Corno do Monte - Sociedade Galega de Historia Natural

DOCUMENTO AMBIENTAL PARA A MODERNIZACIÓN 

SOSTIBLE DO REGADÍO DA COMUNIDADE DE REGANTES 

EMPRESA CONSULTORA: 

CORNO DO MONTE. 

CONCELLO DE XINZO DE LIMIA. 

(OURENSE) 

Enxeñería e Xestión Agro-Rural Azul e Verde S.L. 

r/ Río Arnoia – nº 12, Multicentro 

CP 32.630 - Xinzo de Limia - OURENSE 

SETEMBRO DE 2012

Secretaría Xeral de Medio Rural e Montes 

Dirección Xeral de Desenvolvemento Rural 

CONTIDO DO DOCUMENTO 



CORNO DO MONTE 

1. OBXECTO ....................................................................................................... 1 

2. O PROMOTOR E A XUSTIFICACION DO PROXECTO .............................................. 3 

3. A PLANIFICACIÓN DOS RECURSOS HÍDRICOS NA COMARCA ................................ 4 

4. A C.R. ALTA LIMIA: UBICACIÓN E SITUACIÓN ACTUAL ...................................... 10 

5. DIAGNOSE DA SITUACIÓN A NIVEL COMARCAL ................................................ 13 

6. DEFINICIÓN E CARACTERÍSTICAS DO PROXECTO. MODIFICADOS E ALTERNATIVAS 

TECNICAS DE DESEÑO ......................................................................................... 18 

7. ANALISE DE IMPACTOS POTENCIAIS NO MEDIO AMBIENTE ............................... 37 

8. FORMULACIÓN E ANALISE DE ALTERNATIVAS .................................................. 42 

9. PRINCIPAIS IMPACTOS POTENCIAIS DERIVADOS DA EXECUCIÓN DO PROXECTO . 46 

10. MEDIDAS PREVENTIVAS, CORRECTORAS OU COMPENSATORIAS PARA A 

AXEITADA PROTECCIÓN DO MEDIO. .................................................................... 49 

11. PROGRAMA DE VIXIANCIA AMBIENTAL E SEGUIMENTO DO PROXECTO. ........... 54 

12. CONCLUSIONS .......................................................................................... 57 


Río Arnoia, 12 – Xinzo de Limia – Ourense



1. OBXECTO 

DOCUMENTO AMBIENTAL PARA A MODERNIZACIÓN SOSTIBLE 

DO REGADÍO DA COMUNIDADE DE REGANTES CORNO DO 

MONTE 

Redáctase este documento co obxecto de dar cumprimento ao procedemento estipulado 

no RD 1/2008, elaborando un estudio que reúna o contido necesario para a súa 

avaliación polo órgano ambiental autonómico, neste caso a Secretaria Xeral de Calidade 

e Avaliación Ambiental. 

As actuacións, que fan referencia ó “PROXECTO DE MELLORA E ACONDICIONAMENTO 

DAS ESTRUTURAS DE REGA DE ENTRE RIOS, COMUNIDADE DE REGANTES CORNO DO 

MONTE, CONCELLO DE XINZO DE LIMIA, OURENSE”, están contempladas no Anexo II, 

grupo 1 c) do referido RD 1/2008: Proxectos de xestión de recursos hídricos para a 

agricultura, coa inclusión de proxectos de rega ou de avenamento de terreos cando 

afecten a una superficie maior de 10 hectáreas (proxectos non incluídos no anexo I), ou 

ben proxectos de consolidación e mellora de regadíos de máis de 100 hectáreas. 

O artigo 16 do RD 1/2008, modificado pola Lei 6/2010, do 24 de marzo, de modificación 

do texto refundido da Lei de Avaliación de Impacto Ambiental de proxectos, establece a 

obrigatoriedade de acompañar a solicitude sobre a necesidade ou non de que un 

proxecto sexa sometido a avaliación de impacto ambiental, dos proxectos comprendidos 

no Anexo II, dun documento ambiental, con polo menos o seguinte contido: 

a) A definición, características e situación do proxecto. 

b) As principais alternativas estudadas. 

c) Unha análise de impactos potenciais no medio. 

d) As medidas preventivas, correctoras ou compensatorias para a axeitada 

protección do medio. 

e) A forma de realizar o seguimento que garanta o cumprimento das 

indicacións e medidas protectoras e correctoras contidas no documento 

ambiental. 

Este documento previo, redáctase a partir do profundo coñecemento que o promotor e o 

equipo redactor teñen sobre os Proxectos de mellora e acondicionamento das estruturas 

de rega da Limia, e baseándose nestes datos analizarase a súa incidencia ambiental. 


Río Arnoia, 12 – Xinzo de Limia – Ourense 

P á x i n a | 1






Con este Estudio preténdese recoller as características máis significativas dos proxecto a 

realizar que presenten incidencia ambiental, e que sirva como referencia básica para as 

consultas a efectuar ás persoas, Institucións e Administracións previsiblemente afectadas 

pola execución deste proxecto de modernización de regadío, e obter a Resolución 

ambiental do proxecto polo órgano ambiental, e se pronuncien sobre a necesidade de 

que os proxectos se sometan ou non a avaliación de impacto ambiental. 



P á x i n a | 2






2. O PROMOTOR E A XUSTIFICACION DO PROXECTO 

O promotor do proxecto, e por tanto deste documento de catalogación ambiental, é a 

Consellería do Medio Rural, a través do Servizo Provincial de Ourense de Estruturas 

Agrarias, coa finalidade de dar cumprimento á solicitude efectuada polos agricultores da 

Limia, que reivindican dende hai anos unha modernización e planificación das actuais 

estruturas de rega. 

