO PARTIDO).
Os Persoeiros improvisaron a súa disposición no terreo de xogo e o único que parecía ter un pouco claro o seu papel no campo, seguro que porque llo explicaron
antes, foi Pereiro, O Gato de Lemos, -recén chegado de Bratislava, onde xoga actualmente, para a ocasión-, que se colocou baixo os paos coa máis loubable
das intencións -defender o indefendible, e agachar unha petaca de augardente para os desmaios-; secundado eficazmente por Reixa e Cid Cabido, que
xa no patio do colexio aprenderon que xogar de defensa permite correr menos e reservar un cigarro na base dun dos postes para botarlle man nos ataques
do equipo propio. ó final, como soen facer os intelectuais, acabaron por xuntarse en roldiñas de debate e ensaio; o que, sen dúbida, explica o resultado final.
O rosario de goles siaeiros principou co que marcou Carlos ós cinco minutos de xogo, foi un tiro a traición e a dar, contra o que nada sirviu a espléndida estirada
de máis de dous metros quince que fixo Pereiro, esfolando de paso unha perna, como non se cansou de contar de alí en quince días.
A partir de aí foron entrando un trás doutro, cuns ataques rápidos dos carrileiros de Siaeiros, que permitían
que os balóns chegasen axeitadamente colocados para o remate dos seus habilidosos puntas;
Siaeiros Galegos, 7: Suso; Johnny, Carlos, José Ramón, Marcos, Juanchu, Santiago
Jaureguizar, Toni, Lois, Manolete e Tato. Algúns deles, -non sei cales- deixaron o seu
lugar ó longo do encontro a Davo, Esquelete, Kinla e Mianda, que corrían ainda máis.
Persoeiros do País, 2: X. M. Pereiro; Antón Reixa, Alfonso Eiré, Cid Cabido, Moncho
Viñas, Lolo Gantes, Manuel Rivas, Xurxo Souto, Paco Lodeiro, Rómulo Sanjurjo e
Falque.
Arbitro: Souto Budiño, do Colexio da Coruña. Non tivo que tirar do tarxeteiro porque
os xogadores souberon comportarse e bisbisearon cando lles entraron as gañas de
saudar ás familias dos rivais.
Incidencias: Terreo de xogo en fodido mal estado, nunha tarde desapacible e
choivosa que non paraba. Máis de cen mil persoas abarrotaban os graderíos do
Estadio Cabo dos Intitutos da Estrada. A Marcha do Antigo Reino de Galicia,
interpretada á gaita por Xan, e o Miudiño, vociferado polos xogadores, serviron de
limiar ó acto reivindicativo dunha selección nacional galega.
A Guarda Civil colaborou eficazmente na espectacularidade e no morbo do acto
pedindo permisos, carnés, libros de familia e certificados de boa conducta ós que
peor pinta tiñan, tanto antes do partido como á volta á casa
exhibindo este conxunto un perfecto coñecemento dos rudimentos e dos desenrolos do fútbol control.
Ante iso nada puido facer Xurxo Souto, entregado en defensa e cubrindo eficazmente a súa banda,
pero impotente ante a ineficacia de Reixa e Cid Cabido, que parecían máis preocupados polo cigarro
que pola pelota. Alfonso Eiré, que agachaba baixo a sua ficha de director de A Nosa Terra, ó antigo
crack Pucheiro, multiplicábase en van.
No medio campo, Moncho Víñas e Lolo Gantes demostraban que non por moito falar de fúbol nos
micrófonos se xoga millor, ainda que mostraron tamén boas maneiras, sobre todo ó comentar co
público as sucesivas incidencias que ían mermando o seu físico. Mentres, Rivas e Rómulo, abandoados
á súa sorte de dianteiros virulillas nas antípodas do campo, reclamaban algún balón, aínda que
fora dos que se usan para adestrar. Afortunadamente, Paco Lodeiro (dianteiro potente tipo iugoslavo)
e Falque, posuido polo espírito de Bebeto, aproveitando dous despistes da retagarda siaeira permitiron
ós Persoeiros salvar a pouca dignidade que semellaba quedarlles. No segundo tempo, o pase de
Eiré á portería deulle máis orde e seguridade á zaga persoeira, pero desgraciadamente, levou aparellado
que Pereiro se sumara á tertulia dos defensas.
A pesar de todo, poideron facer gala da súa creatividade nos vestiarios, onde argumentaron toda sorte
de excusas para a súa escasa forma -”é que, ¡me cago en diola!, hai quince anos que non tocaba unha
pelota”,“o tabaco, é todo culpa do puto tabaco; que me ten escarallado”. O nerviosismo cundiu cando
se filtrou que tiña habido olladores de clubes galegos entre os asistentes.
A festa continuou nun concerto no que participaron Os Diplomáticos de Monte Alto, Joxe Ripiau e
Skatalá; durante o que se reclamou de novo a recuperación da selección galega de fútbol, pero, como
dixo alguén,“sen nengún deses impresentables”.

Os galegos temos queimada
e estamos queimados de tanto queimar
temos fermosas paisaxes e vacas que pacen
e señoritos que nos mandan pacer
Os nosos porcos sabrosos, ben aproveitados
e porcos grosos que se aproveitan de nós
e pensamos: “polo menos sempre nos queda o fútbol”
e pensamos: “se é noso, mellor”
¡SELECCIóN GALEGA, XA!
IMOS BERRANDO SEN PARAR
¡SELECCIóN GALEGA, XA!
¡XA XA XA XA XA!
Os galegos non somos parvos
ainda que parvos non nos queren escoitar
non temos ave pero temos paxaros varios
non temos metro pero tomamos medidas
porque imos revolucionar as galaxias
MANUEL SEIXAS
Korosi Dansas
A fume de carozo
lume de biqueira!
Dentro das redes
copada da peixe
Deítase no océano
cada noite o sol
así, grande e vermello
ha de ser o noso gol!!
lume de biqueira
selección galega!!
XURXO SOUTO
Os Diplomáticos.
Mariñeiros de Galicia, non chorés nin teñás noxa,
se perdestes a regata, non vos foi por culpa vosa.
Non vos foi por culpa vosa, nin tampouco do patrón...
foron as meigas do Castro por andar de procesión.
Ti segue bogando, tí segue treinando, pois o mar mansiño está...
Pro vindeiro ano, se é que hai regata, Galicia vai gañar.
Vai gañar Galicia, vai gañar Galicia, Galicia vaai gañar, sí señor.
Pro vindeiro ano, se é que hai regata, Galicia vai gañar.
Futbolistas de Galicia, non laies, ti segue a loita,
se perdéstelo partido, non vos foi por culpa vosa.
Non vos foi por culpa vosa e menos do adestrador:
foi a fada dunha meiga quen vos trouxo esta door.
Corre regatea; pasa de cabeza, o dianteiro vel`alí está...
Pro vindeiro ano, se andades lixeiros, a Liga ides gañar.
Vai gañar Galicia, vai gañar Galicia, Galicia vaina gañar, si señor;
Pro vindeiro ano, a Liga de España, Galicia vaina gañar.(Ó futbolista)
Seguide xogando, seguide treinando: os goles xa chegarán;
Pro vindeiro ano, se vos atufades, Galicia vaina gañar.
Vai gañar Galicia, vai gañar Galicia, Galicia vaina gañar, xa cho sei.
Pro vindeiro ano, se vos arrichades, por Galicia ides gañar. (Ó futbolista)
POPULAR (recollido no Mintireiro Verdadeiro)
Non máis gol en propia meta
Nunca máis fora de xogo
Nin medo do porteiro ó penalty
Nin pánico do dianteiro ó fracaso
É difícil, difícil, moi difícil
Pero agora un pantasma libertario
Percorrerá o estadio da historia
En azul nacional e diagonal
Pachanga total na área central
Aturuxos polas bandas, estratexia diagonal
Toque de punta-tacón e empanada anti-dopping
O importante non é participar senón a liberdade
Aínda que mires para outro lado
Asubía, asubía, asubía
Galegas e galegos por xunto asubiando
Barítono fungar desde as bancadas da vida
Asubío nacional contra o asubío arbitral
Contra o asubío arbitral dos que deciden por nós
Penalty de gol é gol
Selección Galega
Na moviola da historia
Galicia, a nosa nación
ANTÓN REIXA
Nación Reixa
¿Qué din os siareiros
na grada efervescente
ao resto da xente
da prácida afición?
¿Qué din os das bancadas
dos prezos máis baratos
co seu ben compasado
patriótico berrar?
¡Xa chega de seguir tragando
e de adorar ós astros
confía nos dos Castros,
nos do valeroso chan!
Non des a esquencemento
da inxuria o rudo encono
desperta do teu sono
¡Selección Galega xa!
(¡Selección Galega xa!)
(que veña xaaaa!) bis
ROTRING + ROSS MERO
Radio Océano
himnos
41

O ANO QUE GAÑAMO-
44
Señoras e Señores. Hoxe pode ser un día histórico. A Selección
Galega pode proclamarse campiona do mundo e nós estamos
aquí para retransmitirlle-lo en directo. Pero antes ímoslles
ofrecer un reportaxe do noso servicio de documentación no
que se resumen os paso
dados ata chegar a este
momento histórico.
Vémonos despois da
publicidade:
MORREU O BRASIL
“Deus xa lle alumeou o pé; era moito pediren que tamén lle alumeara a
cabeza”, podíase ler no ano 2023 no epitafio de ex-presidente Pelé.
A súa derradeira disposición gubernamental foi liberar ós munidalistas
brasileiros da penosa obriga de sua-la camisola por eses mundos de Deus
(do Deus que figura no reverso do dólar), otorgándolles o rango vitalicio de
ministros (con carteira) cada vez que superasen os oitavos de final. Foi unha
boa e relaxante nova para os dez tirulares
canarinhos (Romualdo, Ricaldo,
Runildo, Resgualdo...) dun Desportivo
de Copacabana que precisaba da-lo
callo e meterse dunha vez na
Champions League despoins dunha
longa crise que xa se tiña cobrado trinta
adestradores (un galés e 29 brasileiros).
Nono foi tanto para o presidente (do
clube, do goberno interprovincial, do
Académico de Hockey-Sala e da
Sociedade de Amigos do Futbolín)
Jesús Fernández
César Angustio, que aínda soñaba co
úneca presidencia que se lle resistía: a
da FOFA, en mans dun tal Paco, tamén
paisano por certo. Os estadios -Riazor
máis que ningún- padeceron a seca brasileira
ata ficar valeiros e César
Angustio, xa se sabe como lle van os
desafíos, emprendeu unha cruzada que
ía revolucionar o mundo do fútbol ( o
pouco que quedaba). Asi foi como chegou
a Lei Trosman.
A ERA TROSMAN
Trosman (Artemio Trosman, O Científico, Arteixo, 1940) foi un
astuto artesano da pelota que tivo a precaución de investi-los
seus aforros nuns apañados cursiños de informática do INEM
para maiores de 45 anos. Contan que Artemio atopou na súa
reconocida divisa ¡Que duda cabe, hombre! unha chave metafísica
para resolver peludos desafíos do soft-ware cos que nin o
propio Bill Gates se atrevera. E foi precisamente unha vez
esgotado o filón brasileiro e con media ducia de Plataformas
Dixitais camiño da bancarrota cando o noso sabio -hoxe con
busto de bronce ás portas da FOFA en Bruxelas- sentou as bases
do novo xogador de fútbol: namorado das cores (non só dos
verdes billetes verdes), obediente, sacrificado e, a poder ser, de
poucas palabras. Unha xoia, coma quen di... ¿pero onde se atopaba
a canteira duns tales diamantes?. Contan tamén (a xente
moito conta, ho, que diría Artemio) que o foi encontrar nada
menos que nun vello patrón de corte e confección usado pola
súa muller -o clásico Sistema Pampín de contrastada eficacia-, que o avisado Artemio transformaría co
primeiro programa de futbolista androide. A Lei Trosman simplificou bastante o papel dos adestradores a
quen, lonxe de obrigalos a domina-la complexa psicoloxía do crack dun millón de dólares - el fútbol es
así... e outras máximas de inextricable fondura-, abondáballes agora coa táctica máis directa de ¡Baixa,
carallo!. E baixaban a fume de carozo. Nin que decir ten que a Lei Trosman abriu un mercado de sofisticados
androides futboleros made in Japan ou Germany, pero ningún deles conseguiu facerlle sombra ó pioneiro
modelo Trosman: un robot da terra que atendía ó nome de Fran Kstein e mestruraba maxistralmente
o mecanismo dun reloxio suizo cun laconismo moi galego.
Pitón
UN MUNDO VIRTUAL
Coa explosión do fútbol dixital impúxose tamén unha nova orde. O mundo real deixou paso ó virtual. Os
estadios trocáronse en macrotecnodiscos -A Revolta Blues-,onde, previo paso por taquilla, ún podía
tomarse unhas copas e confraternizar cos hologramas dos seus xogadores favoritos e mesmo darlle unhas
labazadas á representación virtual dalgún crack do Madrid sen medo a que lle pecharan o chiringuito.
Tamén os presidentes se tornaron virtuais e nos palcos lucían o estilizado cuello de cisne de Angustio
César, a brillante retórico de Cañeda Brava ou o rexuvenecido palmito de Patrón Fraga, entre outras
presidencias. E as novas sancións axeitáronse ós novos tempos virtuais: César Angustio penaba uns meses
reconvertido nun programa IBM de contabilidade mentres Cañeda Brava pasaba un tempo transformado
nun CDROM de corrección lingüística ou GiliGili era condenado a se transfomra nun videoxogo SEGA. Así
andaban as cousas cando o mundo escoitou falar por primeira vez dunha tal Selección Galega.

LA COPA DO MUNDO
SOMOS UNHA POTENCIA
A Lei Trosman devolveulle o esplendor perdido á pelota e a Galicia
transformouna nunha potencia dixitofutbolística. Nun país redondo
que pisaba forte (con tres pés) na primeria división. Ademáis do
Desportivo de Copacabana, o fútbol era o que máis mandaba
nas terras do Comproestrellas (líder absoluto no mercado de
segunda man) e do Celta Revivo (cunha pequena axuda do todopoderoso
Yhavé). O Celtiña,
amparado na tradición intercambista
do seu porto de sona mundial,
especializouse na montaxe
de prototipos robóticos contrabandeados
do Leste, especialmente
rusos e yugoslavos, procedentes
na súa maioría do malparado
programa espacial da extinta
URSS. E aínda que o acabado
non daba para ecesivas filigranas,
sí resultaban ser férreos
androides duros de pelar e máis
Pitón
difíciles aínda de derrotar. Os
alcumes daban toda a medida do
espíritu do equipo: Machiño,
Revivator ou Motorboi. O pior
de todo era o Baberl no que viñan as instruccións e uso, que volvían
tolo ó pobre do adestrador Fernando Prantos, daí ese aire
aqueixumado que arrastraba polas roldas de prensa.
A terceira pata do banco estaba en Comproestrellas, capital cunha
marcada puxanza industrial do sector concesionario de automóviles.
Desas tripas mecánicas naceu o inxenio do presidente Cañeda
Brava, inventor dun kit futbolístico de baixo coste -a mellor relación
precio/calidade do mercado- montado a ase de pezas da máis diversa
procedencia -desde Nixeria a Bulgaria, pasando polo desguace do
Calderón- dinamizadas por un incansable motor made na casa.O
prototipo Cañeda, coñecido coma O Nachonalismo balompédico,
pouco aparente pero do máis resultón, vai camiño de emular nos
estadios ó revolucionario Dous Cabalos na historia do automóvil.
¿A COPA DO MUNDO É NOSA?
A Plataforma Dixital Obreira Unificada (un rebumbio de exexecutivos
de televisión que quedaron fóra do negocio do fútbol,
líderes radicais coñecidos cantantes de rock&roll) deu ó golpe. En
forma de selección galega de fútbol. Don Manuel mostrouse
bastante reacio nun principio, pero a súa condición virtual xogoulle
unha mala pasada: a oposición conseguiu instalarlle un virus
informático que o bloqueaba cada vez que intentaba rexeita-la
selección. O país viviu mil primaveiras máis do merchandising. As
camisolas da nosa escuadra foron popularizados vía satélite ata o
derradeiro rincón do planeta, esponsorizadas pola puxante firma
de embutidos bergantiñá Vara. (“Dálles á vara” era o seu slogan).
A denominación de orixe Selección Calidade espallou os productos
da terra polo mundo ¡e a que precios!. Galicia deixou atrás o
seu atraso económico. O orgullo da raza quedou restqablecido. Xa
podemos ir coa cara ben alta por aí fóra, escóitaselle decir hoxe
ós paisanos nas tabernas, coas miradas fixas no televisor que
pasa o partido final da Copa do mundo.
Jesús Fernández
Pero xa está ben de historia,
señoras e señores, agora é o
momento de voltar coa emoción
do fútbol. E coa Selección
Galega, que está a un paso da
gloria... Aqui estamos novamente
en directo retransmitindólles
o final da Copa do
Mundo. O resultado é de empate
cando flatan só uns segundos
para o remate do partido,
pero coidado... xoga Fran
Kstein... intérnase na área
e...¡penalti!!!. O árbitro acaba
de pitar un penalti a favor da
selección galega no derradeiro minuto. A tensión é caseque insoportable.
Imos ver quen será o responsable do lanzamento. (E lémbrolles
que van poder asistir en directo a este momento histórico gracias á
xentileza de Vara. Vara, Vara, ¡Dálles a Vara!). Parece que a posibilidade
de erguela Copa do Mundo vai quedar nas botas dun novo androide
altamente especializado na execución de penaltis... Un androide que,
por certo, acaba de chegar de fábrica e aínda non deu tempo sequera
a poñer-lle nome. Ala vai o noso nome, perdón, androide... que empeza
a tomar carreiriña (o zoom da cámara vai pechándose sobre o infalible
tirador de penaltis, e mostra un empliadísimo primeiro plano das
pernas do androide, descubrindo unha inscripción a medio borrar
nunha das súas pernas, seguramente unha peza procedente dun
modelo de xeneración anterior, algo por outra parte frecuente. As
letras, sen embargo, provocan un incómodo Deja Vu en moitos espectadores.
Incomprensible, xa que o nome Djukic non lles di absolutamente
nada no ano 2023).
ARREGO SACCHO
Jesús Fernández