Os axentes implicados na agricultura da Limia, entre os que salienta a Consellería do 

Medio Rural, promotor deste estudo, consideran a planificación dos recursos hídricos 

e a modernización de infraestruturas de rega como os alicerces fundamentais 

para o mantemento e impulso do potencial agrícola e gandeiro da Limia, xa que 

se presentan como mecanismos eficaces para: 

• Servir de solución dos problemas que xera o actual aproveitamento dos 

recursos hídricos, especialmente no referente as extraccións indiscriminadas ás 

que están sometidos os principais ríos e acuíferos da comarca, e que impiden a 

sostibilidade económica e ambiental coa que debe contar a agricultura nos actuais 

tempos. 

• Servir para a consolidación definitiva da agricultura na zona, mellorando o 

rendemento e calidade das explotacións e dos produtos, permitindo a 

diversificación de cultivos e permitindo sentar as bases dunha agricultura estable 

e con futuro, onde se mellore a calidade de vida dos agricultores, se favoreza a 

incorporación de xente moza ao campo, e se podan chegar a consolidar as bases 

para a aparición de industrias transformadoras agro-alimentarias, creadoras de 

riqueza, emprego e valor engadido para a comarca de a Limia. 



P á x i n a | 3






3. A PLANIFICACIÓN DOS RECURSOS HÍDRICOS NA COMARCA 

A importancia da rega para a produción agrícola da comarca é ben sabida polos labregos 

que dende hai máis de 20 anos intentan resolver as súas necesidades de auga con 

prácticas e estruturas individuais. O pulo da rega nunha comarca de agricultura tan 

intensa como a da Limia desencadeou na aparición de problemas de natureza ambiental 

e de rendibilidade económica da operación da rega, xa que ao mesmo tempo que a 

importancia da rega se facía maior non se implementaban medidas de xestión da auga e 

de planificación hídrica. Estes aspectos son ós que se lle leva intentando poñer freo 

desde os Organismos Públicos con responsabilidade na materia. 

Así, como consecuencia de la entrada en vigor de la Lei de Augas 29/1985 de 2 de 

agosto (B.O.E. de 8 de agosto de 1985) e o Regulamento de Dominio Hidráulico de 11 de 

Abril de 1986 (B.O.E. 30 de abril de 1986), a Confederación Hidrográfica do Norte, co fin 

de xestionar a captación de augas na bisbarra, impulsou no inicio da década dos 90 a 

constitución de Comunidades de Regantes que agruparan os propietarios por zonas de 

rego. Estas Comunidades de Regantes formáronse na súa maioría o longo dos principais 

ríos que discorren pola comarca. 



P á x i n a | 4



Nome Municipio Recurso 




Caudal 

(l/h) 

Nº 

Comuneiros 



Superficie con 

concesión 

Superficie 

regable (*) 

CDAD. REGANTES L. DE ANTELA Sandias Canal Laguna Antela 505.00 43 600.00 600.00 

CDAD. USUARIOS O SALGUEIRO Rairíz de Veiga Canal Laguna Antela 4.18 45 5.00 5.00 

CDAD. REGANTES ESPIÑAL Rairíz de Veiga Manantial 0.18 15 1.16 1.16 

CDAD. BIENES GRUPO LAGUNA Xinzo de Limia Pozo Barrena 7.73 1 34.00 34.00 

CDAD. REGANTES FARAMONTAOS Xinzo de Limia Río Faramontaos 3.54 27 56.08 56.08 

CDAD. REGANTES O MATO (BOADO) Xinzo de Limia Río Faramontaos 2.51 19 31.80 31.80 

CDAD. REGANTES CHAMUSIÑOS Trasmiras Río Faramontaos 2.97 22 28.20 28.20 

CDAD. REGANTES STA MARÍA DE ZOS Trasmiras Río Faramontaos 4.88 4 2.00 2.00 

CDAD. REGANTES CORTELLOS Xinzo de Limia Río Faramontaos 5.92 21 18.53 49.80 

CDAD. REGANTES O MATO Xinzo de Limia Río Faramontaos 7.78 29 24.36 73.08 

CDAD. REGANTES ARMADAS Xinzo de Limia Río Limia 3.58 8 20.16 20.16 

CDAD. REGANTES ARRIBA DA PONTE Xinzo de Limia Río Limia 2.39 18 26.86 26.86 

CDAD. REGANTES AS LAMAS Xinzo de Limia Río Limia 3.97 48 208.00 315.72 

CDAD. REGANTES BOADO Xinzo de Limia Río Limia 3.45 19 63.18 63.18 

CDAD. REGANTES BOUZO-CAMPO DE LAMAS Xinzo de Limia Río Limia 3.17 7 12.03 12.03 

CDAD. REGANTES BRASIL-A CHEDA Xinzo de Limia Río Limia 3.69 25 38.16 38.16 

CDAD. REGANTES CAMPOS DA VEIGA-REGUEIRO Xinzo de Limia Río Limia 3.42 22 32.63 32.63 

CDAD. REGANTES GANADE Xinzo de Limia Río Limia 3.69 32 84.87 113.16 

CDAD. REGANTES MATO-POZA NEGRA Xinzo de Limia Río Limia 3.41 13 19.14 19.14 

CDAD. REGANTES FILGUEIRA Porqueira Río Limia 6.20 18 52.29 74.70 

CDAD. REGANTES O TOXAL Porqueira Río Limia 6.62 15 55.85 79.78 

CDAD. REGANTES MOREIRAS Xinzo de Limia Río Nocedo 3.74 22 35.54 35.54 

CDAD. REGANTES RIO NOCEDO Xinzo de Limia Río Nocedo 3.74 19 35.54 35.54 

CDAD. REGANTES A VEIGA Xinzo de Limia Río Nocedo 6.94 13 21.70 65.11 

CDAD. REGANTES PAREDES Xinzo de Limia Río Nocedo 4.35 25 13.62 40.85 

CDAD. REGANTES FIESTRAS Xinzo de Limia Río Nocedo 4.15 19 12.98 38.94 

CDAD. REGANTES O COBO Xinzo de Limia Río Nocedo 5.47 29 17.09 51.28 

CDAD. REGANTES AS CARGAS Xinzo de Limia Río Nocedo 5.71 26 17.83 53.50 

CDAD. REGANTES SAN PEDRO DE LAROA Xinzo de Limia Río Nocedo 6.27 28 19.61 58.84 

CDAD. REGANTES REBORDECHÁ Xinzo de Limia Río Nocedo 5.06 29 15.81 47.41 

(*)Definimos como superficie regable a superficie total que se recolle dentro do perímetro que circunscribe a 

todas as parcelas inscritas na comunidade de regantes, tal e como queda recollido no plano nº 1. (Estudio y 

zonificación de la transformación en regadío en la comarca de"A Limia"- Dirección Xeral de Desenvolvemento 

Rura, Consellería de agricultura, Gandería e Política Agroalimentaria da Xunta de Galicia- 2000) 

P á x i n a | 5








P á x i n a | 6



DOCUMENTO AMBIENTAL PARA A MODERNIZACIÓN SOSTIBLE 

DO REGADÍO DA COMUNIDADE DE REGANTES CORNO DE 

MONTE 

Aínda así, a creación destas comunidades de regantes, non foi todo o eficaz que se 

esperaba e as practicas abusivas e descontroladas derivadas da necesidade de 

fornecerse de auga ó menor custo posible seguen presentes tanto nos propios 

integrantes desas comunidades como polo resto dos agricultores con superficie fóra 

das zonas reguladas. 

A reiterada demanda que nos últimos anos se lles está facer ás administracións con 

competencia na planificación de estruturas agrarias para facilitar, ordear e racionalizar 

a rega na comarca da Limia, fixo que esta impulsara diversos estudios e proxectos. 

De esta forma, no ano 2000, faise un estudio a nivel de toda a comarca, onde se 

chega a delimitar xeograficamente áreas con características homoxéneas de cara a 

súa transformación en regadío, e dentro de cada una as zonas onde se concentra a 

demanda. 

• Parte Baixa do Limia “margen sur” (Xinzo de Limia – Porqueira) 

• Entre Ríos (Xinzo de Limia – Trasmiras) 

• Parte Alta del Limia (Xinzo de Limia) 

• Lagoa de Antela en secano (Xinzo de Limia – Sandiás – Sarreaus – Xunqueira de 

Ambía). 

“Estudio y zonificación de la transformación en regadío en la comarca de"A Limia"- 

Dirección Xeral de Desenvolvemento Rura, Consellería de agricultura, Gandería e 

Política Agroalimentaria da Xunta de Galicia- 2000 

Posteriormente, coa finalidade de poder acollerse os programas recollidos no Plan 

Nacional de Regadíos - Horizonte 2008 ( Real Decreto 329/2002), promovese dende a 

Consellería de Agricultura variar a actual configuración das comunidades regantes moi 

atomizadas, en outras que abarquen as areas propostas. 

• C.R. Lamas –Ganade: Parte Baixa do Limia “margen sur” 

• C.R. Alta Limia: Parte Alta del Limia 

• C.R. Corno do Monte: Entre Ríos 

• C.R. S.S. de Sabucedo. Parte Baixa do Limia “margen sur” 

• C.R. Antioquía: Lagoa de Antela en secano 

Estas novas comunidades nacen coa intención de adaptarse os cambios acaecidos co 

paso dos anos na lexislación e nas necesidades produtivas dos seus terreos, e solicitar 

unhas novas concesións de caudais ante o organismo con competencias na materia: a 

Confederación Hidrográfica Miño-Sil. 



P á x i n a | 7






A planificación do regadío na bisbarra comezou a ser un feito nos anos 2003-05 da 

man da Consellería do Medio Rural, coas obras de transformación en regadío en 2.017 

ha da Depresión de Antela (Comunidade de Regantes de Antioquía), que se teñen 

mostrado coma un verdadeiro éxito ante os retos ambientais, agrícolas e económicos 

aos que pretendía dar solución. 

Posteriormente a Comunidade de Regantes Laguna de Antela, modernizou as súas 

infraestruturas de rega mediante o convenio entre a SEIASA, a Consellería do Medio 

Rural e a Comunidade de Regantes, o que supuxo a modernización de 612 ha. 

Estes fitos, fixo que as 4 Comunidades de Regantes que non dispoñen de modernas 

infraestruturas de rega, están a reivindicar ante os Servizos Agrarios de Xunta de 

Galicia, a necesidade da modernización as actuais infraestruturas de rega, como xa 

aconteceu coas comunidades de regantes de Antela, cun consabido éxito económico, 

social e ambiental para esas terras. 

A data de hoxe todas elas contan con proxecto técnico, onde se recollen as melloras 

das súas infraestruturas de rega, e en base a estes unha nova concesión de caudais. 