Na televisión televisión saen
como unha masa
unánime. unánime. Chegan ós
estadios estadios ou se van
deles en grupo, unidos
pola alegría ou para
ser máis fortes na
desgracia. desgracia. Tanto os
directivos directivos como os
gurús dos medios
chámanlles chámanlles a voz da
afición para manexala
manexala
mellor, colléndoos
colléndoos
pola sua parte noble:
a fidelidade fidelidade ás colores
do clube. Aquí, sin
embargo, embargo, presentamos
presentamos
unha mostra desa
xente que leva no
peito un corazón corazón que
latexa en branco e
azul (ainda que sexan
distintos distintos azuis).
KIKO.
Celtista.
27 anos.
Mensaxeiro.
“Son de Vigo, e o Celta é a miña
vida, a miña paixón, coma unha
droga”. Kiko empezou a
chutarse celtismo ós 14 anos,
pasando a Balaídos amosando
un calendario de man do Celta,
“o porteiro era miope”.
Desde entón, recorda
especialmente viaxes
como o ascenso na
tempada 91/92 logo
de gañar ó Sestao a
domicilio por 3-0.
Define como “a
noite máis longa
e máis fermosa” a
que pasou no tren
a Madrid para a final
da Copa. Tamén garda
no armario un anaco
do céspede de Riazor
sobre o que o Celta
venceu 1-2. No capítulo
de malos rollos, as
despedidas de Gil e
de Vicente.
FOTOS
Pepe Ferrín (compostelanistas),
Santi Rodríguez e Markos Mendiguren (celtistas)
e Marta Capote (deportivistas)
INFORMACION
Miguel Fernández
Camiseta. Co 10 de Gudelj.
Entrada da finall da Copa e corte de pelo CCeellttaa
Petaca da sorte. Imprescindible chea de whisky
Matrícula e escudo
Banderín da Copa, con autógrafos

Gorro. Sustitúe a unha peluca histórica: “Leveina desde o
ascenso ata que se foi Bebeto. Púxenlla no último parti-
do, e logo mandéilla por correo”Pin. Tamén nos partidos
Corbata: Feita cun anaco da bufanda que levaba no partido
do ascenso a primeira. “Antes levaba ós partidos
bufandas distintas. Desde que gañamos a Copa, só a do
Liverpool”.
PEPE GOL.
Deportivista.
38 anos.
Hosteleiro
Comezou ir ó fútbol hai 31 anos.
Simpatizou co Real Madrid, “pero iso xa
morreu”. O de Pepe Gol (que el escribe,
como pon na esfera do seu reloxo, PPGoal)
vénlle de cando foi empregado do Clube,
entre o 78 e o 82. Asegura que só faltou a
un partido do Depor, e recorda con máis
emoción “o gol de Vicente que evitou que
baixaramos a 2ªB, o ascenso e o partido de
Birmingham”. Non só el, precisamente
nesa viaxe de volta logo de que o
Deportivo eliminase ó Aston Villa, recorreu
ofrecido de xoellos todo o pasillo do
avión, “mentres as azafatas non sei que
me decían en inglés”. O seu fillo “víu o
carné do Deportivo antes que ó seu pai”.
Está a favor da Selección Galega, “si se fai
de verdade, sen caralladas”.
Xersei de lá. Fíxollo a muller no 88
e dese aquela vai con él a tódolos
partidos, “é o meu amuleto”. O seu
pequeno ten un igual.
JOHNNY.
Deportivista.
26 anos.
Cristaleiro.
especiais leva un pin de
prata, que lle cedeu ún dos
fundadores dos Riazor Blue
Empezou a ir ó futbol “co meu tío,
sen pagar. Logo xoguei 5 anos no
Orzán, e regalábannos un
carné”. O seu segundo equipo
é o Barÿa “porque
nacín en
Barcelona”. Os
seus recordos
históricos son o
gol de Vicente,
o ascenso e as
finais da Copa”.
Só na época de
Boronat, o adestrador que
case devolve a Segunda ó
equipo que ascendera Arsenio
“cheguéi a decirme, non volvo máis”.
Arsenio (“son de cerca del”) e Donovan, un
inglés negro (“que era máis rapeiro que
futbolista”) son os seus heroies deportivistas.
De estudiante, xa fundara cun fillo de Beci
uha
peña, Ultramarinos,
logo estivo en Fraguel Rock, nos Riazor Blues
e “agora fúnme á mellor, Grei Xentalla”.
“Selección Galega sí, gracias”
Camiseta. “Polo xeral, levo camisetas suplentes porque
acabo regalando todas”. Nas ocasións especiais, como
para a foto, leva unha que pertenceu a Azpiazu.
47

48
O megáfono, lamentablemente,
ten a súa entrada
prohibida en San Lázaro
desde o ano pasado, por ter
pasado á categoría de
. Ata
entón, foi o portavoz do
Fondo Norte, berrando
himnos como este:
OSCAR SAN MIGUEL
Compostelanista.
28 anos.
Fotógrafo.
Pese os seus 28 anos é un dos
socios máis veteranos do
compostela, e unha cara coa
que seguramente toparás
en calquera recanto do
mundo onde xogue o
seu equipo. Non
entende que clase dee
atrancos impide aínda
a existencia dunha
selección galega de
fútbol.
ENRIQUE POSE
“QUICO”
Compostelanista.
47 anos.
Soldador.
Presidente da peña
Compostolos. Non
concibe a vida sen a
paixón dunha peña:
por iso mesmo
pasou por case
todas, desde as
Brigadas Radikales
ata os Compostolos.
Non lle importaría
engadir á colección
outra máis: a da
Seleción Galega.
As bufandas de Miguel e Jezabel
foron en Oviedo
polos xogadores que levaron ó
Compostela a primeira división.
MIGUEL ANGEL
SOLAR
Compostelanista.
40 anos.
Hosteleiro.
Miguel, traballador
de Fenosa, é
propietario do bar
, unha
das catedrais do
fútbol compostelanista.
Pensa que . Jezabel é
socia do Compostela
desde hai cinco anos,
cando aínda estaba
na segunda división
A. O seu xogador
preferido é Penev.

é a mascota da peña Compostolos
e xa sabe o que é irse de viaxe por aí
adiante a animar ó Compostela.
JEZABEL
SOLAR.
Compostelanista.
13 anos.
Estudiante.
ALEJANDRO
GARCÍA MARINO
Compostelanista.
70 anos.
Militar.
Socio número 47 do Compostela. Alejandro,
un dos pioneiros paracaidistas profesionais en
España, leva unha vida enteira defendendo as
cores do Compostela. Comezou a facelo xa alá
polos anos 40, cando o Compostela
atravesaba un dos seus guadianas, e
Alejandro facía unhas tremendas
palomitas na portería do Estados
Unidos, curioso nome do equipo
e do barrio compostelano
coñecido hoxe como Rúa de San
Pedro. O Estados Unidos _unha
portentosa canteira da que
sairon xogadores coma
Chancho, que xogaría en
primeira división co Elche ou
Basteiro, que xogou en
segunda coa Unión Popular
de Felguera_ e mailo Arenal
_do que Alejandro foi tamén
porteiro_ foron os pilares da
refundación do Compostela,
alá polo ano 66. Alejandro
viviu na súa mocedade
acontecementos históricos do
fútbol en Galicia, como unha
final de Copa disputada no
ano 1945 na Coruña polo
Español e o Real Madrid de
Huete, Alday ou Pruden. Da
selección galega pensa que
.
Alejandro asegura ter
na súa casa (o caso é
saber en que caixón)
unha entrada do primeiro
Trofeo Teresa
Herrera, xogado nos
anos 40, e gañado
polo Atlético de Bilbao
ó Vasco de Gama.
A bufanda de Lauri mercáronlla
seus pais o día que botou a andar.
Está firmada por Ohen, o seu
xogador favorito.
LAURA
GARCÍA ÁLVAREZ.
Compostelanista.
2 anos.
Socia do
Compostela
desde o seu
nacemento.
Pode verse
cada
domingo nas
bancadas do
Fondo Norte de
San Lázaro.
Pensa que todo
aquel que leva
algunha prenda de
cor azul é do
Compostela, mesmo
que sexan do Celta
ou do Deportivo (ou
da Policía
Nacional)
49

50
Supónse que é ún dos desta basca. Non quixo aparecer el só “por motivos de seguridade”.
Comezou moi novo co do fútbol, xa ós sete anos xogaba no Galicia de Alcabre. Colgou as botas
cando deu en fumar porros. Entre as anécdotas que lle pasaron, quédase con algunhas
malleiras que recibíu con outros compañeiros de foto, e tamén “cando entramos en San Lázaro
pola porta de bombeiros, sen pagar entrada, por suposto”. Entre os recordos felices está,
tamén por suposto, a final da Copa do 20 de abril de 1994. É de Siareiros Galegos.
O seu equipamento para ir a Balaídos ou onde xogue o Celta segundo conta -e terémonos que
fiar- é unha camisola coa inscripción “Gudelj-skin Celta”, bufanda, bandeira galega e unha
pucha escocesa. Ademáis, leva como fetiche un gnomo que lle saíu non ovo kinder, “ó que lle
frego os collóns para estimular ó equipo”.
Páxina Web.
Se tecleas www. geocities.
Com/Colosseum/4212/main. htlm
escoitarás, primeiro, o himno galego e
logo poderás acceder ás páxinas do Celta.
PABLO JUSTO
Celtista.
18 anos.
Estudante de Enxeñería.
ROI FERNANDES
Celtista.
23 anos.
Estudante de Filoloxía Inglesa.
A pesar de ter nacido no Ferrol, os seus primeiros recordos
futbolísticos son de Balaídos, un amistoso entre o Celta e unha
selección internacional na que xogaba Maradona. Desde entón,
os fitos celtistas que máis recorda son a final da Copa contra o
Zaragoza e o 1-2 contra o Deportivo en Riazor hai dous anos. Polas
suas obrigas académicas, non pode asistir moito a Balaídos, pero
intercambia información con todo o mundo a través de Internet.
“Decidí crear unha páxina web non oficial do Celta porque
non tiña ningunha e o Deportivo sí” (creada por certo por
un residente en Vigo). Ten recibido mensaxes de todo o
mundo, desde o cónsul de Islandia en Porto Rico,
Antonio Ruíz Ochoa, que lle deu as
gracias pola sorpresa de atopar ó
Celta en Internet, xa que fora
seguidor do equipo nos anos 40-
50, e recordaba históricos como
Simón Venancio ou Del Pino.
Tamén un tal Richard Ulloa, un
ourensán que vive en Panamá
mandoulle un recado: “o
Depor que vaia ó carallo”.
“Recibo tamén moitas
mensaxes desde Israel
preguntando por Revivo, pero
algunhas están en hebreo”.

FIONBARA e DÉAGLáN óMAITIU
Deportivistas.
37 anos.
Dan clases de inglés.
Naturais de Dealgan, un pobo de 30.000 habitantes xusto no medio
entre Dublín e Belfast, “xusto na fronteira con Irlanda do Norte”.
Mamaron fútbol xa de pequenos, porque o pai era semiprofesional da
liga de Irlanda do Norte. “Os nosos primeiros recordos son ver ó
Manchester de Gerge Best e Bobby Charlton pola tele. Eramos do
Manchester porque era onde ían dar os futbolistas emigrantes de
Irlanda. ó estadio da nosa vila viñeron desde o Glasgow Rangers (que
case desfán todo, é o equipo dos protestantes escoceses) ata o PSV
Eindhoven, o Totenham Spurs, o Liverpool,... e o Celtic, a noite máis
memorable”. Fionbara chegou á Galicia hai dez anos, para ver uns
amigos, “e gustoume tanto que volvín, recollín todo e viñen para
quedar”. O seu irmán veu para tres meses, “e ós sete case me vou,
porque non entendía nada”.
“Góstanos ver o fútbol en directo, e fixémonos socios cando o Depor
estaba en segunda, hai seis anos. Parecíanos increíble que houbera
xente que apoiara ó Real Madrid ou ó Barÿa tendo un equipo local,
incluso xa cando estabamos en primeira. Esa xente non está ó nivel do
equipo, deberían facer un curso, porque o Madrid e o Barcelona están
onde están porque a maioría da xente quere que gañen”. Ser ou non
ser. Cando veu xogar a Riazor o Aston Villa, ún dos
xogadores, Steve Stauton, era veciño seu.
“Estivemos con el no hotel e ofrecéunos unhas
entradas, pero cando lle dixemos que nós
ibamos polo Depor, recomendóunos que
foramos ós nosos sitios de sempre”.
“ ¿Selección galega?, ¡Of
course!”(Fionbara). “Home claro que a
hai que ter. Se hai unha de Irlanda do
Norte...”(Déaglán)
Camisetas(as postas). As da selección de Eire, “comprámolas no noso pobo”.
“As do Depor e o balón foron un regalo duns amigos polo noso cumpreanos.”
RODRI
Deportivista.
23 anos.
Pon copas no Parrús e no Heysel.
“A primeiravez que fun a Riazor foi a
un Fabril-Finisterre, e extrañeime
de que non se retransmitira o
partido polos altavoces “. Tiña oito
anos e desde entonces foi a todos
os encontros na casa e a casi todos
fora. Era, como Johnny, ún deses
“neniños descamisados” quelle
tocaron o corazón a Arsenio cando
viaxaron para un partido contra o
Levante. “Hai que viaxar, como fan os
británicos”. Foi, naturalmente ás duas
finais da Copa contra o Valencia. A
primeira, uns Ultrasur déronlle uns
trompazos antes do partido, “e
tiven que armar un cristo no
hospital para que me
deixaran ir, ata que unha
enfermeira de Lugo colóume
e volvín ó Bernabeu, co
brazo roto, xusto cando
empezou a chover e
empatou o Valencia”. Por
iso seguramente lle gustan
xogadores como Traba,
“que era de Fisterra,
como meu pai”, ou
Uralde, é decir:
“barandas e que loiten”.
Séntase cos Riazor Blues
e está a favor da
Selección Galega, “pero
non de Siareiros, porque
é todo política”.
Carné. O de socio infantil.
Camiseta. Só a leva en partidos especiais, como a final da Copa.
A última vez foi no partido contra o PSG en París. Está chea de furados de navalladas.
Entrada. A do PSG-La Corogne. O resto da colección está nos dous bares.

MORRAZO
terra brava
Polo monte de piñeiros arriba faise bastante xa bastante tarde. A cita é nun lugar indeterminado “nada
mais chegar ó alto das fragas á man dereita baixando; ó coller a carretera de Marin, ¿sí?; a cen
(sen) metros á esquerda...(mmm).
E certo, damos co sitio polo chimpín aparcado na entrada en batería.
Cheira moito a madeira mollada (¡co que choveu eses
días atrás non é para menos!).
O lado do megatractor hai leña apilada para
quentar a un par de parroquias.
Luis, que se saiba,é o que se encarga de bater na mesa
para defende-los montes de todos “e mais agora, que
tamén os queren privatizar; pero vannos ter sempre de
frente, ai, iso sí”..
A Luis e ós seus comuneiros, gústalle organizar jolgorios
populares e convocar cada ano por San Martiño no Outeiro do
Cruceiro ós desertores do machado para que non se olviden de cando
ó que antes chegaba coa leña a Vigo ou a Bouzas ou a Cangas era o que
mais ganaba.
Agora, os homes traballan no mar, na canteira ou na batea, e o de cortar un
tronco de trinta centímetros de ancho en menos de cinco minutos é pura chulería.
Son as festas do leñador de Moaña.
“Por mín que veñan os vascos todos, que aquí non avergonzaban a ninguén”.
Luis sabe de que fala.
“Os vascos, por moito que digan, limítanse a cortar un tronco de haia, que ten a madeira mais
blanda, e nós, eucalipto seco e ¡veña!, a darlle hasta que abra”.
Pin- pan, pin-pan.. O mellor, casi cinco minutos. O peor dos bós, mais de quince ou dezaseis “.
Un carneiro para o mellor, un cabrito para o menos mellor e un par de galos, por compensar, para o
terceiro. E tamén un trofeo: leñador baixo boina, polo que parece moi codiciado por un cirurxán de Vigo,
Ramón, un dos fixos do concurso. O galeno gosta de darlle ó machado nos seus ratos libres.
Tal detalle non fai mais que confirmar que o dos deportes de botar peito non é só cousa dos vascos ou dos de
Berducedo, ou de Paradela, sitio éste último onde por certo residen os mellores cortadores do Morrazo: José, que
xa está retirado; e Roberto, a promesa, que cando colga o soplete na canteira practica a relaxación metendo remos
ó mar na traíña de Meira

CALLOS NO MAR
Do mar de Tirán, á noitiña, veñen rumores de sudor e pala.
Son os pequenos do clube de remo.
Os grandes, os trece forzudos da traíña campeona do
mundo, libran no ximnasio una dura batalla contra do
ergómetro, diabólico aparello capaz de poñer a un home
en situación de estoupar por facer seis mil metros en
menos de oito minutos.
“Sufrir en los entrenamientos para disfrutar en las
regatas” repiten as paredes do local. Tamén se recomenda
encarecidamente non comer pipas no recinto aínda que
nada se dice de fumar, liar, beber ou blasfemar.
Fora, Luis, aproveita a auga do club dándolle unha
enxuagadela ó coche antes de entrar a sufrir.“Esto é tan
fodido que non che sabería explicar por qué vimos aquí ”.
E Javier, ós bateles.“Esto é como unha droga, tódolos días
dices que o vas deixar pero cando chegan as oito da noite
xa non sabes qué facer e volves caír”.
Os do remo, como os da droga, empezan de noviños, polos
amigos ou por especialización xenética.“Aquí competimos
para quedar por diante dos de Meira, Cangas ou Chapela”.
“O dos callos no cú e nas máns é algo tan natural para nos
como para Indurain”
Mentras reman non doi nada “porque vas tan a tope que
non sintes mais que ganas de reventar dando paladas
aínda que estés sangrando e ardendo por varios sitios”.
Pero cando baixan a cousa cambia moito. Na ducha, a
xente berra.
S. D. TIRÁN. AMARRADOS Ó DURO BANCO.
53