Coa experiencia do xa feito en materia de planificación de regadíos na comarca, e 

sabedores dos serios problemas que acarran para os labregos da Limia os actuais 

sistemas e infraestruturas de rega, o Servizo Provincial de Infraestruturas Agrarias de 

Ourense, prantéxase a modernización destas 4 comunidades de regantes, acadando 

para elas a Declaración das Obras como de Interese Xeral. Esta Declaración 

xunto coa Concesión de Caudais son dous aspectos esencias xa que mostran a 

viabilidade dos proxectos dende o punto de vista da suficiencia dos recursos hídricos e 

do seu interese público, aportando o respaldo das Administracións competentes en 

cadansúa materia ós proxectos en cuestión. 

Como resumo da situación actual do regadío na comarca, móstrase a táboa onde se 

recollen os datos por Comunidades de Regantes e novas concesións autorizadas. 



P á x i n a | 8






COMUNIDADE DE REGANTES CONCESION 

SUPERFICIE REGABLE OBSERVACIÓNS 

C.R. ANTIOQUIA 1320 l/s Captacións mediante pozos de sondaxe 28-mar-06 2096 Ha Nova creación 

C.R. ANTELA 505 l/s Estación bombeo canle lagoa de Antela 1994 600 Ha ------ 

LAMAS- GANADE 468 l/s Captacións mediante pozos de sondaxe 27-nov-08 814 Ha 

ALTA LIMIA 330 l/s Captacións mediante pozos de sondaxe 27-nov-08 999 Ha 

CORNO DO MONTE 453 l/s Captacións mediante pozos de sondaxe 27-nov-08 1060 Ha 

S. S. DE SABUCEDO 103 l/s Captacións mediante pozos de sondaxe 24-may-10 321 Ha 

TOTAL 3179 l/s 5890 Ha 



Resultante da fusión de 4 Comunidades 

de Regantes: 

C.R.: AS LAMAS, 

C.R. BRASIL A CHEDA, 

C.R. CAMPO DA VEIGA REGUEIRO, 

C.R. GANADE 



C.R.: O MATO BOADO, 

C.R. ARRIBA DA PONTE, 

C.R. BOADO, 

Resultante da fusión de 12 

Comunidades de Regantes: 

C.R.: FARAMONTAOS, 

C.R. CORTELLOS, 

C.R. O MATO, 

C.R. MOREIRAS 

C.R. RIO NOCEDO, 

C.R. A VEIGA, 

C.R. PAREDES, 

C.R. O COBO, 

C.R. FIESTRAS, 

C.R. AS CARGAS, 

C.R. SAN PEDRO DE LAROA, 

C.R. REBORDECHA, 



C.R.: FILGUEIRA, 

C.R. O TOXAL, 

Da superficie total con posibilidades de rega, na Limia so se rega anualmente 

unha terceira parte desta superficie, aspecto directamente relacionado coa 

rotación de cultivos presente e que ten unha relevancia moi importante de cara a 

avaliación ambiental de proxectos como o que aquí se expón. E dicir, na superficie da 

táboa anterior poderiamos dicir que dificilmente se regan anualmente máis de 2.000 

ha o ano na superficie acollida polas C.R. 

Achégase un plano titulado: “Planta xeral de actuacións” onde se localizan ás areas 

con regadío da comarca, tanto as modernizadas recentemente como as de 

modernización proxectada, resaltando a superficie concreta que afecta a este 

documento e a esta comunidade de regantes. 

P á x i n a | 9






4. A C.R. ALTA LIMIA: UBICACIÓN E SITUACIÓN ACTUAL 

A zona denominada ENTRE RIOS, correspóndese cos terreos agrícolas, resultado dos 

procesos de concentración parcelaria pertencentes ás parroquias San Pedro de Laroá, 

Laroá, Moreiras, Faramontaos e Seoane no Concello de Xinzo de Limia, e Zos no 

Concello de Trasmiras, que se corresponden coas cinco zonas de concentración 

parcelaria diferentes: San Pedro de Laroá, Rebordecha, Laroá-Seoane, Moreiras- 

Faramontaos e Zos. Toda esta superficie régase xa actualmente mediante 

infraestruturas individuais a nivel de agricultor e que utilizan os recursos procedentes 

de cursos fluviais que a drenan (Ríos Nocedo e Faramontaos fundamentalmente). En 

todo caso, o proxecto inclúese dentro da bisbarra de A Limia, na parte centro- sur da 

provincia de Ourense. 

Esta Comunidade de Regantes é o resultado da Resultante da fusión de 12 

Comunidades de Regantes (C.R.): C.R. FARAMONTAOS, C.R. CORTELLO, C.R. O 

MATO, C.R. RIO NOCEDO, C.R. A VEIGA, C.R. MOREIRAS, C.R FOESTRAS, C.R. O 

COBO, C.R. PAREDES, C.R. AS CARGAS, C.R. SAN PEDRO DE LAROA, e C.R. 

REBORDECHA, quen contaban con unha concesión de augas dende os Rios Nocedo e 

Faramontaos dende os anos 1999 - 2000, a cal se renuncia no favor das novas 

concesión da C.R. CORNO DO MONTE 

O perímetro final de actuación é o resultado dun amplo conxunto de alternativas e 

zonificacións que durante os últimos anos foron consensuadas entre os distintos 

axentes implicados, polo que conta co respaldo de labregos, representantes, 

administración agraria, etc. Albergando todas aquelas áreas que a día de hoxe contan 

con producións agrícolas en regadío. 