Miguel Caavero
MORRAZO METÁLICO (CONCERTO DE SU TAR GAR).
XOSÉ ABAL CHAPELA E ROBERTO GARCÍA RIOS, NON TODOLOS CAMPIÓNS DO TRONCO SON BASCOS.
ASTAROT, O HEAVY É O QUE MÁIS ORDENA.
BALONMÁN NO GATAÑAL, A MAIOR AFICIÓN DE EUROPA.
ALERXIA DO MEXILON
No peirao vai bastante frío. No kiosko de Jorge e de Ana, xúntanse ós que
veñen da batea ou de botalas redes, Mentres falan de Mitjatovic e de
Mazinho baixan litronas de veterano, pura casta, licor café e caña brava.
“Eu son como un irmán para éses do remo, e cando terminan de entrenar
veñen aquí a repoñerse”.
Jorge tamén pasou moitos anos clavando no cú o banco da traíña.
O taberneiro xa se mosquea con tanta pregunta pero como ten intuición
comercial sigue co palique
Empeza a falar do seu particular encontro co Hortensia nunha das
bateas do seu patrón, agora amigo.
No medio dun vento a mais de cen por hora, él achicaba a agua que
entraba a mares na cabina porque a batea estaba indo para abaixo e
había moitos metros cúbicos de mexilón en xogo.
“¡Hai que comer, amigo!, e non che queda outro remedio que estar alí”
A nai de Jorge e a muller do patrón, estaban na area mirando para
dentro, para o negro do mar.“A miña nai xa pensou que morrera”.
As bateas caían como moscas. Un mercante que estaba no medio da ría
perdeu á ancla e foise metendo para dentro e afundía todo o que ía atopando
a flote.
Foi una noite no inferno e Jorge pasou mais medo do que pode recordar.
Agora xa ten toda a confianza do patrón. Cando lle peta pode queda
no porto limando cordas pero cando veñen os camións ten que chimparse
na batea outra vez e a bascular
kilos de mexilón.
A misión de Jorge e bater as cordas que
casi chegan ó fondo. Miden trece
metros de largo e cada unha como
pouci pesa trescentos kilos.
Botando contas por arriba, en tres horas
carga vinte ou trinta toneladas de
mexilón pata negra.
“Machiño, é o que hai, e non me queixo,
que podemos ir ganando unha peseta”.
As mans de Jorge son gordas como o sal.
Antes de despedirse entreténse en dar
detalles dun descubrimento que fixo hai
ben pouco: tenlle alerxia o mexillón.
Sábeo por unhas postillas que lle saliron
últimamente. Agora nin o proba.

NO PRINCIPIO, A SARDIÑA
O Porrón está pechado porque é domingo e por iso
hai que acomodarse nunha terraza que xusto
enfrente do palmeiral que deixou como herencia o
Bocho, un rapaz de Vigo que, con moita pena, tivo
que marchar do concello escoltado pola Garda
Civil porque fixo mal as contas da contribución.
A mañán está de sol e a xente anda ociosa.
O melenudo do botellín foi un dos mais rápidos
tirando eucaliptos na carretera de Pontevedra
cando o jaleo dos mariñeiros.
Agora parece que Cangas xa non está tan movida.
“Pode ser”. Manolo é un dos históricos e aínda agora,
en tempos de calma, conta as horas por reunións
Para vivir aquí con garantías de éxito hai que ter
sempre claro que hai que faltar a quen sexa e o
que non esté preparado xa sabe o que lle queda, a
foderse. E a mesma lei para todos.
Mentras fala mira para un lado e para ouro e bota
contas sin decir de qué ata que se para en seco.
“Hoxe deberon andar na descarga que anda a
cousa revolta”. O mar do Morrazo é rico e trae de
todo: peixe, chocolate, fariña e tamén moito cabalo
de dios.
Manolo, que é un concienciado algo radical, dos
poucos que quedan en Galicia e, precisamente,
moitos deles compartindo poucos kilómetros.
“O bo que ten a xente aquí e que é capaz de xuntarse
si o motivo o merece”.
A culpa de todo téñena os cataláns, que cando no século pasado acabaron
coa sardiña do Meditrerráneo viñérona buscar ó Morrazo. Os cataláns
trouxeron os copos e veña, a rodear as sardiñas e a metelas no saco ata
que non quedara unha.
As batallas contra eles foron tan grandes que deixaron sangue no mar.
Naturalmente, ós da casa perderon, convertírnse en obreiros dos de fora
e tiveron que empezar a se embarcar para Africa ou para mais lonxe.
E as mulleres a gobernar a casa, a atende-la facenda, ós nenos e ós vellos.
“Por eso mandan tanto, porque o que pasa en terra e cousa delas” e,
por eso,“cando pintan bastos sempre son as primeiras en botar peito e
en faltarlle a quen faga falta”.
A SOMBRA DOS TURCOS
Don Eugenio, cronista excepcionalmente documentado, non
quere falar sen datos e remexe no medio de fardos e fardos de
papel que marelea.
“María Soliña... hai que buscar na invasión dos “turcos”.
Das estanterías de don Eugenio, van saindo fotocopias de declaracións
de frades e abades e mulleres e homes que vivían no Morrazo
en 1.617, cando a armada otomana, vencida na batalla de Lepanto
polos barcos españois e do Vaticano, buscou
refuxio nas suaves praias da ría de
Vigo.
Dous mil homes desembarcaron en
Rodeira e Punta Balea con fame de ouro,
de sangue, e de mulleres e nenos para
vender en Tánger.
Queimaron todo e arrasaron con todo.
María Soliña foi unha das que quedou
sen home, se fillos, sen casa e sen nada
despois de ser una persona de sona.
Xa daquela, a xente era ruin e avariciosa
e para lle poder sacar as terras e os dereitos
que aínda lle quedaban acusárona de
meiga e de deitarse co demo na praia de
Rodeira. Acabaron con ela.
Outras trouxeron ó mundo fillos dos
invasores e por eso está extendida a
teoría de que teñen algo no cráneo que
os fai distintos do resto. Trapalladas,
dice Don Eugenio.
E a dos turcos foi só a primeira das
ofensas á tribu.
A última foi a do antedito Bochechón.
Don Eugenio, que foi corenta anos
secretario municipal e por tanto persona
de orde, considera desmedida a
reacción da autoridade contra o lexítimo
dereito a protestar por un incremento
da contribución a razón do dous
mil por cento.
SABINA E OS HEAVYS
A “Competensia” está casi valeira e mais nova que nunca despois de dez anos. Nas
paredes siguen Barón Rojo e Indurain pero tamén está o Frigoríficos e Metálica.
Falta Lolo, que agora ten un bar novo, o “Rolos”, que vai do mesmo, de bar dos rockeros.
O do heavy morreu de morte natural e os chinorris agora pasan de todo, tiran
para Vigo ou para Bueu, que en Moaña tamén está de capa caída.
“Din que somos duros pero si botas contas o que pasa aquí non pasa en lado
ningún. Estamos castigados, colega, dice Gus, cinco
anos de experiencia na mesma barra.
“A nada que nos meneamos, xa nos mandan ós
cucarachas eses de León e a dar hostias a diestro e
siniestro.
En Bueu, por exemplo, fan a vista gorda á hora de
pechar os bares, pero aquí en plenas festas do Cristo
apareceron a pecharnos as tres da noite, cando estabamos
empezando e eso non se fai”.
Hai tres vendo un partido.Cantan un gol da Real.
Dous deles son de Astarot, que están a punto de
grabar o seu terceiro disco en catorce anos.
Carlos, guitarra e letra, quere chegar a pintar a vida
O REBOLO DE BUEU
En Bueu, no Aturuxo, o bar a medio camiño entre garaxe e taberna-teatro que
abriu hai tres anos o colectivo Rebolo (nove) para lle queita-lo muermo ó pobo
actúan uns radicais vascos que se chaman Sutagar.
No mostrador hai litronas de cola e de viño con tapa
de plásico. Calimocho básico e litros de cervexa.
Nas paredes as mensaxes son claras: insumisión da
man dos Tropalleiros, escrito en tódalas linguas de
país sen estado ou estado sen país , ou como sexa.
Na entrada, un posto da distribuidora Lingoreteira,
que vende camisolas, libros, tebeos, chapas ou os
discos de tódolos que actúaron no bar (todos en
domingo pola noite): Xenreira, Kaos, Eskacha, E tí
que dís, Ruinbois, Nabarraka, Jotaskaen,
Simplemente María, Amais e Lagoados ou Chouteira.
Leiro explica que polo Aturuxo pasa todo o que ten
algo que soltar.
55

sexo, leiras & rock`roll
E n xeral, ser de aldea ou de vila era andar ó ridículo de que o teu mundo o
representaran musicalmente canzonetistas que destragaban as cancións dos
teus abós, ou ainda peor, que o fixeran uns tipos finos e ociosos que se calzaban
unha boina coidando que facían rir. Ata hoxe, en que xente do campo, que vive
nel ou del, chanta diante dos fuciños e nas orellas outra alternativa. The Clash bramaban:
”Brand new cadillac” (O cadillac do trinque) e os Blues Brothers queixábanse
de que ”She caugth the caddy” (Ela pilloume o cadillac). Estes tipos son quén de
facer temas como “John Deere do trinque” ou “Ela colleume o Kubota”.
En Lugo os tractores non son amarelos -
”atender ó gando ou recoller
tampouco os submarinos o son-; en Lugo
a xente do campo non ten medo a que lles
fabas é o meu traballo, como
pisen as chanclas, máis que nada porque
chove que nin diola e ninguén vai ser tan
entrar ás seis nunha fábrica.
parvo como para andar por aí con elas. A
Richi, batera do grupo chantadino
Nada excepcional”
Rastreros, blelle o sangue cando se lle
(Emilio, Os Skornabois) pregunta por Zapato Veloz -”son un
esperpento, son extraterrestres, non
teñen nada que ver coa aldea”-. Para o
seu compañeiro Killo ese tipo de msica
“axuda a que se sigan rindo de nós. O do tractor
amarelo parece que ten moita gracia; nós poderamos
facer unha canción sobre un tractor violeta e que a
xente dixera que que simpaticos somos e vender
moitos discos, pero non nos vai esa historia”. Emilio,
cantante de Os Skornabois de Lourenzá, incide en que
“eses grupos manteñen o típico de rirse dos que
somos de aldea; amólame que o fagan porque eu o
son e vivo do campo e, sobre todo, que sexa xente da
cidade, que non sabe o que “ e propón un manteo
público para os integrantes do combo asturiano.
De feito, Emilio participou na última tractorada co Same do
seu pai; de feito, Emilio tense erguido co amencer para
munxir despois de ter voltado dun concerto ás tres ou catro
da mañá. Pero a Emilio non
lle gusta que se saliente iso. “Atender ó gando ou
recoller fabas é o meu traballo, como para outra
xente o é entrar nunha fábricas ás seis da mañá.
Nada excepcional”. Pode que sexa un dos bravús galegos
que saiba mellor do que fala, dentro desa particularidade
que distingue ós dous grupos lucenses do movemento de
falar do agro e non do mar.
O voceiro de Os Skornabois ten claro que el fala do rural
porque “infleche calquera cousa que afecte á túa
empresa, é túa explotación, porque afecta ó concello
no que vives. Cando vai mal o leite, de seguido se
nota nas
tendas, que non venden”. Richi, estudiante de v
eterinaria, recoñece que el non traballa a coto nas leiras,
pero argumenta que “Chantada -onde residen Rastrerosé
unha aldea; aqu todos sementamos, matamos
porcos, temos unha horta e picamos leña”. Recorda
tamén que “Julio -o baixista- está empregado nunha
cooperativa e tanto Killo -o guitarrista- como
Heléctrico -o cantante- axudan ós pais no campo as
fins de semana”.

Richi entende que “o bravú ten que estar relacionado co
entorno, pero non ten por que ser agrario;
sinxelamente falar do sitio no que vives. Non vas falar
dunha Harley Davidson correndo a douscentos por hora
polo deserto de Arizona. O Bravú é reivindicar de onde
es e onde vives, somos a aldea global e todos vivimos,
directa ou indirectamente do agro”. Killo insiste en que
“vivir na aldea condiciónate”, ó tempo que constata que
“nós estamos nun entorno, o da zona centro de Galicia,
moi fodido porque hai moita ignorancia na xente, que
teñen mentalidade de escravos; viven para traballar, e
iso é a mentalidade de servinte que lles vén do
franquismo”.
O guitarrista de Camporramiro (Chantada) apunta que os
seus veciños “cren todo o que sae nos medios, sobre
todo na televisión” ; Emilio apunta como solución a iso
Tono Arias
“viaxar, a nós interesanos moito, porque todas as
experiencias que adquires son fundamentais á hora de
facer letras”. Recoñece que “antes soamente falabamos
de caralladas nas cancións, pero descubrir a Negu
Gorriak foi algo que cambiou os nosos conceptos a ese
respecto”.
Nin se prantexa que o viaxar, que Pío Baroja receitaba para curar
o que el entendía como sarampión nacionalista, lles aparte da
liña de reivindicación e compromiso “sempre estaremos do
lado do máis flebe, que, como di, Jose Afonso, o que máis
ordena” e pensa seguir movéndose e escoitando e lendo para
que non lle pase como “a unha vella do meu pobo, que tiña
unha fotografía de Felipe González a carón da cama e
aseguraba que a tiña alí porque era o que a mantiña e
quen lle pagaba a pensión”.
JAUREGUIZAR
” o rock bravú
non ten por qué
ser agrario, é
sinxelamente
falar do sitio no
que vives”
(Richi, dos Rastreros)
SKORNABOIS:
SEN CONCESIONS
A brosa (o machado, en nortelugués) do verdugo xa está sobre nós. Os Skornabois veñen
de editar a súa primeira maqueta, O verme homicida, que foi gravada nos estudios Area
Master, de Vigo, con producción de Anxo Maciel. Contén oito cancións, algunhas que compuxeran
hai tempo -e que non tiñan rexistradas- e outras novas. Malia o paso dun período
longo de tempo -que tanto fai evolucionar ós grupos que levan poucos anos de andaina-
os temas non desentonan entre sí, están todos perfectamente integrados nun conxunto
que soa harmónico, potente e espectacular.
Quizais o que máis sorprende sexa a penúltima canción, que se sae dun feixe de temas de
rap-core que recordan -e mesmo os achegan en calidade- ós Negu Gorriak, ós Red Hot
Chili Peppers e mesmo ós Rage Against the Machine. Ninguén que tivera escoitado hai
soamente un ano un tema tan básico -pero tan anunciador
dunha banda a ter en conta no futuro- como A nova Fifí, será
quen de pechar a boca ante a remestura de A brosa de verdugo.
Pasando esta canción pola programación e as posibilidades da
informática, Os Skornabois saltan de ofrecer amables revoltallos
a poñer un pé no século XXI, seguindo o ronsel de Senser ou
Marilyn Manson.
Tanto o que vén antes como a canción que vai detrás non teñen
desperdicio.Non hai lugar ás concesións:a brosa dos de Lourenzá
golpea coas guitarras de Xermán, o alumno de Body Count máis
avantaxado de todo o oriente galego; Villano evidencia moitas
horas de traballo suxeitando as baquetas; Iván -a nova incorporación-
amosa unha creatividade impresionante, tanto co baixo
como coa programación, e Emilio reflexa nas voces todo o seu
salvaxe instinto escénico e transmitindo integramente a súa forza como poucos cantantes
poden presumir de facelo.
Todo iso fai que O verme homicida non teña flecos nin sobras, forma un bloque sólido e
fresco. A maqueta, non podera ser doutra forma, é producto duns rapaces fieis a si mesmos,
que son quen de manter o compromiso coa súa ideoloxía independentista e socialista,
un compromiso que fai que Os Skornabois vaian deixando caer a súa brosa sobre os
cínicos e os explotadores, vaia usando o fío da denuncia contra os que venden o seu irmán
por un prato combinado. Se son impresionantes en gravación, nunca te perdoarás a ti
mesmo non telos visto antes en directo.