Dende o ano 2006 conta con proxecto técnico onde se recollen as infraestruturas de 

rega necesarias: PROYECTO DE TRANSFORMACIÓN EN REGADIO DE LA COMARCA DE 

“A LIMIA” (OURENSE) ZONA: ENTRE RÍOS, para unha superficie de 1257,6 Ha 

Ante a petición da Confederación Hidrográfica del Norte, e como paso previo a 

concesión de caudais, téñense realizado na zona varios ensaios de bombeo en 



P á x i n a | 10






sondaxes piezómetros executados con tal finalidade, que permiten coñecer os diversos 

parámetros hidráulicos do acuífero: INFORME SOBRE LOS RESULTADOS DE LOS 

PIEZÓMETROS REALIZADOS EN LA COMARCA DE “A LIMIA” (OURENSE). Outubro de 

2007 

Conta con unha concesión de caudais con destino a rego por parte da Confederación 

Hidrográfica Miño-Sil mediante Resolución do 27 de Novembro de 2008, de 453 l/s de 

augas de 10 sondaxes. (Ref: A/32/12154) 

Conta así mesmo coa Declaración das Obras como de Interese Xeral. (Lei 

51/2007, do 26 de decembro): 

Mejora y acondicionamiento de las estructuras de riego de la zona de Entre 

Ríos, Comunidad de Regantes Corno do Monte, T.M. Xinzo de Limia - Ourense. 

(Boletín Oficial: BOE núm. 310, jueves 27 diciembre 2007) 

Na actualidade, e a espera do inicio das obras de mellora das súas infraestruturas de 

rega, toda esta superficie estase a regar mediante infraestruturas individuais a nivel 

de agricultor e que utilizan os recursos procedentes basicamente dos Rios Nocedo e 

Faramontaos. As implicacións medio ambientais negativas son evidentes: sobre- 

explotación do acuífero, niveis de ruído moi elevados, contaminación e estragos en 

ríos e ribeiras, falta de eficiencia no transporte da auga, etc. 

O perímetro e superficie (1257,6 Ha) que se recolle no proxecto, é o mesmo que 

resulta da resolución do 22 de decembro de 2008 de Confederación Hidrográfica que 

despois de tramitar o oportuno expediente administrativo consonte a lei, e polo tanto 

salvagardar tódalas posibles afección ambientais derivadas del, decidiu outorgar 

concesión de caudais para a modernización das estruturas de rega na área regable 

que aquí se analiza. 

Características xerais da captación e usos segundo se recolle na Resolución do 22 de 

decembro de 2008: 

• Numero de pozos. 13 ud. 

• Caudal medio por pozo: 35 l/s. 

• Caudal máximo instantáneo:453 l/s. 

• Volume máximo diario: 32.616 m 3 . 



P á x i n a | 11



• Volume máximo anual: 1.474.200 m 3 . 




• Limitación temporal do volume máximo anual; 45 días nos meses de xuño - 

xullo e agosto. 

• Prazo: 20 anos. 

• Superficie de rego por campaña: 419,33 ha 

• Dotación 3.500 m 3 /Ha ano 

Aínda así, o proxecto de modernización que finalmente se executará non chegará a 

cubrir toda a superficie que conta coa concesión de augas, xa que o resultado dun 

último acordo entre promotor e comuneiros para acometer as obras reduce esta 

superficie de 1257,6 a 1060,4 ha. 

Segundo as sondaxes realizadas, a superficie regada anualmente nesta zona mediante 

captacións directas estimouse entre 380-400 ha, (Aproximadamente un terzo do 

total). Este feito pon de manifesto que a fase de explotación da modernización 

proposta non afectará ó total da superficie, se non como moito a unha terceira parte 

cada ano, feito acorde ás rotacións de cultivo da zona. 

Así, a concesión de caudais por parte da Confederación Hidrográfica Miño-Sil mediante 

Resolución do 22 de decembro de 2008, xa contempla este punto, limitando a rega a 

33% da superficie: 419,33 ha, cada ano. 

De xeito resumido, podemos dicir que a obra suporá a modernización das 

estruturas de rega de 1060,4 ha, con unha superficie anual estimada a regar 

anualmente de 353,5 ha., das cales existe autorización para regar 

anualmente un máximo de 419,33 ha. 

Para a nova situación, que supón por regadío cada ano unha terceira parte da súa 

superficie, e atendendo os cálculos unitarios por cultivo recollidos no proxecto, a 

demanda real de auga para un ano seco, estímanse en 1.150m 3 /Ha, o que 

supón un volume máximo anual de 1.219.460 m 3 nas 1060,4 Ha. (1.446.240 

m 3 nas 1.1257,6 Ha), inferior os 1.474.200 m 3 que se recollen na concesión, 

garantindo que non se produciran afeccións sobre o acuífero. 



P á x i n a | 12






5. DIAGNOSE DA SITUACIÓN A NIVEL COMARCAL 

Características xerais da zona 

A zona de actuacións situase nunha ampla depresión tectónica que ocupa o centro e 

norte da comarca da Limia denominada “A Chaira da Limia”, caracterizada por un 

relevo moi homoxéneo, cunha altitude media de torno os 600 metros, un acusado 

desenvolvemento agro-gandeiro como consecuencia do parcelamento practicamente 

concluído en toda ela, e a presenza dun importante acuífero que ocupa a práctica 

totalidade da súa superficie. 