¡Carallo con Juan Ramón e carallo
con eles!. Toñito, Tuchiño, Fran,
Medín e Javieriño. Sempre o
tiveron claro. O seu destino:
¡chegar a ser uns fenómenos de
moito carallo!. Estou seguro que
de cativos xa o eran para os seus
pais na casa.
Pois nada, con S.T. sen facer testamento,
estes heredeiros veñen e collen nos 90 o testigo
da primeira punkitude siniestra. Derónlle
voltas coa agulla de
marear do seu jevi de
cabeceira, maila
gheada e o seseo
caseiro de toda a súa
vida, a aquelo de
ante todo, mucha
calma e así. Con
Siniestro coincidiron
no gusto polas mil
parodias da galeguidade,
a procura do
japening, o espectáculo
total... Pero chegaron
máis lonxe do
intercambio de consignas
e merchandising. A verdade é que
Siniestro lles prestou máis ca ideas para vender
camisetas. Por coller, colleron prestado
deles ¡ata o manager!, ademais de colaboracións
e consellos de producción dos seus
membros. Pero non lles deu por rematar ós
posibles jipis supervivintes daquela matanza
nas Cíes. Por bandeira puxerónse un calendario
cunha jicha neumática tipo Firestone, así
que tampouco é que tiveran problema de
cancro mamario. E moito menos toparon -
claro- co ayatollah de garda: foi cun cura -de
Padrón, creo- coa única igrexa que toparon. E
quen lles tocou a pirola a estes, foi a sempre
alporizada e vixiante unidade feminista de
choque. Se cadra non demasiado cómplices
elas do seu tronchante machismo-onanismo.
Unha pena, chico, este cruce de mensaxes.
Porque o certo é
que as fábulasveritá
que asina
“o conto é pasalo ben,
ter sentidiño,
e non mancarse”
“hai moitos mundos,
pero todos están en
Riveira ou en Boiro”
Tuchiño (sobre
todo él, pero
tamén Toñito e
cía.) semellan feitas
de cartón-
pedra. Pero -xuróvo-lo-
son de verdade,
aínda que
parezan mentira.
Non teñen remite de
Seattle ou do Bronx.
Pasan aí ó lado,
nese Barbansa que
tantas veces sae polos capos nos telexornais.
Tranches de vie, coma a vida mesma.
Compoñen unha desparramada versión rockeira
á galega das viñetas da casa aquela na
que mirabas e ríaste a través das paredes, no
13 rúe do Percebe. A narrativa histérica dos
Heredeiros daría unha delirante ópera-rock
ou unha histriónica posta ó día, daqueles
exemplares episodios de Crónicas de un pueblo
dun tal Antonio Mercero. Cos contos estes
-de cidade que se sabe aldea- dos
Heredeiros, ún imaxina un musical rodado
nalgún verán azúl deses de Arousa: razzias
etílicas nun R-7 esquivando alixos de
Juinston de contrabando e jachís de batea.
Falaría de primeiros bicos e derradeiras tardes
con Paquita bailando o ajarrao. E dos
sebollones iniciáticos cos colejas ó saíres do
Insti sempre pensando en jichar. Ou de cómo
fundi-la furjoneta do reparto nas curvas da
C-550. Habería baladas in memoriam dunha
chaqueta de lá. Unha chaqueta perdida nas
silvas coma Jesusiño perdeu a inocencia
entre as feroses ellaculasiones de calquera
febre de sábado noite. Soños lúbricos ó volver
do Jran Sol... Nin porno-rock, nin música
liguera. Sonche cousas da vida, coa venia de
Castelao e a inspiradora colaboración de
Rosendo. Para algún (e algunhas) son os
Heredeiros... ¡qué crús!. Pero eles ó seu aire.
Botáronlle peito e corasón á súa particular
cruzada e ata o de agora nin se lles cruzaron
os cables, nin se confunden coa Tuna. No seu
provocador repertorio, amáis de venerables
churras-churras, porquiños e luras, vellas que
rosman ó sol nas tardes da lonxa e demais
clichés da rura-Lex, atopamos moi sentidas
homenaxes a Dyango ou Pimpinela, rancheras
de tapadillo, recortes dos Suaves e unha
chea de amateurismo, carretera e manta.
Pero nin pegada de inhumanos, chanclas
pisoteadas, toureiros mortos, zapatos veloces,
agro-rock ou porno-pop. Moita carallada
sí, moito ruído tamén ¡pero noces hainas
dabondo!.
A fin de contas son o jrupo de rock en galego
que máis discos vende. Xa postos, aprenderon
a toca-las jitarras (ou están nelo) así,
sobre a marcha. Cantan para nenos (¡pero
qué jallos son!), sen complexos na banda
sonora do Xabarín. Se cadra levan a moita
honra o de se-la edición correxida e amplificada
daqueles paiasos da tele (vid. foto). Non
disimulan a vena de rock & circus que lles
caracteriza sobre o escenario. Facían streeptease
antes de que se desbordara polas noites
o Mississippi de marras. E aínda que
declaren coma última vontade a de morrer
empalmados cunha botella na man , pasan
por políticamente correctos. Polos insubmisos
Heredeiros da Crús: ¡¡Trátase de dicir carallo!!
E non lles faltou avoa. Xa a tiñan
no seu disco de debut. Naquela
portada (aínda non lles dera pola
cutrez escatolóxica) saía
unha avoa -creo que era a de
Toñito- feita unha fera e enloitada
blueswoman coa jitarra. A muller
agardaba sentada -e cun pito nos
beizos- o cantado triunfo de seu
neto mailo resto da Cuadrilla de
Pepa a Loba. Así foi. Uns
fenómenos. Xa o dín eles: O conto
é pasalo ben, ter sentidiño, nunca
levar un na ou
mancarse .
queiman a jarjanta se fai falla. E epatan ós
modernos fóra de Galicia nos circuitos enrollados.
Dan a nota entre os indies alternativos
(no Espárrago Rock de Granada) e tamén
cando caen polos locais dos enteraos (Fun
Club en Sevilla, Revólver en Madrid, Celeste
en Barna).
Ajarrarse ás orellas para non derrapar nas
curvas.Tal ben sendo o manual de sirculasión
todo terreo destes motosicleta-men que
andan a toda ostia pola beira -non sei se
máis salvaxe ou máis bestia- da vida. Jrupo
revelasión de Galicia para o mundo -non contra
o mundo por moito que insista (digo, predique)
o bó de Xurxo Souto. Estes jichos
teñen corda para rato e co mérito especial de
non ter inventado nada do outro mundo. Hai
moitos mundos, pero todos están en Riveira
ou en Boiro, fillo. Gastan a receta jevi de sempre.
Para eles se trata de dicir ¡carallo!. E dito
e feito. Foi no recente miniconcerto umplujed
que saíu en directo polos micros de Radio-3
dende o local da FNAC en Madrí. Ata alí foran

Pepe Ferrín
presenta-lo último dobre disco do Xabarín.
Daquela venderon ben o peixe no Foro.
Tratase de ¡dicir carallo! dicían eles polo
micro e todos contentos a berrar carallocarallo,
pedíndolles máis bises. En Madrí
sempre nos coleccionan así ós galegos.
Estivemos aí atrás -dixeron no Interviú- co
queixo de tetilla en promoción... Os
Heredeiros son o natural complemento desa
denominación de orixe. Con aquelo de pirola
na cona e polo cú-polo cú-polo cú e outros
proverbios e cantares ancestrais seus. En fin.
Se trata de dicir carallo. Non sei se estes
heredeiros de Siniestro e de O’Xestal durarán
moito no rockbusiness. Nin canto botarán en
remata-lo COU ou o jraduado sosial. Se algún
deles casará e terá fillos (e se o fará coa
moza que gasta hoxe). Por sorte ademais das
de Isabel-premio, sorpresas te da la vida.Para
mín unha delas, foron Os Heredeiros. A outra
sorpresa levareima o día en que aquí non se
trate xa -somentes- de dicir ¡carallo!.
O JARBANZO NEGRO
“GAITEIROS OKUPAS EN AMSTERDAM”
Nacho e Vías, músicos libertarios da Coruña
armaron un conxunto poderoso na Okupa de
Amsterdam. Antigos compoñentes dos míticos Verjalhudos,
seguen bourando por Europa adiante. A base de gaita ,
batería , guitarra eléctrica e acordeón espallan a súa
mensaxe festeira e libertaria. A lista toda de novos paises
centro-europeos está na súa ruta. Tocaron en Sarajevo,
mesmo chegaron ao Cáucaso. En Moscú un velliño chorou
ao escoitar a gaita, e quitou un punteiro de foles tipo
eslavo. En Antuerpe , que é como lle din os mariñeiros a
Amberes, unha rapaz que os viu na rúa reclamounos para
facer festa nas vodas de prata dos seus pais.
Cantan en galego, inglés, italiano, español e alemán. Teñen
gravada unha maqueta ao vivo. Simplemente brutal.
O TEMPORAL DE BUDIÑO
“DE BURELA A MOAÑA”
O grande gaiteiro moañés Manuel Budiño está a piques
de editar o seu primeiro CD “ Paralaia”. Non é unha decisión
súa, é un mandato dos elementos.
En Xaneiro deste ano Budiño e os seus quedaron incomunicados
tras unha actuación en Burela. Había temporal, as estradas
todas cubertas de neve e xelo. Botaron tres días, acollidos
na sala Zaranda.Tocaron a eito, ensaiaron ben ensaiadiños e
acabaron de aquelar. Falta lles facía, Budiño xuntou ao seu
redor a un lote de virtuosos nacidos todos ben lonxe de Moaña:
un baixista de Madrid, un acordeón asturiano e un da Cañiza
que toca o bouzuki.
Non estiveron en Burela pero tamén andan no Cd os bretóns
Jacky Molar, violín, Soig Siveril, guitarra, a trikitritxa de Kepa
Junkera e Mercedes Peón, gaiteira, gorxa poderosa, raíña do
bravú.
Paralaia é un monte de Moaña, e ha ser un grandísimo traballo.
Carnocho, escóitao, non se pode loitar contra os elementos.

60
TODA UNHA VIDA
É o seu primeiro
disco, pero
non o parece. O
grupo chantadino
Rastreros, fiel a si
mesmo, recolle na súa
primeira gravación de
longo percorrido
temas que marcan
sete anos de traballo.
Así incluen cancións
que xa rexistraran hai
cinco anos para Can Records -”Vida de Xan” e
“Rozando nos toxos”-, xunto a outras como o
“Sacristán de Basán” -incluído no primeiro
compacto dobre de “A cantar con Xabarín”ou
“Tractorada” -que aparecía no compilatorio
“Unión Bravú”-.
A banda mantense tamén fiel a unha actitude
que xa anunciaba naquel pequeno vinilo
de catro temas, tanto nos temas, con continuas
referencias -explícitas- ó sexo e a problemas
sociais e mesmo económicos -”Jet(a)
set”-, como o bilingüísmo á hora de expresalo,
que, cun tema cantado en inglés -”Hate
song”-, pasa a ser trilingüísmo.
O son do disco, gravado nos estudios Fussión
de Vigo coa producción de Xabier Abreu, está
perfectamente definido na portada, na que se
ve a un descamisado londinense con cresta de
galo inchando as meixelas para facer soar unha gaita escocesa:
punk e rock, acompañados polo instrumento tradicional,
que Rastreros saben acomodar entre as súas guitarras con
abraiante naturalidade. Se queres cuarenta minutos de forza,
mala hostia e letras que non poderás escoitar no programa de
Ana Kiro, xa sabes o que tes que facer.
“Guerra a nosa” di Ramón Otero Pedrayo no comenzo
de “Érguete”, o primeiro disco de Xenreira, que
contén doce temas rexistrado ás ordes de Kaki
Arkarazo -ex Negu Gorriak e actual Nación Reixa-. Guerra a
de Xenreira, guerra a da clase traballadora -”O pobo é quen
máis ordena”, chámase unhas das cancións- e a de Galicia -
”galegos que somos, galegos que seguiremos”, canta Davide
coa súa singular voz lixeiramente áspera-.
Xusticia social e reivindicación galega son
as dúas traves reivindicativas que vertebran
a gravación, na que o grupo da
Estrada amosa
varias das mellores
caras de como se
debe facer ska do
xeito máis sinxelo e
máis efectivo posible,
creando melodías
elementais e de
grande harmonía.
Tampouco deixan
de amosar o que
pode ser o seu crecemento
musical
con composicións como “Alalás” ou
“Ozono” , coas que deixan claro que
saben entrar e mesmo asentarse con
seguridade nas últimas tendencias do
rock sen esquecer a Fuxan os Ventos nin
a José Afonso ou instrumentos coma a
gaita ou o pandeiro -co que abren e
pechan o disco, semellando querer evidenciar
a súa intención de ser un paso
máis na andaina de manifestacións
musicais do pobo no que se encardinan-
. O xermolo está crecendo e trae moi
boas trazas, espero que o tempo axude.
EN PÉ!
xenreira
x
xenreira
Nós somos Balbinos, uns rapaces de aldea. Mais non uns ninguéns.
Só nós sabemos escoita-lo silencio das fragas, o vento do norte que
peta na terra, entende-las cores do Xílgaro ou a forza do Lobo. Mais
tamén sabemos entender que a forza dunha guitarra leva ese vento
do norte, que o son caribeño e negro leva na súa mensaxe as cores
do Xílgaro e que os samplers e o rap expresan a forza dun lobo.
Porque agranda-la música da nosa terra leva un dobre traballo, o
coñecemento e gosto pola música foránea, xunto co amor e cultura
da túa terra. Así callan dúas sustancias máxicas que dan o que
tendes ante vós. Un froito duns mozos que entenden que o
sufrimento e ledicias dun pobo están na súa música e que todas as
músicas de pobo son o resultado do mesmo, a luita.
A defensa de universalidade pasa pola suma das diferencias. Soio o
coñecemento, compartimento e o espalla-la nosa cultura, pódenos
achegar á dos demais. Tócanos ser transmisores culturais que tenten
unir xeracións que non se coñecen no tempo pero que comparten
mesma identidade, asumida ou non. Xa que non podemos falar de
normalización da nosa cultura ou do noso idioma, tócanos a misión
de botar unha man, antes de adicarnos a outros temas. Non
podemos facer letras de cancións sen non temos lingua en que
facela, ou se non nos entende ninguén. Por iso vai o primeiro buxele
de futuro para cos grupos galegos que utilizan cun afán de
normalización a nosa lingua, repetimos “cun afán de normalización”.
Porque os Mau-Mau tamén falaban na mesma lingua e o que tivo
que pasar, pasou.
Falar disto e falar de música de combate, é falar de Rock Irmandiño.

SÍ! RH NEGRO
A banda de Vilagarcía de Arousa Korosi Dansas
empezou na música “por protestar e revolver, non
tiñamos idea de gravar porque cada un tiña a súa
vida, pero a cousa tomou entidade musical” e xa van no seu
segundo disco -Non-. O anterior, de hai dous anos, nomeábase
Cordura. O grupo está formado hoxendía por Josito -baixo-
, Xurxo -guitarra-, Manuel -guitarra-, Roberto -batería- e
Santi -teclados-; eles engaden a Paco que toca de manager,
“e é un membro máis”.
Expoñen a súa proposta con toda a claridade:“o disco ten música
arriscada, non se fixo nada como isto en Galicia. É música
moi seria, moi traballada”. Aínda que poida soar pretencioso
non hai nada que obxectar e pode dicirse sen comiñas: o disco
ten música arriscada, non se fixo nada como isto en Galicia.
O conxunto de Vilagarcía consigue saír sen mazaduras da
proba á que decidiu someterse. Xogan, experimentan, revolven
e protestan desde a madurez e en galego, algo que non deixa
de sorprender. Hai momentos sublimes -Así está mellor, Gran
Vía, Hoy y ayer y también mañana- e outros -Queridos irmáns,
Non- que quedan por baixo da alta media de gravación.
Eles non ocultan nada e recoñocen que Non podería incluirse
“nunha onda dura e escura, pode que non se venda moito,
pero estamos contentos porque era o disco que queríamos
facer”. Abrete de orellas porque non é doado de escoitar e
porque vai pasar tempo antes de que se publique algo tan
interesante en Galicia. Pode
que Korosi Dansas nolo dean
de novo, pero non o teñen
nada claro; advirten de que
“non sei se seguiremos nesa
onda, polo de agora divertímonos
tocando soul”.
Beltza da (é negro) o rh de Nación Reixa, e amósano
no seu segundo disco, Safari mental; no que o conxunto
continúa a súa incursión nas terras das mil danzas
negras. NR non deixa de insistir no acid-jazz -cada vez máis
no jazz-, pero tamén se achegan ó funky e mais ó soul; buscan
asemade complicidades na non sempre ben valorada
música de discoteca dos setenta.
A novidade máis salientable deste novo traballo de NR é a
incorporación do batería Mikel Pintza, que consegue que a
música do grupo gañe en furia, suor e máis en presencia. A
aposta polo baile está tamén clara en que o conxunto abre
pistas de gravación ás interesantes aportacións de Javi Pez,
animador inquedo da cultura de
clube donostiarra.
Pero non todo é secreción axilar
jamesbrowniana e desencaixe
de músculos, o disco contén
algúns temas que cambian o
rexistro; experiencia que a
banda aproveita tan ben como
na súa primeira gravación, Alivio
rápido, e que dá unha idea das
posibilidades da creatividade e
a versatilidade do ex Negu
Gorriak Kaki Arkarazo coma
músico. Exemplos delo son a forma na que retoman o
Psychokiller dos Talking Heads, a homenaxe a Anestesia ou as
dúas visións de Safari mental.
As letras de Antón Reixa -para ler ademais de para escoitar,
pola súa riqueza- convírtense noutra das grandes aportacións
de NR a ese novo territorio musical, o a terra vascogalega
das mil ideas. Reixa desplega ó longo do seu disco a súa
visión particular do cotián, das enfermidades comúns e das
conversas comúns e dos lugares comúns, que, como el sabe
contar, semellan bolas de espellos das discotecas, que son
todas iguais pero que amosan todas cousas diferentes.
CULTURA POPULAR
Cultura popular foi o espectáculo co que se abriu o curso 96/97
da Universidade de Compostela, del hai unha versión en disco e
outra en vídeo.
Nel Siniestro Total aposta pola vangarda científica. En Cultura Popular clonan
e clonan coa escusa de dar un repaso -cunha escolma explícitamente subxectiva
feita na discoteca de Julián
Hernández- a trinta anos de rock ibérico. Os
integrantes ST consagran esta gravación ó que
sempre lle gustou facer: recrear as cancións
doutros grupos e levar a discos unha diversión
que outras bandas deixan para o local de
ensaio ou para as actuacións en directo.
Temas clonados, que van dende homenaxes -
Miña terra galega, Somos Siniestro Total- a
exercicios de diversión pura -¡Nocilla, que
merendilla!-, están entre as cancións do
combo vigués que tiveron unha maior repercusión.Tamén son estes temas
que reelaboraron os que permiten apreciar as súas posibilidades coma
instrumentistas, porque sempre consiguen que parezan propias.
Un dos grandes acertos de Cultura popular é o persoal da escolma, que vai
permitir que se lle dea unha nova oportunidade a cancións que pasaron
desapercibidas no seu tempo por perteneceren a grupos pouco coñecidos,
como é o caso de Gelito (1992) de Los del Páramo, Cultura Popular (1987)
de Moncho e mai-lo Sapoconchos ou de Alimaña (1988) de Los Cafres.
A carón elas están os tributos a conxuntos que acadaron unha maior popularidade
-Los Salvajes, Cucharada, Os Resentidos, Los Ilegales o Los
Enemigos-, nas que o salientable é a execución. Composicións que ST dignifican
son sabiduría rocanleira forman tamén parte do disco. Pode que a
transformación de Es muy fácil de Los Mitos non lles teña custado moito,
pero facer audible o Rómpeme, mátame co que un inconsciente Juan Carlos
Calderón enviou a Trigo Limpio a un festival da OTI ten mérito, e moito.
O que lle sobra a Cultura popular son os incisos nos que se vai contando a
historia dun rexidor televisivo -que personifica Josito de Korosi Dansas-,
que aparte de carecer de interese e razón de aparecer no disco, escasean
en gracia e van levando cara ó aburrimento nas sucesivas escoitas.
Velaí o grande problema de ST, un grupo que leva anos nos que semella non
atreverse a dar o paso da intrascendencia para festas de fin de curso que
cultivaron ó interese que poden suscitar coma músicos dotados que son.
61