A paisaxe desde case calquera punto que se sitúe un posible observador é a mesma: 

unha grande chaira con presenza de multitude de parcelas resultado dos intensos 

procesos de parcelamento das leiras e cunha grande presenza de pistas e 

infraestruturas, sobre a que se asenta un forte desenvolvemento agrario, sendo a 

pataca e o cereal os principais cultivos da zona e que polo tanto definen a paisaxe. 

A porcentaxe de Superficie Agraria Util (S.A.U.) na comarca da Limia cifrase en case 

34.000 Ha, das cales o 50% están localizadas nas 17.000 Ha presentes na chaira. 

Destaca a elevada porcentaxe de terras a labradío, sustentadas na forte mecanización 

e grao de tecnificación que teñen acadado nos últimos anos as explotacións agrarias 

da zona. Así, o sector primario pasa por ser un dos mais importantes e dinámicos de 

Galicia con mais de 700 agricultores a titulo principal, e con 400 familias coa 

agricultura como segunda actividade, contando ademais con un sector servizos, moi 

ligado o sector primario, contando ademais con unha importante dinámica de relevo 

xeracional, contando con un importantes investimentos en plans de mellora de 

explotacións agrarias. 

A industria é pouco significativa, e salienta por estar vencellada maioritariamente á 

transformación de produtos agrarios, o mesmo que o sector da construción, tamén 

moi liga os servizos agro-gandeiros. 



P á x i n a | 13



Condicionantes climatolóxicos 




A zona caracterízase por ter un clima oceánico de transición, con certos matices 

continentais, e aínda que o réxime de xeadas marca o calendario de cultivos da zona, 

é a pluviometría, e máis concretamente a incerteza na súa distribución estacional, a 

variable climatolóxica que cada ano mais condiciona o correcto desenvolvemento dos 

cultivos tanto cuantitativa como cualitativamente . 

O acusado déficit hídrico na época estival, que en certos anos pode chegar os 

400 mm ,supón un condicionante no so no desenvolvemento dos cultivos que na 

actualidade gozan de importancia na zona, senón tamén un limítante a hora de definir 

outros novos que axuden a paliar os graves problemas agronómicos, ambientais e 

económicos que esta a ocasionar o mantemento dunha rotación a dous anos dun 

cultivo tan esixente como e o da pataca. 

Recursos hídricos 

O principal curso de auga é o río Limia , que xorde a partir da confluencia de varios 

regatos no estremo meridional da bacía. Transcorre sen encaixarse a través da chaira 

en dirección nordeste-suroeste. Os principais afluentes: son a canle da Lagoa, o río 

Lamelas, río Grande, rio Bidueiro, río Trasmiras, río Faramontaos, rio Nocedo, río 

Mosteiro e río Fírbeda. 

A extensión de terreo no que se encontra a chaira, constitúe un recheo terciario 

flanqueado de materiais Impermeábeis que da orixe a un importante acuífero, 

utilizado dende sempre como fonte principal de recursos hídricos tanto para o 

abastecemento das poboacións como para a rega na comarca. 

Froito dos estudos a que foi sometido o acuífero nos últimos anos, as características 

máis significativas que o definen son as seguintes: 

• Área abarcada en torno as 25.300 Ha. 

• Existencia de dous grandes acuíferos (superior e inferior) separados entre sí 

por un potente nivel arcillo-lignífero que actúa como acuitardo. 



P á x i n a | 14






• Espesor saturado do acuífero superior (libre): 40 - 100m 

• Espesor acuífero inferior (confinado): 80 - 130m 

• Reserva acumulada aproximada: 400 Hm3 

• Recarga por augas de choiva na area do acuífero. 

• Descarga a través do Río Limia 

Na sub-bacia de Antela sitúanse na actualidade 2.087 Ha de regadío en base os 

recursos do acuífero. Para este fin construíronse na zona 14 sondaxes para un total 

máximo de explotación de 1.320 l/s 

O resto da bacía do Limia , foi obxecto de varios estudos, entre os que cabe resaltar 

o estudio que para a determinación dos caudais de bombeo foi realizado no verán de 

2007, e en base o cal se solicitaron as novas concesións para as Comunidades de 

Regantes. 

O sector agrario 

O cultivo da pataca en Galicia acada na Limia o seu maior desenvolvemento tanto en 

superficie cultivada como en produción total ou por hectárea. 

A superficie cultivada de pataca na chaira da Limia atópase entre as 3.000 e as 3.500 

ha anuais. A produción cífrase entre os 90 e os 110 millóns de toneladas. Isto fai que 

os rendementos sexan os máis elevados de Galicia. Nas zonas pataqueiras por 

excelencia da comarca, que dispoñen de posibilidades de rega: Xinzo de Limia, 

Sandias ou Trasmiras, os rendementos medios superan as 40 t/ha, que se equiparan 

aos de outras zonas pataqueiras de España e tamén de Europa 

A variedade KENNEBEC é a única variedade amparada polo Consello Regulador da 

Indicación Xeográfica Protexida “Pataca de Galicia”, sendo a Limia a subzona máis 

importante de Galicia tanto en superficie cultivada como en número de labregos 

acollidos. 

O cereal constitúe a rotación básica da pataca na comarca, aínda que en certas zonas 

onde o tubérculo non esta tan introducido (zonas de secano) chega a ser un 

monocultivo. A comarca é a principal fornecedora de trigo á industria panificadora 

galega, e de xeito máis especifico das variedades de trigo “do país” para a elaboración 

do “Pan de Cea” amparado baixo Indicación Xeográfica Protexida de Orixe, o que da 

mostra novamente da súa importancia a nivel galego como zona de produción de 



P á x i n a | 15






cereais. A Limia pode considerarse como a maior despensa de cereais de cara a 

industria dos pensos de Galicia 

Practicamente a totalidade da comercialización de pataca e cereal da comarca atópase 

canalizada polos almacenistas e maioristas da comarca, moitas actúan como 

auténticas industrias transformadoras, ao dotar á materia prima dun maior valor 

engadido a través do seu procesado: lavado, cepillado, pelado...,etc que 

conxuntamente co envasado fan que o produto se presente no mercado dunha forma 

atractiva e diferenciada. 

Os cultivos forraxeiros non contan con moita superficie, o que pon de manifesto a 

pouca importancia que adquire a gandería extensiva na zona. A súa localización queda 

restrinxida as zonas de rega de Antela e outras zonas limítrofes nos concellos de 

Sarreaus, Xunqueira de Ambía e Vilar de Barrio. 

Os cultivos de horta, aínda que moi lonxe da superficie de pataca, están acadando un 

forte incremento, aparecendo como unha importante alternativa o monocultivo da 

zona. Entre estes cultivos hai que destacar a Cebola. 

O sector da gandeira intensiva vinculada á acción promotora do grupo empresarial 

COREN, conta na actualidade cunha forte presenza na comarca, cobrando cada día 

mais importancia dentro da economía local. As explotacións de porcino e avícolas son 

as máis numerosas. Os xurros e a galiñaza procedente destas explotacións intensivas, 

encontran nas explotación agrícolas unha saída natural como fonte de nutrintes para o 

abonado dos cultivos. 

O sector servizos 

O comarca presenta un sector servizos moi ligados o sector agrícola. Este centralizase 

case que na súa totalidade en Xinzo que exerce de capitalidade comarcal. 

As actividades ligadas co agro céntranse nas empresas fitoagrarias, almacéns de 

abonos, servizos veterinarios e nos talleres de venta e reparación de maquinaria 

agrícola, salientando moitas destas empresas entre as punteiras no total da actividade 

empresarial da comarca. 



P á x i n a | 16






A importancia agraria na comarca deixase sentir tamén no gran número de talleres e 

concesionarios de maquinaria agrícola espallados por toda a bisbarra. A estas temos 

que engadir todo o tecido empresarial ligado de algunha forma a súa construción e 

mantemento: construtoras, talleres de metalurxia, empresas de electricidade e 

fontanería..etc 



P á x i n a | 17






6. DEFINICIÓN E CARACTERÍSTICAS DO PROXECTO. 

MODIFICADOS E ALTERNATIVAS TECNICAS DE DESEÑO 

Descrición xeral do proxecto 2006. 

O proxecto foi redactado en 2006: 

PROYECTO DE TRANSFORMACIÓN EN REGADIO DE LA COMARCA DE “A LIMIA” 

(OURENSE) ZONA: ENTRE RÍOS 

Superficie bruta: 1.473 ha 

Superficie regable:1.257,6 ha 

Nel proponse unha solución similar a adoptada na zona de Antela: construción de 

redes de rega colectivas a presión e á demanda, na que unhas sondaxes dotadas 

de equipos de bombeo de funcionamento eléctrico con elementos de regulación 

(balsas - depósitos) serán capaces de fornecer os caudais e presións necesarios, os 

hidrantes ou tomas a instalar para unhas agrupacións de parcelas unidas en unidades 

de rega. 

A alternativa de cultivos establecida no proxecto para o cálculo das necesidades 

hídricas é pataca – millo – trigo, resultando que o consumo de auga para rego nun 

ano medio na superficie que se vaia a regar resulta de 2.000 m3/ha/ano, entanto que 

para anos excepcionais, (anos moi secos unidos a unha elevada superficie de cultivos 

en regadío), achegase os 2.700 m3/ha/ano. Tales dotacións están moi por riba 

das previsións actuais resultantes das modificación que supón por en regadío 

so unha terceira parte da súa superficie cada ano, e atendendo os cálculos 

unitarios por cultivo recollidos no proxecto podemos estimar en torno os 

1.150m 3 /Ha/ano. 

Respecto as concesións, estas resultan algo inferiores aos consumos reais estimados 

nos proxectos de modernización, xa que en estes partíase dunhas previsións a longo 



P á x i n a | 18






prazo de ocupación de superficie en regadío superiores as que finalmente se 

demandaron por parte das Comunidades de Regantes, que restrinxe a superficie a 

regar anualmente como moito a unha terceira parte cada ano, feito acorde ás 

rotacións de cultivo da zona. Non obstante hai que sinalar que as concesións por 

parte da Confederación están baseados en estudos de necesidades hídricas similares 

aos que se contemplan no proxecto. 

Obras Proxectadas 

Captacións e bombeo 

As captacións dispersaranse por toda a zona onde se presume unha garantía de 

caudais. Buscando maior factibilidade técnica e económica estas agruparanse en 

baterías, de maneira que a distancia entre dúas destas sexa a maior posible, e a 

distancia entre dous puntos de bombeo nunha mesma batería estean separado como 

mínimo 150 m. 

Estas baterías de captacións sitúanse en terreos comunais ou en masas comúns 

facilitados pola Comunidade de Regantes. 

A profundidade inicial prevista para as sondaxes oscilaría entre os 60 e os 90 m, aínda 

que esta medida está suxeita a posibles variacións en función das características do 

terreo e dos acuíferos atopados durante a fase de obras. 