POR UN CINE PERRALLEIRO
(Ou ¿quén quere ser Hollywood?)
Cando Ingrid Bergman, no seu momento de máximo
esplendor, abandonou Hollywood para casar cun estraño
director de cine italiano, moitos pensaron que estaba
tola. E cando veu como traballaba o tal director, probablemente ela
pensase o mesmo. Rosellini, quen sempre afirmou que non creía no
guión (se escribía un guión, xa sabía o que ía rodar, e se xa o sabía,
¿para que rodalo?) colocou á sua muller diante dun campesiño
analfabeto que, por non saber, non sabía o que era o cine, e puxo ós
dous a actuar. A grandísima Ingrid Bergman, procurou facelo o
mellor posible (era unha estrela de cine), e o coitado campesiño
deixou que Rossellini lle atase unha corda ó dedo gordo do pé, e
cando este tiraba, el dicía o texto que antes aprendera de memoria,
ou algo parecido. ¡Perralleirismo de primeira división!
¿Profesionais ou afeccionados?, ¿mamalóns ou perralleiros?. A
industria do cine en Galicia que, dito sexa de paso, cada vez vai a
máis, sempre foi raquítica e, probablemente por moito que
medre, sempre seguirá séndoo. Pero isto non é malo en si mesmo.
Non é preciso facer cine como en California, nin como en Madrid,
PAISÀ, DE ROBERTO ROSELLINI (1946) E LA MATANZA
CANIBAL... DE ANTONIO BLANCO (1993) DOUS EXEMPLOS
OPOSTOS DUN MESMO CINE PERRALLEIRO
nin sequera como na India. As comparacións producen monstros.
O límite das nosas posibilidades está aínda moi lonxe, e por
moito que podamos producir, xamais seremos unha potencia precisamente.
Pero, ¿quen quere ser unha potencia?. O cine danés
non é unha potencia, e aí está Lars Von Triers, rodando coa cámara
ó ombro (estupendo sentido do perralleirismo) e vendendo a
súa película nos recunchos máis agochados do planeta (xa foi
estreada en case tódalas cidades galegas). O cine belga non é
unha potencia, e aí está Jaco Van Dormael facendo “Totó, el
héroe”. E mesmo en industrias máis desenroladas como a francesa,
a revolución chegou cando os directores do famoso movemento
dos anos sesenta, a “nouvelle vague”, empezaron a boicotear
o festival de Cannes e a facer películas con catro pesos, como
“Os catrocentos golpes”, onde tiveron que botar man dos metros
de negativo que lles sobrara a outras produccións, ou “Alphaville”,
onde Godard montou unha parafernalia futurista de papel albal e
pijamas de Todo a 100, na que o termo “perralleiro” resulta sofisticado
de máis.
Ata o brutal cine americano
ten os seus pequenos cineastas
que, cuns orzamentos ridículos
en comparación cos de calquera
producción de Hollywood, consiguen
que as súas películas se
vexan en todo o mundo, que
gañen premios e que dean o
bendito elixir que todo productor
sensato desexa: ¡Pasta!
Contaba Jim Jarmusch que recibira ofertas dos grandes estudios
de Hollywood. Foi falar cun productor e escoitou tranquilamente
o que aquel home lle tiña que dicir; debeu de ser algo así:
“O que eu lle propoño é que faga cine de verdade. Sei que vostede
ten talento. Xa o demostrou o que el entendía por “afeccionado”.
“As películas que custan menos de mil millóns de pesetas”.
Jarmusch, grandísimo perralleiro e con máis sentidiño que ninguén,
decidiu seguir facendo cine “afeccionado”.
Como el hai centos de cineastas polo mundo adiante: desde
exquisitos absolutos como Víctor Erice ata modernos rompedores
como Hal Hartley, que se negan a facer cine como chourizos (non
sei se esta comparación é máis axeitada, debido á mña paixón
descontrolada por esta deliciosa comida) e que non teñen intención
de crer en criterios como o de Hollywood, onde se considera
que un director de “Categoría A” é aquel que sabe levar a cabo
unha superproducción de oito mil millóns de pesetas, onde unha
casa, unha persoa ou un cadelo estoupan cada cinco minutos, e,
sobre todo, que ten un guión faciliño (é igual que non sexa especialmente
coherente)e completamente previsible.
¡Contra a mamonada, que viva o perralleirismo!. Non é cuestión
de pasta, non é un tipo de cine, nin unha postura anti-profesional,
é simplemente a cinematización dunha paixón tremenda
pola vida, porque eso si, sen máis historias, o cine precisa da vida
e a vida, se é que alguén quere entendela, precisa do cine.
JORGE COIRA

De pequeno non lle deixaban ver a televisión. Había que xogar, subirse ás lámpadas,
facer unha caseta nun castiñeiro; tamén había que botar unha man na casa...
Primitivo era unha persoa introvertida que tirou moitos anos sen falar máis co
imprescindible. Un día todo aquelo estoupou nun arrouto, nun pulo, mais que
nun plano premeditado para unha obra.
Primitivo Lareu, escultor e pintor, autodidacta e investigador -se tropeza, pois
érguese e segue andando-, pensa que o futuro do arte está na aldea, que na
cidade hai máis limitacións por modas e tendencias,“mentres que a aldea é salvaxe”.
Lareu entende que “en Galicia hai moitos artistas que fan arte como se
estiveran en Nova York, deixando aparte o mundo no que viven, comen e respiran”.
A súa obra queda definitivamente marcada polo rural, polo entorno de
Sabadelle, a parroquia de Chantada onde vive e traballa.
A escultura de Lareu sofriu unha evolución importante a través dos anos desde os
seus inicios, aqueles nos que aproveitaba as formas naturais e das cepas de madeiras
autóctonas -castiñeiro, carballo, bidueiro e nogueira- para facer figurativismo.
Agora segue utilizando esas madeiras, pero para sacar bustos, corpos mutilados ou
mesmo máscaras. O devalar do tempo vaino levando cara a unha preocupación meirande
pola esencia do que quere transmitir e menor pola técnica. Ultimamente vai
incorporando a policromía e escomenza a utiliza-la pedra.
O Lareu pintor tenta expresar a paisaxe, a cor que rodea o
seu taller -unha casa en ruínas que pertenceu ós seus
antergos-. Os motivos dos seus cadros cunha influencia
pagana, como poden ser a Santa Compaña, un anxo degolado
ou elementos de contos populares; cousas que él
sente e pensa, porque mantén que “hai que ser sinceiro,
non lle podes vender á xente algo artificial, prefabricado”.
Para o artista chantadino esa sinceridade é falar “do
momento e do lugar nos que se vive, teñen que influír en
ti”, e iso relacionao co bravú, que considera importante
porque “hai moita xente facendo cousas e se comenza a
avaliar o seu traballo”.
MARADENTRO 1994
Primitivo Lareu:
o home que lle da forma ó seu mundo
RICHI RASTRERO
A CORUÑA

64
O TIMO DA
ENCICLOPEDIA BRAVú
Posiblemente chegue á tua casa mediante un folleto no buzón ou un contratado en precario que chama á porta,
nos dous casos coa excusa de ensanchar o teu mundo cultural, axudar nos estudos ós rapaces ou calquera outra
coartada criminal. O obxectivo real é malmeter, difundir os tópicos disfrazados como información.
Atentos á xogada, adiantámonos publicando de balde unha mostra representativa desas insidias. Míraa,
pásmate e logo destrúea antes de que caia en máns inocentes e mentes sen criterio.
I.INTRODUCCIóN
“Unha especie interesante” (Bronislaw Malinowsky)
As máis recentes investigacións mostran que a especie bravú
xurde a través dunha complicada mestizaxe entre o terón e o
asfalto, entre a gaita e a Stratocaster, entre Castelao e Jack
Kerouac. De ríxidos rituais de organizacións colectivas, aspecto
fero e forte senso da independencia, móvense nos arredores da
sociedade branca movidos pola firme idea de que resistir é
vencer, se é que realmente existe algunha guerra na que
participar. Caste de xoves guerreiros, dispóñense ó combate con
carraxe e sen medo, e por iso gozan dunha grande reputación e
provocan respeto e medo entre outras tribus máis pacíficas e
acomodadas.
O bravú galego espállase por toda a xeografía do noso país,
desde as bravas costas do Norte ata as rías do Sul, pasando
polas penínsulas do Barbanza e o Morrazo, pasando polas
chairas do interior e as montañas das fronteiras, sen esquecer
ós grandes grupos das cidades-estado. O profesor de Etoloxía e
Premio Nobel, Konrad Lorenz, sostén que o bravú enxebre é un
producto vencellado estreitamente á proximidade do mar, e
que a súa expansión téno levado a terras interiores de
recolectores agrícolas e coidadores de gando, ainda que hai
quen lle leva a contraria e argumenta que foi ó reves. A pesar
desta diversidade de implantación xeográfica, e de certas
liortas menores, os bravú autóctonos posúen unha certa
unidade social, estética e cultural da que a nosa revista,
preocupada como ningunha pola arte da divulgación
antroplóxica, quere ofrecer ós seus queridos e intelixentes
lectores unha primeira sistematización rigorosa e fiable.
II. APARIENCIA FíSICA E
VESTIMENTA
“Algo informal e moderno,
válido tanto para o campo
como para a cidade” (Karl
Lagerfeld)
Os estudiosos soen definir o
fenómeno bravú como unha
manifestación básicamente
masculina, na qiue o papel das femias
ocupa un lugar asimilable ó das
antigas groupies de rock. á espera de
pescudas máis completas, estas fichas
coleccionables da Enciclopedia Bravú
refírense casi estrictamente ás características
do varón.
Herdeiros lonxanos da bronca punk e os aguerridos skins, os bravús gostan levar un
pelo moi corto, parente ás veces do rapado patibulario, ainda que algúns non
rexeitan algo máis de demostración pilosa ou mesmo o vistoso look rasta. Son os
menos, e frecuentemente recén chegados. O negro é a cor dom,inante nos seus
adovíos, mestura das clásicas e sempre apreciadas Lonsdale, con vaqueiros
sometidos ás mais duras probas de fregado e lavado, botas negras de apariencia
castrense ou zapatillas deportivas cada cal máis fascinantes e sempre de última
xeración (de oferta de Alcampo). Non se ten información fiable e contrastada sobre
calcetíns e roupa interior. Sen menospreciar unha boa chupa de coiro, teñen
especial querencia por camisetas e gorros de lá impresos cos máis variados
símbolos da súa cultura: prantes e cultivos narcolépticos, líquidos espiritosos,
fazañas futbolísticas ou proclamas políticas.
III.
NUTRICIóN
“¿Comida?, ¡Bebida!”
(Malcolm Lowry)
Os bravú desprecian abertamente as pautas da tradiconal dieta
mediterránea e os modernos avandes dietéticos. Ignorantes dos perigos ós
que levan tan malas costumes, adícanse á inxestión masiva e habitual de
alimentos en estado líquido, ás veces con certo contido de cebada, pero
sempre basedos no alcol. Cervexa do país en lata ou botella -nada de
mariconadas de vasos- o emblemático calimocho, o rústico pacharán
introducido polas tribus irmás de Basconia, e a caña paisana que os vellos
tran da aldea. Se non hai diso, val calquera cousa.
Amantes das grandes celebracións relacionadas con eventos musicais e
deportivos, utilizan en ocasións productos importados doutras terras,
desde a auténtica tequila de Coaxacán ata a ambarina auga de vida das
Terras Altas, sen esquecer os zumes de caña de azúcar. Este líquidos teñen
o seu complemento ideal en sementes e prantas traídas de lonxanos
continentes ou en inventos diseñados en laboratorios, que aguilloan a
capacidade neuronal e proporcionan relax vital nusn casos, e ánimos para
a batalla (a que sexa) noutros.
No apartado de sólidos, que non forma parte esencial dos habitos do
bravú, estando como están en posesión de grandes reservas de enerxía
física e espititual, destaca un evidente desprezo pola nouvelle cuisine
galega e as notorias irregularidades nos horarios. E o trunfo final dos
bocatas de chouriza e salchichón, de Matutano e Bonilla, dos callos
Louriña e os alcriques Escurís sobre os decadentes xeitos gastronómicos
de Toñi Vicente e Paco Feixó. Acéptase pulpo e churrasco, paradigmas da
cultura popular, para as grandes ocasións, e evítanse no posible
MacDonalds e Burger Kings, símbolos da colonización cultural, o
imperialismo e (ainda peor) a pijería.
Ilustraciones: Vicente Roura

COSTUMES SEXUAIS
“¡A follar, que acaba o mundo”! (Shere Hite)
A combinación de hormonas en perfecto estado e efervescenvia e a
cantidad requerida de testoesterona, dan nos bravú unha intensa e
seguramente gratificante vida sexual. Practicantes convictos e
confesos da poligamia (ou polo menos da monogamia cambiando
con frecuencia de mono), teñen como bon e moi abogoso o rito
sexual, superando vellas creenzas que o relacionaban coa
reproducción e a unidade familiar. O carácter tribal dos bravú e a
carencia de hábitats privados lévaos a practicar decote ritos de
apareamento de tipo forestal, arreiro (nas praias), automobilístico
ou urbanístico (portais, escaleiras e solares), entre outros.
As rapazas bravú, categoría ainda en estudio (e que algúns autores
negan que exista), acompañan de forma un tanto pasiva e de arrecú
a caste dos varóns nas súas actividades. Sin embargo, téñense
descrito casos en que a femia bravú, logo de emparellada, leva a
dominar completamente ó seu compañeiro, facéndolle perder os
atributos de fiereza que o distinguen, afastándoo en ocasións do
grupo totémico e nuclear do que saca a sua forza. Isto consíguen
mediante unha danza ancestral que executan poñendo os brazos en
xarras, abaneándose mentres entoan:“¡Qué!,¿Outra vez por aí cos
amigachos?”.
V. CULTURA E POLíTICA
“Os Reis Católicos eran uns bós fillos de puta” (Javier
Pusell)
A pesar de constituir esencialmente unha cultura belixerante baseda
na acción, os bravú teñen aficións e producción cultural propia.
Gostan de botar un ollo a vellos manuais que contan os grandes
feitos do seu país e gaban as grandes fazañas (derrotas) dos seus
heroes favoritos. Exprésanse a través de manuscritos chamados
fanzines nos que caben as máis variadas expresións literarias e
plásticas, e afánanse en manifestacións de arte alternativo a través
do uso masivo do sprai.
Este fondo sentimento tribal lévaos a posturas políticas totalmente
democráticas: cáenlles todos igual de mal. Polo xeral, teñen fervor
pola independencia das terras que habitan, a ocupación de
unmobles e a sana bronca nas rúas. Por suposto, nada de madeiros,
curas e militares, de perto ou de lonxe.
A música acompaña sempre a vida do bravú. Diplomáticos,
Heredeiros, Xenreira, Túzaros, Mano Negra son os nomes dos combos
favoritos, e dan idea de que gustos teñen.. Música de combate,
nacida nos seus propios territorios, enrqiuecida pola electricidade e
a amplificación.
VI. O FúTBOL
“A esfera e o principio e o fin de tódalas cousas” (Jorge
Valdano)
De tódalas actividades que definen ós bravú, o fútbol é, por
definición, o alfa e omega dos seus sentimentos e creenzas. Non se
trata do acto máis ou mrenos físico de darlle patadas a un balón,
non. É o emblema e as cores, o estadio como fortaleza amurallada,
os estandartes e as tribus enemigas. Alí, no campo de batalla
elevado sobre o outro campo de batallas de herba, ou en lugares
cubertos presididos por un tótem dixital dunha chea de pulgadas,
clans de carácter case relixioso como Riazor Blues, Grei Xentalla,
Kompostolos, Birras Bravas, Celtarras, Muralla Norte, Comando
Burgas ou Radicais Vermelhos son e médula espiñal do bravú
futboleiro, separados polos seus ídolos e unidos por un soño que
redimirá a tódalas tribus: a Selección Galega.
(Estes son, queridos lectores, os primeiros apuntes dunha fonda
investigación en marcha, patrocinada por esta revista, arredor dun
fenónemo que a todos nos atinxe e a todos compromete. En entregas
posteriores trataremos de ofrecervos novas claves sobre a insondable e
misteriosa natureza do nos país.
(Vladimir Harkkonnen. Profesor subaxudante emérito de
Antropoloxía na Universidade da Coruña- Meilan IV)
edición a cargo de ANTONIO LODEIRO
65

Se unha palabra como radical
non soara hoxe a marca de
pantalón vaquero sería o
adxectivo que mellor lle cadraría
á vida e á obra de LOIS
PEREIRO. Mulleres é o segundo
capítulo da sua única obra
narrativa, “Náufragos do
Paradiso”, publicada
póstumamente no número 27 da
revista Luces de Galiza.
FRAN ALONSO e MANUEL
SEIXAS son uns rapaces (ainda
que sobradamente recoñecidos
literariamente, con premios como
o Blanco Amor 91 e o Xerais 96
respectivamente) que deben
atravesar un mal momento para
publicar aquí . Dunha chea de
contos de ALFONSO PATO,
porriñés e letrista da banda “Ollo
ó can”, botamos o que máis
gracia nos fixo.
Por último atacamos cun
fragmento da novela por sair de
SANTIAGO JAUREGUIZAR, un
escritor que os xornalistas
lacazáns saen do paso
describindo como alguén que
perpetra os relatos como se
fosen guións de Tarantino.
MULLERES
LOIS PEREIRO
Un día, xa moi lonxe, Helena, Lisania e a triste anestesia
da tenrura.
Chovía sen pausa, e un día baixóu un refrexo de trasparencia
luar, deixando nas cousas menos líquidas unha
aparencia acuática. Todos os disfarces cos que se cobre
a auga, caían e chovía, nevaba, orballaba, baixaban e
subían nun xogo xeométrico. A auga esbaraba, penetraba,
consumía.
Lisania estaba con Helena aquiles días na casa que esta
tiña perto dun xardín que se podía ver en toda a súa
extensión desde a galería.
Escura, sólida, resoante, o mobiliario escuro, o espacio
meso, un pouco táctil, e atmósfera intensa coma incenso.
Ela mesma era así. A intensa, sabia, sentimental
Helena, e a liviana, fráxil Lisania.
Non saían máis que unha hora ou dúas pra un paseio
constante: sempre o mesmo traxecto polo xardín explorado,
asumido. Dispóis voltaban á casa e ollaban o xardín,
sintindo as súas presencias aló onde estiveran
pouco inantes. E, ás veces, algún home solitario siguía
alí ca súa ollada obscena.
Molladas e brilantes, Helena vía en Lisania a viva
copia, a sombra mortal de “Morte de Ofelia” de
Millais. E, cando lle deu a Lisania, diante do espello
onde se sorría a sí mesma, o papel satinado da copia do
cuadro, bicóu o refrexo de Helena no espello e sorríu,
brilante e aberta, sintindo os seus bezos nos cabelos
húmidos.
Esa noite, baixo os corpos núos, os máxicos ollos de
tinta de Ofelia afogada nas frores da morte, vixiaban as
sombras do seu acto carnal lento.
“Nos actos máis estranos, Lisania entende, Helena
sabe”, canta a voce eterna.
De certo, Lisania tiña, coma Aián, unha maxia especial.
A rede segreda de amor e de odio, na que cai sempre un
misterio. Lisania resistía, e sempre era unha víctima.
Lisania era crara, Aián era escuro. Onde se unen os
opostos, nasce os simbólico cósmico.
Non se vían. Desfacíanse entre sí, na oposición. Cecáis
Aián nascera cunha estrena posición de estrelas, coma
unha vez dixera un tal Alexo, aficionado a istes temas.
E Lisania veu ó mundo unha noite de vrao, mentres un
cris de lúa escurecía as sombras. Mais o certo é que
Aián estaba inquedo na presencia de Lisania. O que il
vía era que “unha” Lisania tiña ollos torturados.
Cando falaba dalgunha experiencia, cando crebaba a
casca do seu silenzo vivo, pra contar algo concreto da
súa vida, espíao de siñáis. Aián ollos pardos, vixiante
mudo, lagoa de augas duras. A súa lenta historia, o seu
pasado, coberto dunha sombra, esvaída silueta. Sempre
fíos soltos no tecido da súa vida. E sempre agardaba a
escea apetecíbel pra decobrerse un pouco. Facía cair
lentamente, cruzando a escuridade da orella curiosa pra
chegar á lús que se anuncia, a súa voce forte e flexíbel.
Soltaba de súpeto, con forzada indiferencia, estranas
67

68
historias. Africa, Australia, viaxes perdidos,
nomes sen límite. Cando voltóu, corenta
anos e moita vida. Algo ferve no sangue que
saí desta terra cando outra vez se pisa.
Sabíase que vivira un tempo en Kenia,
amante dunha inglesa. Tiña un retrato de
face longa e pálida naris reuto e ollada envellecida,
senarmonía cas demáis faciós. A
pálida beleza de morte prematura. A eterna
historia do que vence. A repetida derrota
baixo unha maldición: o sangue enfermo
dos fillos de Europa a se afogar na fevre de
razas menos húmidas.
Casada cun escuro diplomático, caíndo
pouco a pouco na gris enfermedade da súa
lóxica europea, enviudóu cando il se suicidóu,
en negro, dun xeito ritual. O ar africano,
a vitalidade rítmica, o xigantismo inerte
dunha terra máis enérxia e crudel que a súa.
Esí, ela fíxose máis inmaterial, máis lenta.
Coñecéu a Aián, que xurdíu na súa vida coma
o demo ca pruma de sangue preparada, máxi-
camente oportuno, escuramento necesario.
Falóu dises dous anos con ela, emocionado:
anos húmidos, durmidos. Un dises amoros
que se namoran de sí mesmos.
Ela morreú tamén; a fevre e a locura. E,
coma proba, coma reliquia, siñalóu unhas
figuras de madeira escura, case pétrea,
sexualmente ambíguas, duras e frías no seu
coor de noite fósil. Eran dúas formas humanas
encollidas unha noutra. As mans fundidas
no corpo e a ollada fixa nun punto invisíbel,
coma se viran a morte penetrar no seu
corpo e sintiran o desexo de dar un salto e
viaxar con ela. Na escuridade, de ises ollos
de pedra azul, escintilaban, sen límites.
Eran a imaxe revelada dunha vida anterior ás
nosas formas, unha chamada do pasado
incerto.
Africa, onde o son grave da terra érguese
baixo os pés, e respira o seu ritmo. E Aián,
a esfinxe con segredos, na terra dos Massai.
Era certo?
COUSAS DO
Á xente de
Cymdeithas Yr Iaith Gymraeg
e do Cwps Hotel
Hai certas cousas que non recordo ben. Chovía moito, diso non me
esquezo.Viaxaramos a Llandeilo porque se celebraba alí o
Eisteddfod. Como pasa sempre no Eisteddfod, non había unha
soa cama libre en toda a vila e daquela durmiamos nesa grande esterqueira
en que se converte o terreo que habilitan para camping. Unha grande

merda onde se amontonaban a feixes as latas de cervexa. Ademais,
a herba, por moi mesta que sexa, non ten aquel para soportar tantos
centos de persoas. Lembro que esa noite chovía de carallo, pero eu
sentía unha calor inmensa que non me permitía distinguir se o que
me esvaraba pola cara eran gotas de chuvia ou de suor. A min, a
dicir verdade, calquera líquido me sabía a cervexa. Todo, esa noite,
me sabía a cervexa. Estabamos alí para montar farra, divertirnos,
sentirnos libres e reivindicar. Eu estivera ben cedo no concerto de
Dafydd Iwan, e fora sensacional. Primeiro actuou Gwenda Owen
A’r band, que quentaron bastante o ambiente. Logo, con Iwan, acabamos
todos enriba das mesas berrando coma tolos a favor da independencia
de Gales. Iwan é un tipo sensacional. Faiche estremecer
as neuronas, prendéndolles lume ata que sobes cos demais ás cadeiras
e ás mesas e levantas os puños e berras, berras e berras porque
levas Gales no corazón. Cando o concerto remata estás extenuado,
esgotado; tódalas forzas do corpo se che van pola boca para fóra
mentres bailas sobre os manteis coma un elefante ferido. Neses
momentos todo o mundo se lle entrega. E digo todo o mundo porque
nos seus concertos hai público de tódalas idades: mozas,
mozos, nenos, vellos, adolescentes... todos quixeramos arrincarlle o
corazón para disolvelo entre o lúpulo da cervexa e fundilo co noso
sangue. A forza que bate a auga contra as rochas bate no meu sangue
vermello, como diría o vello Thomas.
INTESTINO
FRAN ALONSO
Cando deixamos o concerto xa caeran dez ou doce cervexas e ardíanos o corpo. Saímos
á rúa competindo por ver quen arrotaba con máis forza, pero pillounos unha arroiadora tromba
de auga que descargaba naquel momento. A chuvia, fría e dura malia ser
agosto, non nos molestou. A min, mesmo me fixo ben. Aliviábame sentir a auga chorreándome
pola pel, precipitándose desde o meu pelo curto e esmagado ata caerme coma unha
cortina sobre os ollos enfebrecidos. Alguén, non lembro quen, propuxo que podiamos continuar
a farra no Atlhetic Club, porque alí actuaba Sobin A’r Smaeliaid nun concerto organizado
por Cymdeithas Yr Iaith Gymraeg, os dragóns da nosa lingua. E alá fomos, sen cues-
tionarnos máis o asunto, cara ó Althetic Club mentres gozabamos daquel baño natural que o
clima quixera depararnos.
As rúas estaban inzadas de xentío, sobre todo ás portas dos pubs e dos locais improvisados
para a ocasión, e nas beiras amontoábanse as latas de cervexa baleiras, esmagadas,
machucadas, desfeitas. A peña berraba e cantaba sen lle importar a chuvia, embebeliz. Tamén
había xa algúns caídos na batalla, esbarroados sobre un portal ou diante dun escaparate,
empapados coma pitos e ausentes da realidade terrena. Polo demais, a chuvia non só non nos
molestaba en absoluto senón que actuaba como euforizante. Cando estás de farra todo vale.
E, desde logo, non sería a min precisamente a quen o mal tempo fose privar dos benditos
desafogos do verán e, sobre todo, dos indescritibles días do Eisteddfod. Bastante tiña con
pasar a maior parte da miña vida baixo terra, naquel furado das minas de Sygun. A excitación
traíame á mente os versos do meu venerado poeta: Eu coñecín a mensaxe do inverno, as
flechas de sarabia, a neve inocente, e o vento foi a miña irmá pretendente.
De camiño ó novo concerto, o cheiriño dun fish & chips desconcertou os nosos narices e,
aproveitando a ocasión, fixemos unha escala técnica para lle botar cousa ó estómago: máis
nada ca unhas pataquiñas con vinagre. Devorámolas coma quenllas, pois a mediodía a penas
comeramos nada. Nada máis ca cervexa, quero dicir.
Finalmente chegamos ó Atlhetic Club, non lembro como, pero chegamos, pois do que
estou certo é de que ningún de nós estaba xa en condicións de enfiar o camiño correcto. Se
cadra guiounos a luz da poesía, a luz que penetra nos solares secretos polas puntas do pensamento,
onde os pensamentos arrecenden na chuvia.
Non sei se foi gracias á música dos Sobin A’r Smaeliaid ou gracias ós militantes de
Cymdeithas, o caso é que no local non entraba unha palla e o ambiente fervía, vitrocerámico.
A xente rebulía dentro, coma nun formigueiro, bamboleábase dun lado para outro, cos rebordantes
vasos de cervexa na man, ciscando boa parte do líquido sobre a moqueta e regando a
quen atopase ó seu paso. O estilo da música era ben distinto ó de Iwan. Á chamada do pop
rock dos rapaces que actuaban no improvisado escenario acudira sobre todo xente nova; a
media de idade baixara considerablemente con respecto ó concerto de Dafydd Iwan e os carrozóns
desapareceran do mapa. A peña estaba cargada de carallo e as cabezas parecían flotar ó
son da música entre a escuma da cervexa. Semellaba que todos navegabamos nun barco á deriva.
Víase ben que os rapaces de A’r Smaeliaid non quedaban atrás no de enfebrecer o público
co seu ritmo cardíaco corazónico, e os chíos da súa voz non tardaron en traspasar as fibras sensibles
das nosas células nerviosas. Mirade –repetía eu mentalmente–. As parellas bailan enriba
dos mortos, verdes de fragas e neve, libres á luz da lúa coma unha bandada de pombas.
Apañamos unhas pintas e cando demos conta delas dirixinme á barra na procura de novo
aprovisionamento. Tiven que esperar cola e cando por fin retornaba albisquei a Siân nunha
esquina, bailando en solitario. Fun onda ela e saudeina. Parecía moi alegre. Quedei de pali-
69

70
que un anaco e acabamos bailando os dous, freneticamente.
Era o que mellor podiamos facer, porque, ben pensado, falar
xa non eramos quen de falar moito. A verdade é que o que
fixemos foi flirtear, máis que nada. Coma dous imbéciles.
Debemos comportarnos coma nenos. Se cadra ela estaba
excitada polo alcohol, non o sei. Ben pensado, pareciamos
parvos, alí, os dous, falando e bailando coma se levasemos un
feixe de anos sen vernos cando aínda estiveramos xuntos o
día anterior. Non lembro de que falamos, ledos coma perdices.
Lembro, iso si, o momento en que lle verquín media cervexa
por entre as tetas. Estabamos a rir, que era o único que
fixeramos desde que topara con ela, e sen me decatar fixen un
movemento estraño e tireille a cervexa. Se cadra déronme un
golpe ou así. O suxeitador debín enchouparllo ben, e mailo
corpo, pero ela botouse a rir coma se non soubese facer outra
cousa. E como a risa é contaxiosa, xa se sabe, zarandeámonos
coas gargalladas e deixámonos caer ó chan, case inconscientemente,
enriba das zamarras, un sobre o outro, chorando
de tanto rir. Levado pola euforia da situación aínda lle verquín
o outro medio vaso da cervexa, o que me quedaba, por
enriba das tetas, esta vez moi a propósito, facendo que xogaba.
Como non sabía se ela o ía tomar a mal, adianteime ós
acontecementos e púxenme serio. Díxenlle:
—Que o cheiro do verán prenda en ti coma na moqueta.
E de seguido eliminei aquela finxida rixidez da miña expresión e boteime a rir esaxeradamente,
con forzatroz, coma se quixese darme ante ela unha importancia que non teño. Non
debeu ser moi natural.
Estivemos os dous así, a rir, porque ela me seguía o xogo, eu cada vez máis bébedo e ela
con aquelas tetas puntiagudas enchoupadas no lúpulo pegañento, que lle debeu deixar perfumegante
a lencería e a súa pel de cerva. Desde aquel momento xa non puiden sacarlle a
vista dos peitos, aínda coa risa que me daba de seguido, porque o que de verdade tiña ganas
de facer era comerllos alí mesmo, lamberlle ata rebentar a cervexa nos pezóns de cereixa que
debe ter. Pero naquel sitio estabamos rodeados de xente bailando e con seguridade non sería
procedente. O lume dos músculos quenta a xuventude e a semente, vello Thomas.
Bailamos e bebemos cervexas, unha tras outra. Ela movíase con soltura, coma se acabase
de chegar. Ora, moi nas súas non debía estar, e dígoo polo que fixo de alí a un pouco. Afastouse
cun sorriso pícaro e dirixiuse á parede contra a que un tipo descoñecido durmía a borracheira
estomballado na moqueta. Siân achegouse onda el, bicouno nunha orella e logo sentou
ós seus pes. O tipo nin se decatou. Ela desamallooulle os cordóns dos zapatos e entrela-
zou os do pé esquerdo cos do dereito, atándoos con forza.
A desinhibición que Siân mostraba aquela noite tíñame
absolutamente alucinado. Excitábame en extremo e non
podía deixar de pensar no lúpulo amargo que adozaba a
pel delicada dos seus peitos.
Cauteloso, permanecín a certa distancia observando
absorto como espertaba ó individuo aquel e lle mostraba a
lingua, provocativamente. El abriu os ollos nun estado de
semi-consciencia e mirou para ela sen saber que pasaba.
Logo tentou incorporarse para seguila, porque se ía retirando
a modiño para atrás. El fixo por se erguer, sen dicir
palabra, pretendendo poñerse en pé. Así que tentou dar un
paso, bébedo como estaba, os amallós entrelazados dos
zapatos impedíronlle o movemento e provocaron que se
precipitase de fuciños contra o chan, estrondosamente,
desplomándose con torpeza e chantando o seu nariz vermello
na moqueta. Siân estaba radiante. O seu rostro parecía
iluminado polos versos. A alba rompe por detrás dos
ollos: desde a cabeza ata os pés o vendaval do sangue
esténdese como un mar. Ó seu redor todo o mundo riu e
aplaudiu, celebrando a broma.
Logo volveu onda min, feliz, triunfante, querendo recuperar o ritmo do baile. Pero eu xa
non puiden bailar. Non sei se quizais foron as gargalladas ininterrumpidas ou a excitación que
me induciu o seu comportamento e o arrecendo dos seus peitos perfumegantes, pero o caso é
que por un intre a penas puiden conter as ganas de mexar que me golpearon salvaxemente a
uretra. Mesmo creo que algo de líquido quente e amarelo se me debeu ir polo pantalón abaixo,
se ben non son moi consciente. Cousa involuntaria, claro, fóiseme, de súpeto, que tamén
debeu influír algo a cantidade de cervexas que levaba engulidas, digo eu, pois se no concerto
de Iwan lle metera unha ducia, alí non lle levaba metidas menos.
Para evitar males maiores, precipiteime cara ós baños, escaleiras abaixo, onde o estrondo
da música e as voces afogan un tanto e a cargación da atmósfera diminuía considerablemente.
No silencio a música resoábame aínda máis nos oídos, tradeándomos cuns pitidos agudos
que semellaban furarme os tímpanos ata esnaquizalos.
Velocísimo, empuxei cunha patada a porta dun dos váteres e entrei, apurado e apretando
as pernas. Todo estaba sucio, repugnante, diría eu, pero non era momento de ser escrupuloso.
Sentei sobre a taza sen contemplacións, pois a presión dos meus intestinos fixérase descomunal
e sentía unhas ganas irrefreables de expulsar toda a merda que levaba dentro. E non
me explico cal, a verdade, pois á parte das patacas fritidas non comera nada desde o xantar.
O corpo, mal que ben, é así, caprichoso; xa se sabe.

Percibín o tacto húmido da louza sucia, sórdida, enfriándome o
cu. En cinco segundos descarguei un intenso e disperso bombardeo
sobre o fondo do váter, aliviando por fin a maldita presión
estomacal que me atenazaba.
Un calafrío percorreume as costas, apoderándoseme do corpo
suoroso. Sentín un fondo malestar. A humidade comíame os pés:
tíñaos sobre diversos charcos dun líquido escuro, pedramolento,
que se apropiaran do chan. Viñéronme as náuseas. Descubrín os
peitos de Siân diluíndose entre a escuma sucia que flotaba baixo
os meus zapatos.
Logo deixeime estar, alí sentado, abandonándome ó relax e ó alivio
que supuxo a liberación dos meus intestinos. Paréceme que foi
así como fun adormecendo, ós poucos, tan de vagar, sobre a taza.
Pero nin sequera o sei con certeza, de verdade, non o lembro nada
ben. Debín quedar durmido naquela posición fetal, debeu ser así.
E o tempo arroxou a miña mortal criatura a derivar ou afogar
nos océanos, que diría o meu querido Thomas, o dono da Palabra.
Non sei canto tempo despois espertei. Non acordei de súpeto.
Máis ben foi ós poucos, tal e como quedara a durmir. Cando abrín
os ollos víao todo neboento e malamente distinguía os contornos
das cousas. Non sei se era o fume que procedía do piso superior ou
o alcohol que embotaba o meu cerebro. Parecíame estar soñando.
Eu atopábame alí pero era coma se non estivese. Toda a escuma da
cervexa caíame como chumbo sobre as pálpebras.
Devolveume á realidade o son indescriptible das arcadas que
procedían do váter contiguo. Alguén estaba a vomitar de forma
noxenta. Quen se atopaba alí parecía botar a vida pola boca para
fóra: enchíao todo cos seus ruídos vomiturais, estremecedores. Por
debaixo do panel que separaba o meu váter do seu, atravesaba un
auténtico río de augamerda. Unha masa líquida, húmida e pegañoxenta,
avanzaba cara ó meu territorio. Aquel ghicho anónimo non
daba parado de trousar.
Sentín unhas náuseas terribles. Os intestinos contraéronse, brutalmente.
Tiña o estómago encollido e invadíame un malestar visceral.
A cabeza xirábame coma un tiovivo entolecido. Doíame.
Entre a nebulosa, viñéronseme outra vez ó pensamento os peitos
de Siân. As arcadas non cesaban. Sentilas, oílas, presenciando os
restos de comida e cervexa a aboiar no río de augamerda, provocou
que eu tamén vomitase, ceibando un líquido escumoso sobre
as miñas propias pernas. A humidade, penetrándome os zapatos,
apoderándoseme dos pés, fíxose insoportable. Cada vez tiña máis
calafríos. As palabras do vello Thomas afogábanme entre aquela
brétema de papel: A miña gorxa tivo sede antes da estructura da pel
e a vea que envolven a cisterna onde palabras e auga fanse unha
mestura infalible ata que o sangue corre turbio; o meu corazón sentiu
amor e o meu ventre fame: e adiviñei o verme das feces.
Pouco máis lembro. Se cadra foi un impulso visceral. Dos
meus intestinos, pero non meu. Non o sei. Lembro a penas que me
erguín a modo, así como estaba, coas pernas enchoupadas na miña
bile e os pantalóns baixados, e entrei no váter contiguo movéndome
dificultosamente.
O individuo permanecía axeonllado sobre o chan, cos pantalóns
empapados na auga escumosa e pedramolenta e a cabeza torcida
sobre a boca da taza. Levaba o peliño curto, coma min, e respiraba
dificultosamente, sen interés, coma se estivese farto de loitar contra
a serpe de mil brazos en que se lle convertera a docemente amarga
cervexa. Axeonlleime á súa beira e nin sequera se volveu. Se cadra
non se decatou da miña presencia. Collinlle a cara entre as mans e
volvina para min. Sentín sobre os meus ollos a súa mirada amarela,
sucia, ensanguentada. Suaba. Tiña a fronte enchoupada en suor.
A taza do váter estaba chea de auga ata arriba e aínda rebordaba,
precipitándose sobre o chan. Víanse os restos dos vómitos, flotando.
Aparteinos coa man e apañei unha pouca auga entre as palmas.
Suavemente, laveille o rostro, refrescándolle a suor. Logo acariñeille
o peliño todo, querendo sentir como a súa respiración se relaxaba.
Agradeceumo coa ollada. Creo que lle acalmei o sufrimento.
Volvín a coller unha pouca auga e fíxenlla beber. Seguro que o aliviaba.
Ademais, el non era quen de facer as cousas de seu. Tiña
moitísima sede. Bebeu dúas ou tres veces.
Logo, saquei o meu xersei e boteillo sobre os ombreiros.
Tremaba. Entón volveuse, cravando os seus ollos nos meus. Tíñaos
brancos, baleiros. Arrepiaba velos. Desaparecéralle o iris. Foi
coma se a morte me estivese a mirar cara a cara. Non o puiden
resistir. Presentín que era a única forma de axudalo. Agarreille a
cabeza e afundinlla con forza naquela auga azafranada. A penas fixo
resistencia. Moveu os pes un par de veces e máis nada. Impulsivamente.
Si, creo que o fixo impulsivamente.
Teléfono: 982 20 90 25
980 31 88 40
LUGO

72
ESQUEIT
ALFONSO PATO
Johnatan é esqueit. Johnatan non quere saber de carrilanas nin de carros de
bolas e, ás veces, nin de bicicletas (se acaso dar unha voltiña coa de mountain-bike
que mercou no Alcampo). El é esqueit e ten un pendiente enriba do
ollo, coa cella furada. Cando a avoa o mirou case morre do disgusto, pero el di
que é esqueit e ó carallo. E non hai quen o faga cambear.
El non é mal rapáz. Se ten que ira apaña-la herba para a becerra, vai.
Como se ten que ir a arrendar ou a botarlle unha man ó pai a dar sulfato.
El nunca di que non. Pero agora, o de ser esqueit aí si que non o fai moderar
ninguén. El escoitoulle a alguén que ser esqueit era unha filosofía de
vida e agora só fai repetilo coma os loros. Se hai que facerlle un regalo, ou
unha táboa, unhas xeonlleiras, un casco, ou unha gorra dos Chicago Bulls.
Coa Enebeá alucina. Xa ten a gorra dos Bulls, a camiseta de Shaquille O`Neal
e os Air Jordan.
E iso que a nai, cos cartos que cobrou do leite do mes, mercáralle en Zara unhas camisas preciosas
a raias, pero el di que nada, que non pode poñelas porque é esqueit, e senón os outros riranse del.
El prefire ter na habitación un poster dos Rockets que un do Celtiña, como Dios manda, e como ten
o Marquiños o irmán, un firmado por Ratkovic. O Marquiños tira máis para o fútbol. Ata garda unha
foto firmada que ten o pai con Fenoy e Ademir ¡que equipazo aquel!.
Pero o Johnatan, o Johny nada. Que é esqueit, que é esqueit e non hai dios que llo saque da cabeza.
Teimudo coma el solo. Enebeá, enebeá e máis enebeá.
Na casa, temos que estar todo o día a escoita-lo Ramón Trecet. Xa nos sae a enebeá e mailo Trecet
polo carallo.
A última foi a que fixo o día da confirmación, cando veu o Cerviño, o Bispo de Tui. Fóronlle todos
a bica-lo anel, ben vestidiños como ten que ser na confirmación, e el coa camiseta do Shaquille O´Neal. Alucina
co Shaquille O`Neal. O primeiro dixo na casa que non ía bicarlle o anel ó Bispo. O pai meteulle así de entrada xa
un soplamocos. Logo agouchou a cabeza e dixo que ía bicarllo. Pero só porque o anel era moi semellante ó anel de
campión de enebeá que tiña Shaquille O`Neal. E que cando o bicara ía pensar só en Shaquille e non ía pensar nada en Dios nin en Vuecencia o señor
Bispo.
A nai, que de pequena aprendeu de memoria o catecismo do Padre Astete, é moi creente e vai tódolos domingos á misa. Por iso está desesperada con el.
As veces ata ten que ir a algunha misa de difuntos pola semana- desas que hai de compromiso- ou a algún enterro e non lle queda máis remedio
que ir, porque non o van mandar a el. Quen vai mandar a un compromiso un tipo con aquela pinta.
Gorra dos Bulls, camiseta de Shaquille, pantalóns rachados nos xeonllos e, por se iso non fora pouco, o aro na cella. Que é esqueit, que é esqueit
e ó carallo. Pero alomenos seica aínda lle fai algo na casa, que os hai piores. ¡Mentres sexa esqueit e non se lle dea pola droga!.

74
A INCRIBLE HISTORIA DE
XELíS “O FERO” E
CARMELA “A MANSA”
(Fábula sobre as aparencias)
Xelís, Xelís “O Fero”, que así lle chamaban, era unha máquina. Un “puntazo” de tío.
Vinteún o mes que vén e xa unha máquina, “destroyer”, cago ata en...
Ten un grupazo, o grupazo. “Os Feros de Vimianzo”, que así se chaman. Ensaian, cando
cadra, alí nos arredores da súa vila e son os reis das festas do verán do inverno outono e primavera.
Son a hostia. El é o cantante, o letrista, do rural, el é do rural, como non, rural fermoso
do noso pobo cheo de xentes tan fermosamente duras, a esencia da terra, boas xentes
que se matan polas partillas dun cacho de merda de leira que é dos nosos devanceiros, que
che digo que o regato non linda co teu valado, rural fermoso de Galiza con regatos pequenos
adeus ríos adeus fontes ¡que é meu, carallo!, ¡vouche queimar a colleita!, que paisaxes que
cores, ai que bonito, vou chorar de ledicia, onde vas ti comparar a perfección máxica néboas
brétemas queimadas aire puro mal do aire xente boa boísima onde vas comparar ti iso con
calquera outro espacio posible. ¡Por favor!
Xelís “O Fero”, triunfa. Non hai quen lle chíe. Métese cos curas e coas monxiñas, é un
salvaxe, ¡di uns xuramentos!, que pecadento, é un autor un músico inclasificable, é a hostia,
é que non o entenden, é a mestura apócema fantástica buscada pola terra nosa galega de verdade
co berro arroutado noso galego calidade de verdade.
Carmela, Carmela “A Mansa”, que así lle chamaban, era unha máquina. Unha máquina
fría e calculadora sen sentimentos aparentes sen vida sen sangue como todas as máquinas que
a rodean na oficina do Banco Principal, delegación de Pontevedra cidade. Vinteún en decembro
e xa é unha máquina. Vive no mesmo centro, a carón do traballo, coa súa irmá pequena,
Susana, que tamén está convencida de que aquilo que vive con ela é o becho máis manso que
nunca coñeceu coñecerá. Os clientes abren cartillas, sacan cartos, ingresos moi suculentos,
transferencias xeitosas, e os compañeiros de Carmela “A Mansa” séntense intrépidos, cheos
de vida e emocións só por comparación con aquilo que semella muller, sempre gris, sempre
calada, oficinista, administrativa de primeira,
¿non estará morta?, ¡ha, ha!, o da
caixa 3 escarállase e xa cheira a morta,
¡ha, ha, ha!, foi a interventora que botou
un bo peido e escacha de risa mentres
disimula e vaia festa no banco ata os clientes se contaxian do bo humor e
o caco aproveita para “palearlle” a carteira á señora grosa que chora coa
risa mentres abanea a bolsa de plástico chea de grelos e que bo ¡ha, ha, ha!
Todas as xentes do urbano, como Carmela, tan parvas, tan sen raíces, urbano
noxento de Galiza que non temos clase media nin tivemos burguesía,
paisaxes de ocres e cementos que non teñen migalla de xeito, non regatos, non fontes, o mal
aire é depresión científica tranquilizantes dúas con cada comida, aire cheo de malos fumes
contaminación, vou chorar de tristura, ai que mágoa, xente mala malísima parvas, parváns
supostos das supostas cidades medio urbano do noso pobo, que non vale para nada o urbano,
con que vas comparar ti a imperfección merdenta dos uisquis discoteca “bacalao” tendas
luxosas de discos e cousas rechamantes xente parvísima con que vas comparar ti iso, co rural
non será. ¿Estás tolo ou que?
“Os Feros de Vimianzo” tiñan un gran espectáculo, e ata as parvas e parvos “pijos” señoritos
do urbano caían de xeonllos ante a súa frescura Galiza fonda e profunda chea de grandes
valores eternos valores. O gran número era o da peza “Animais do cortello. Dende Galiza para
o Universo”, unha frenética interpretación con gran lucimento de Xelís, e sobre todo das estrelas
invitadas, o mono e a galiña, que facían unha fornicación fabulosa en todas as vilas e cidades
e sempre o milagre o estoupido da nosa conciencia, que goce ver as nosas galegas puchas
polos aires do rural e as velliñas tan felices coas saias ao aire, que goce ver as gorras da NBA
ou da NFL ou do que fora polos aires do noso urbano e os mozos e as mozas xoves tan felices
coas camisetas de deseño ao aire, que goce ver a irmandade profunda dos sentimentos, ai vou
chorar de emoción, pensar que todos temos tanto que ver alá no fondo, no abismo.
O caso é que hoxe venres once, Xelís e o seu grupo van tocar na cidade, vila grande tal
vez, de Pontevedra. E Susana, que é moi moderna, pero non “pija”, ¡eh!, que ela viste como
os de Nirvana e Pearl Jam ela é “grunge” ata nas clases de matemáticas aínda que “catee”
porque o porco de Don Anselmo, o moi facha, que se non vén vestida como unha señorita
non vai aprobar, fillo puta, fascista educador, ela é “grunge” de principios e moda, ela ten que
ver ao grande grupo da nosa Galiza rural e urbana que a ela esas cousas impórtanlle ben
pouco, ao grande grupo que fai barbaridades e que leva ao mono e á galiña, que “destroyer”,
MANUEL SEIXAS

meu deus, por favor, xa teño a entrada, estou salvada, estarán
todos os colegas, vaia tralla, que felicidade, pero a mansa da
súa irmá a máquina fría calculadora que non ve máis que
números e obrigas de pagamento e caralladas semellantes a
moi beata, que non debes ir soa a semellante espectáculo,
que son a túa irmá maior, que teño unha responsabilidade
contigo, que se non estiveran mortos os nosos pais, que é que
nunca falou tanto a fodida. E alá mercou outra entrada, e alá
vai con ela, ¡que non me collas da man, que non son unha
nena!, e o garito está ateigado, ¡¡que pintas no exterior,
guahhh!!, Susana con ganas de matar á súa gris protectora, e
xa está dentro e ¿¡como que non podo tomar cervexa!? e
Carmela que claudica e Carmela alí nas primeiras filas
sendo estrullada por todos os mozos urbanos e rurais que se
mesturan noutro milagre fantástico e que fago eu aquí e
como doen os oídos con tanto ruído e agora a xente que berra
frenética porque alí saen dous pobres animaliños, non, non é
posible que vaian facer o que se supón que...
Pois mira ti que o cura de Vimianzo é un galego do rural
rural rural, de toda a vida, como toda a súa familia, como
moitas familias da Galiza rural que representan á igrexa
pequena, esa que se cabrea cos grandes detalles, como as fornicacións
en público de animais. Ata chamou ao bispo -contestou
por cortesía- e á Santa Sé -non contestaron-, a Igrexa
grande que está de volta desas merdiñas e sabe ben que os
problemas serios son outros como incrementar o rabaño
aínda que sexa esburacando os condóns incrementar os ingresos
aínda que sexa esburacando os petos dos que sexa para
logo facer cristiáns investimentos en viaxes papais por eses
territorios infieis que pronto renderán culto ao deus da pobreza,
digo ao deus do amor, perdón meu señor polo erro, foi a
lingua malsana. Pois mira ti que o cura galego rural galegos
rurais que son a base científica da moralidade do noso país, a
base xunto coa burguesía inexistente, ¡ouh, outro milagre nos

aires, que mestura perfecta!, a base de que teñamos un pobo tan revolucionario tan
marxista-leninista tan anarquista tan progresista tan ateo tan fermoso rural urbano
cheo de ideoloxía, pois mira ti que o cura en vista de que cos trámites relixiosos normais
non lle facían nin caso, pois contactou coa Galiza profunda do seu contorno que
tiña grandes contactos coa Galiza profunda de Pontevedra, e non é posible que vaian
facer o que se supón que van facer eses dous animais..., pensan as cabezas benpensantes
dos dous enviados “tarantinos” galegos profundos negra sombra caciques séculos
matóns, entre o bulicio do público ao tempo que berran: “¡¡Todos quietos!!”, pero
ninguén escoita pola barbaridade de decibelios, e un deles un disparo ao aire, e todo
dios alucinado e a xente que comeza a berrar, e o outro, outro disparo e: “!Todos a
calar!”, e todos calan, silencio sepulcral, só o mono segue con cara de vicioso dándolle
e dándolle á galiña que pon cara de circunstancias, e os dous homes apuntan cara
aos animais e cara a Xelís, o líder, o anticristo que se caga polos pantalóns e a peste é
insoportable e Susana mira a Carmela “A Mansa”, por se fora ela, igual que farían os
seus ausentes compañeiros de traballo, e Carmela percibe aquela mirada da que está
farta farta farta, e coma un foguete sobe ao escenario e os rurais fermosos músicos da
hostia todos apestan cheos de merda de medo e a urbana gris e mecánica racha as súas
roupas heroína da nosa gran nación e berra ela si arroutada: “¡Aquí me tedes, hostias!”,
e os dous homes fascismo riquiño dubidan uns segundos, pero xa que estamos
aquí tira para diante, e ¡boom, boom, boom!, bo ollo, bo tino, Carmela “A Mansa”
derrúbase e tamén o mono e tamén a galiña, os tres animaliños poñen cara de circunstancia
de morte, sangue fermoso de regatos e montes e mal de aire e cemento e
depresión e contaminación e máquinas de bebidas refrescantes e o seu tabaco, gracias,
e adeus ríos, adeus fábricas, non sei cando nos veremos.
Xelís “O Fero”, triunfa. Foi caralluda a publicidade. Agora ata cantan en inglés e
xa lle dan ao noruegués, que alí hai un gran mercado, di o mánaxer francés da multinacional.
Teñen dous matóns gardacostas quenindios, aínda que sempre lles soaron as
súas caras de algo. Ademais o hipopótamo e a cabuxa son máis profesionais có mono
e a galiña, que o facían por pracer e xa estaban medio liados, non coma estes que o
fan por traballo, e logo cada un ao seu. O hipopótamo ten a súa familia e a cabuxa é
liberal, pero decente.
Susana casou co batería do grupo. Xelís pensa que é parva, unha urbana escrava
da moda grunge, pero á xente gústalle pensar que teñen algo de conciencia, como
todos os bos rapaces boa xente boísima do rural como non repartades ben os cartos
desta xira dígolle ao hipopótamo que vos deixe o cu fino. ¡Que riquiño es, Xelís! ¡¡Es
unha máquina!!
Carmela saíu tres días na prensa, tres días contados. O nicho pagouno un cura
benfeitor descoñecido que bebe moito viño sacro para esquecer as miserias do
mundo, mentres no Banco Principal sucursal Pontevedra cidade, unha explosiva
loura ocupa o posto de administrativa gris e os empregados masculinos están encantados
e non cheira a morta nunca e Galiza hoxe ten un referendo para decidir dunha
fodida vez se é certo que as aparencias enganan se é certo que a paisaxe e os regatos
e as fontes e as fábricas e os berros e arroutadas e os parváns e apapahostiadas non
son máis que palabras se é certo que debaixo das roupas e os decorados hai xentes
non rurais non urbanas, xentes.
Só xentes.
Di un conselleiro na tele que o resultado é un empate técnico.
Isabel II
V I G O
AVENIDA GARCIA
Rep. Argentina
URUGUAY
ALFONSO XIII
Martín Codax
Autopista
U R Z A I Z
CERVANTES
GRAN VIA
Irmandiños
Lepanto
BARBON
Autopista
ESTACION
FERROCARRIL
A L F O N S O X I I I , 3 2 .
B a i x o . 3 6 2 0 1 .
T E L F . ( 9 8 6 ) 2 2 5 0 4 7 .

CATRE
SANTIAGO JAUREGUIZAR
Cal é a tumba de Occidente por excelencia?
Pois agora que avanza por
unha das naves laterais da catedral
de Compostela, Ricardo non ten dúbida de
que a ten aí diante, á esquerda. Aquel templo sempre lle recordou á torre de Babel, seguro que Deus se despistou
ó deixar tamén ó facer aquilo; pro linguae germanorum, pro linguae nonseiqu, non sei se aquí se falan
máis linguas que nas Nacións Unidas, pero polo menos tantas como na maioría dos puticlubs de Amsterdam.
Na terraza, soe sentirme tamén coma unha puta holandesa, sempre á espera dalgún cliente. Agora, durante a
invernía, vai dentro; de todos os xeitos, prefire o verán, leva menos roupa e pode insinuarse sen ter que recurrir
tanto ó descaro, que sempre resulta máis soez.
“Onde non se atrevería mirar a pasma? Eses, por non mover a panza, son capaces de nin prantexarse se
se atreven mirar. Supoamos que chega un comisario con ganas de facer méritos e contentar a Mayor Oreja.
É moito supoñer, pero vale. Son capaces de mirar no cemiterio municipal como moito. Pode que ata, cun
sopro tremendamente fiable, se atreveran a pedir permiso para levantar as lápidas do Panteón de Galegos
Ilustres para botar unha ollada - non máis, que se cabrea Fraga-, pero o sartego do apóstolo Santiago nin de
coña. A que lles podera montar a Conferencia Episcopal! Seguro que baixaba unha lexión de anxos que non
os paran nin os antidisturbios do batallón de reserva de Valladolid!”
O sartego dalgún dos dous santiagos -ou do santiago Prisciliano?- está nun corredor baixo o altar maior.
Como se pode ser tan hortera cómo para filmar unha tumba? Estes turistas franceses pásanse de refinados!.
Malia que a ten moi vista estes días, sigue pensando que non é como a lembraba. É un cofre de prata moi
pequeno para que un nacho coma Miguel estea aí dentro. O apóstolo debía de ser un anano dos do Bombeiro
Toreiro, non lle estraña que a balsa de pedra frotara se era así de pequeno.
Debe ser a quinta vez nesta semana que vén ver o sartego, pensarán que é todo fe e caridade... pero se todo é unha
broma de Fátima para vingarse... non a ten por tan revirada, tamén pode ser que interpretara mal o que lle conta no
vídeo, pero é que o tenno posto mil e unha veces!
Pensa, pensa un pouco, Ricardiño. Como vai meter aquí, coa xente que hai durante o día e as medidas de
seguridade que debe ter pola noite, un cadáver? Non puido ser quen de facelo para que ía arriscarse? É parva,
pero non tanto. Ademais, se tivera acadado o morto non estaría limpando cabalos en Irlanda. Gustaríalle
saber o que pensan os pais dela; co pailáns que son, estarán alporizados co traballo da súa filla, pero contar
án que está facendo prácticas nun laboratorio de moita sona.
Aínda quedan tres horas para voltar ó cárcere. Outra noite nunha habitación con vistas a un milleiral e
compartida cun puto sudaca que se embarazou de cocaína en Colombia e pariu en Barajas, un xitano noxento
que cumpriu unha vinganza familiar e un rapaz de Padrón que non sei qué marabillas facía coa contabilidade
dunha sucursal de Caixa Ourense e non fai máis que ler libros deusto -deses de como mellorar un balan-
77

ce financieiro ou como ser un líder social- mentres rebusca co dedo maimiño no nariz.
Outro día perdido sen se facer un cliente. Pode ser a falla de preparativos, pero é que
non deu pasado dos compañeiros de cela cando se metían con el por darse loccións e ter
un pouco de coidado coa roupa. É conscente de que tivera que ter aguantado. ¡Eles non te
ñen pranchar a sa roupa porque visten os vaqueiros e camisetas recortadas polo colo e os
ombros! Unha prancha non daría avanzado entre tanta roña.
¿E se realmente o meteu no sartego do apóstolo? Non correrá moito risco por asegurarse.
Ten que se facer cuns planos e buscar un par de socios que o axuden. Un para vixiar
e conducir a furgoneta e outro para mover a tumba e sacar ó morto; porque para Ricardo
só é complicado, o brazo non me quedou moi ben despois da operación. Non debe pesar
moito, así que é posible que nin teña que intervir el.
“O conductor pode ser Andrés, o amigo autobuseiro de Pancho; seguro que sabe dalgún
colega disposto a axudar no pao. O Viquingo? Ten un pub. Os hosteleiros acaban ateigándose
do que venden coa excusa de probar o xénero e anda moi fumado de diola sempre;
non é de fiar. Logo terá que darlles Ricardo a eles o pao, porque tres seríamos demasiados
a repartir. Outra cousa é que eu quede co corpo e eles co cofre. Pensarán que é
parvo, ha, ha! Pero esa arca ten que valer tamén un pastón. Xa vera.
“Non sei, non o vexo moi claro -dubidaba Ricardo-; mellor desbotar esa idea: ninguén
vulgarmente intelixente vai querer traballar sen ter algo por adiantado para levantar o sartego
máis visitado do mundo civilizado -supoño que máis que o de Elvis ou o de Jim
Morrison. Haberá que agardar a que morra Michael Jakcson-; aínda que hai algún que me
debe un par de favores. Verei de cobrarllos. Apetéceme un crêpe. Vou onde ó outro día, o
sitio ese da parte nova onde non poen cara de como dixo? cando lles pido unha nube de
leite para o té. De paso recollo o coche. A ver o que me queda... cincocentas, setecentas,
setecentasvintecinco... e con isto... pasa pouco mil, pode que chegue”.
É curioso, pero, por primeira vez en dez anos, Ricardo vai ter que pedir axuda á súa
nai. A última vez que fora vela regalaralle un chapeu cor burdeos. A nai comentou que era
como os que levaban na voda de Lady Di. A el non lle gustou moito porque eran de bastante
mal gusto, pero calou, que a facer?
Nunca llo recoñeceu ó seu fillo Ricardo, pero está máis feliz dende que morreu o seu
home. Nótallo na pel: tena máis tersa. Agora usa hidratantes - logrou convencela de que
voltara facelo, porque había anos que estaba abandoada-. Cando o vello morreu a nai
pasouno mal. O alcohol deformarao moito, e non só na cara - marcaronselle moito as veas
nas meixelas e no nariz-, tamén na actitude para con ela, parecía unha broma de mal gusto
comparalos co brillo pastoril da foto da voda que puxera a nai no dormitorio.
Baixando pola praza das Praterías, viu unha furgoneta da Policía e non puido evitar o
arrepío. Dentro, habería dous o tres axentes. Distinguíu unha faciana que lle soaba moito
-un pouco gorda, con bigote-, era un dos que o custodiou a principios do ano pasado no
hospital, o do Logroñés. Malia que era un madeiro, caeulle ben porque era amable. Agora
non ten nada que temer, está pagando polo que fixo, pero, por se acaso, camiña con máis
folgos.
ESTUDIOS DE TURISMO
NA UNIVERSIDADE DA CORUÑA
A Universidade da Coruña e a Secretaría Xeral para o
Turismo da Xunta de Galicia colaborarán na organización
de cursos sobre a calidade no sector turístico e o turismo en
xeral e a publicación de libros de interese para o sector
turístico galego.
A Universidade incorporará no seu momeento a
titulación de turismo ós estudios universitarios.

FANZINES/PUBLICACIÓNS
Alas de Papel. 3 números. Rúa Bda. a Ríos
75, 36200 Vigo. Ensaios, artigos e creación
literaria amater (poesía e prosa). Castelán e
galego. Impreso, capas en cores.
Andando Correndo pola Chaira.3
números. Anxo Cuba, Rúa Sofía Casanova 8-
2ºdta., 15007 A Coruña. Reseñas, artigos e
banda deseñada. Galego. Fotocopias; capas
en cores segundo o número. De Anxo Cuba
son tamén: Fanzines Galegos e Rock D’Akí
(ambos 1 número).
Bambán. 8 números. Apdo. 8153, 36200
Vigo. Música e actualidade cultural. Castelán
e galego. Impreso; capas en cores.
O Berro Novo.12 números. Asoc. Xuvenil
Lagares. Avda Santa Mariña 95, 36318
Cabral-Vigo.Traballos de temática local e
tamén de información xeral. Inclúe cómics.
Galego.
La Carallada. 1 número. Apdo. 1430, 15080
A Coruña. (981) 63 93 05. Internet:
caralla@encomix.es. Banda deseñada e
artigos sobre cómic. Castelán e galego.
Impreso; capas en cores.
Em Pé De Guerra. 1 número. Apdo 354,
36202 Vigo. Artigos revindicativos e en favor
da Selección da Galega. Galego. Fotocopias.
Falcatruada. 1 número. Ramiro Vidal
Alvarinho, rúa do Viouteiro 5, 15179 Lians, A
Coruña. Artigos libertarios. Galego.
Fotocopias.
O Fanzine das Xornadas. 3 números.
Colectivo Phanzynex, Rúa Manuel Murguía
15-5ºD, 32005 Ourense. Fax: (988) 24 99 30.
Banda deseñada e artigos de cómics. Galego.
Impreso; capas en cores. O Colectivo tamén
edita o catálogo da Expofanzines (7
números), enderezos e comentarios duns
700 títulos de todo o mundo. Galego.
Impreso; capas a dúas cores.
O Gharabato do Rato. 2 números. Miguel
Harguindey, Rúa García Bayón 1-7ºC, 15960
Ribeira. Banda deseñada e música. Galego,
portugués e español. Fotocopias.
Gor e Nar. 8 números. Miguel A. Robledo,
Rúa Coruña 28-4ºD, 32005 Ourense. Banda
deseñada. Sen palabras. Fotocopias.
A Goteira. 1 número. Colectivo Kantraba,
Foz. Poemas, textos literarios e letras de
cancións de grupos da Mariña. Galego.
Impreso.
Malfeito. 1 número. Apdo. 670, 15080 A
Coruña. Banda deseñada e artigos. Castelán e
galego. Fotocopias.
Morrerás esganado. 2 números. David
Facal Mayo, Pol. Elviña 2ª Fase, Bloque 12,
port. 9-8ºD, 15008 A Coruña. Banda
deseñada. Fotocopias. David Facal editaba
Diario Apache (1 número), de artigos sobre
cómic.
Nicasso. 4 números. Manuel Pena Villar, Rúa
Comercio 13-5º, 15010 A Coruña. Banda
deseñada. Castelán. Fotocopias. Manuel Pena
(“Manel Cráneo”) editou tamén Craneografía
(1 número), de ilustracións.
Nova Línea. 2 números. Marcos Paz-R.
Navas, Gran Vía 72-3º esq. 36203 Vigo. Banda
deseñada. Castelán e galego. Fotocopias.
Semanario Corsario. 18 números. Apdo.
228, 36600 Vilagarcía de Arousa. Artigos e
reseñas. Galego e castelán. Fotocopias.
Sgñack-Date por fodido. 1 número. Xosé
Manuel Moxón, Rúa da Inmaculada, 5-2ºD,
32005 Ourense. Banda deseñada de humor.
Galego. Fotocopias.
Soy tan feliz que me cortaría las venas.
17 números. Gonzalo Novoa, Avda. Santiago
67-5ºD, 32001 Ourense. Música pop-rock.
Castelán. Fotocopias.
Xénese. 5 números. J. Ángel Callón, Sanjurjo
Badía 183-1º, 36207 Vigo. Banda deseñada.
Castelán. Fotocopias.
Xofrango. 1 número. O Brote, Celso Emilio
Ferreiro 27, 32004 Ourense. Artigos sobre
ecoloxía. Impreso. Capas en cores.
Zona Zero (antes Z for Zero). 56 números.
Avda. das Camelias 28-2ºC, 36202 Vigo.
Xogos de aventura gráfica, rol, literatura
fantástica. Castelán. Fotocopias. Con versión
en disquete para PC.
Vibraciones pop. 16 números. Apartado de
Correos 409, 3600,Vilagarcía de Arousa, 986
50 45 88 . Cultura rock e pop. Castelán e
galego. Impreso, portada en color.
DISTRIBUCION ALTERNATIVA
Lixo Urbano. Apdo. 304, 15700 Compostela.
Trapo Negro. Apdo. 660, 32080 Ourense
Treboada. Apdo.259, 15080 Compostela.
ASOCIACIÓNS/COLECTIVOS
Asociación Demos
Xosé Lameiras, telf. 988.235219
Asociación Musical Muntenrohi
Folk . Ourense. Xan Carlos Fasero, telf.
988.230879
Asociación de Acordeóns de Ferrolterra
Virginia, 981.39011100
Aula de Gaiteiros Gomes Mouro
Ourense. Xabier Paz, telf. 988.250737
Cofradía da Dorna
Fundada en 1948 en Ribeira co único fin de
armar festa e que as dornas sigan
navegando. Agora andan en tratos cunha
tribu keniata para lles axudar a facer unha
embarcación.
Contacto: Marcelo Valeiras, telf. 981.838540
Colectivo Irmandinho
Apartado de correos nº 3242,Vigo.Telf.
986.434533
Colectivo Estadea
Apdo 125 . A Estrada
Irmandade Galiza-Bretaña
Apdo. 1176, 15080 , A Coruña
Xevale grupo ecoloxista .
Anxo Moure. 982/16.25.82. ou 982/44.02.75.
Kantraba.
Charlas, publicacións -entre as que está A
Goteira-, axitación. Xabier Campos
982/13.07.27. Foz.
inclusións,suxerencias,ausencias...
Rafael Dieste 1, 8º esquerda. 15008 A Coruña
e-mail:lua@lcg.servicom.es
79

SÍ
Nº
Nome e apelidos
Enderezo
Desexo recibir o pedido, ó prezo indicado, maís gastos de envío,importe que abonareí da forma que de seguido indico:
Contra-reembolso
Válida ata:Mes Ano
ESCORNABOIS
P.V.P.:1.000 PTAS.
Pedidos ó 982 12 10 49
Código postal Poboación
Teléfono Sinatura
Tarxeta VISA Tarxeta 6000
GAITEIROS DA
PONTE VELLA
P.V.P.:1.000 PTAS.
Pedidos ó 981 28 24 84
ASALTO ROCK
Varios grupos de Arousa
P.V.P.:500 PTAS.
Pedidos ó 986 50 70 83
ou ó Apdo. 228
36600 Vilagarcía
PAPAQUEIXOS
P.V.P.:1.000 PTAS.
Pedidos ó 981 28 24 84
cupón de pedichar
CANT. COUSA TALLA COR CARTOS
TOTAL

ARROUTADAS
P.V.P.:1.600 PTAS.
BRAVÚ
P.V.P.:1.600 PTAS.
Estas 6 camisetas poderalas atopar en negro ou brancas, nas tallas S, M, L, XL
TROPA DA TRALLA
P.V.P.:1.600 PTAS.
PERCEBES?
P.V.P.:1.600 PTAS.
SELECCIÓN XA!
P.V.P.:1.600 PTAS.
Envía o cupón de pedichar a EDICIÓNS XERAIS DE GALICIA, R/DOUTOR MARAÑON,12.36211 VIGO
RASPAS
P.V.P.:1.600 PTAS.
se tes algo que vender e nos espacio...REVISTA BRAVÚ r/Rafael Dieste, nº1-8º esquerda, 15008 A CORUÑA
81

DIN MATAMORO
82

“Mirou o reloxio, xa eran as nove. Había que ir mandando pasar aos que aínda non entraran no
claustro e seguían no portal. Fregou as mans no mandilón azul e deu logo unhas palmadas fortes.
-¡Veña, mozos e mozas! ¡Hai que ir pasando! As aulas de primeiro, entrando á esquerda.”
“O próximo día, se non teñen inconveniente, e se o teñen tamén, comezaremos a dar o que é
propiamente materia da asignatura. Falando en prata, materia de exame. É dicir, esas pequenas
cousas que os pacientes agradecen que saibamos para que non se nos morran chegada a ocasión.
Dixen. Moi bos días, donas e cabaleiros universitarios.”