As características das sondes tipo son as que se describen a continuación: 

• Diámetro de perforación :......... 763-914 mm 

• Diámetros da tubaxe definitiva: 

o 0 - 6 m............ 680/696 mm. (cementada) 

o 0 - 90 m........... 455/471 mm. 

En superficie, cada sondaxe levará unha caseta, que albergarán todos os mecanismos 

necesarios para o funcionamento e control do sistema. 



P á x i n a | 19



Balsas de regulación 




Dispóñense tres de sistemas de almacenaxe de auga nas proximidade de cada batería 

de sondaxes, que permita a regulación entre os aportes e as demandas diarias. Así 

regulación permite afrontar en cada momento, a demanda variable de caudal entre os 

consumos variables no tempo a nivel de hidrante (de 15 a 18 horas /dia) e o bombeo 

a caudal constante durante as 24 horas o día a realizar dende as captacións. 

A solución pasa pola construción de Balsas de materiais soltos a construír mediante o 

movemento de terras na mesma zona, e impermeabilizadas con lamina de polietileno. 

Onde a súa construción non sexa posible, ben por non dispor de suficiente terreo, ou 

ben por un freático elevado, a solución pasa pola construción de depósitos circulares 

construídos con chapas metálicas suxeitos a un zuncho de cimentación de formigón. 

Estación de rebombeo 

A carón de cada unha das obras de regulación iran unhas casetas de formigón 

destinadas a albergar as estacións encargadas de bombear de forma independente os 

caudais demandados por cada unha das redes de rega. 

Instalación de sistema eléctrico e novas liñas de tendido en Media Tensión. 

Tratase das actuacións necesarias para dotar de electricidade, mando e control as 

instalacións de bombeo necesarias, tanto os equipos para a captación de auga dende 

os sondaxes, como os equipos instalados nas estacións de rebombeo a rede de rega. 

Comprende as seguintes obras: 

• Linas eléctricas aéreas de Media Tensión: o abastecemento de enerxía 

eléctrica farase mediante a construción de tendidos eléctricos aéreos en Media 

Tensión, que se unirán á rede existente no punto a definir pola empresa 

subministradora. Será necesario dispor das derivacións necesarias para poder 



P á x i n a | 20






abastecer cada batería de sóndeos e no caso de regulación en superficie a 

correspóndente estación de rebombeo. 

• Centros de transformación: Dende as liñas aéreas realizáranse os pasos 

aéreo - soterrados, que acometerán os Centros de Transformación tipo caseta 

prefabricada. 

• A acometida eléctrica dende cada un dos Centros de Transformación ata as 

sondaxes e casetas de rebombeo, realizarase entubado nunha gabia. 

• A acometida eléctrica ata as balsas de regulación, necesaria para o goberno 

dos elementos de goberno e control, farase mediante unha liña de Baixa 

Tensión nun punto a definir pola empresa subministradora. 

Para o control da enchedura da balsa proponse un sistema de comunicación autómata 

que se encargarán do arranque e parada das bombas. 

Rede de conducións e tomas de rega. 

As características xerais que definen o trazado das conducións pola zona de rega 

obedece a criterios tanto técnicos como económicos e ambientais. De esta forma, o 

trazado da rede unirá cada un dos hidrantes co punto de alimentación seguindo o 

camiño máis económico, previamente fixadas una serie de restricións. As conducións 

discorren xunto a camiños, minimizando a afección as infraestruturas existentes. 

As tubarias iran aloxadas en gabias onde a cota roxa oscilara entre o 1 e 1,8 metros. 

Optouse tamén por situar as canalizacións baixo lindeiros ou xunto a camiños, co que 

a incidencia inmediata sobre o territorio será menor e se facilitará a localización e 

identificación de eventuais avarías. A franxa de terreo afectada pola apertura das 

gabias será de dimensións reducidas, entre un a tres metros de anchura como 

máximo, en función do diámetro das canalizacións e das características da maquinaria 

empregada. 

Os materiais empregados obedecera a criterios económicos e facilidade de montaxe, 

de esta forma e aconsellable a utilización de polietileno (P.E.A.D.) excepto para 

diámetros superiores a 500 mm onde o custe do material fai que se poida optar por 

outro tipo de materiais como son a fundición dúctil (F.D.), o/ou o Poliéster Reforzado 

con Fibra de Vidro (P.R.F.V.). 



P á x i n a | 21






O longo da rede disporanse de arquetas onde quedaran aloxadas os elementos de 

control e seguridade da rede de rega, tales como válvulas de corte, válvulas de 

drenaxe e ventosas. 

A distribución de hidrantes faise o longo da rede de rega, saíndo a superficie de 

maneira que cada un deles pode ser usado de forma compartida polas parcelas que se 

encontra no seu entorno. Para elo cada hidrante disporá dun numero variable de 

tomas. 

O tamaño de hidrante, así como o numero de tomas por hidrante, esta directamente 

relacionado co caudal asignado a cada un, ou o que e o mesmo co tamaño da 

superficie regable en cada unha das unidades de rega que se lle ten asignada. O ratio 

medio, superficie en regadío / hidrante estará entorno as 12 Ha. 

Cada hidrante ha de dispor dos seguintes elementos: 

• Válvula de cerre e apertura manual. 

• Filtro cazapedras 

• Válvula hidráulica con regulador de presión, e limitador de caudal. 

• Desaugo de purga antixeadas 

• Manómetro. 

• Contador individual para cada toma. 

• Ventosa purga aire. 

Este hidrante irá aloxado nunha arqueta para a súa correcta protección, con unhas 

dimensións en planta de 1 a 1,5 m 2 , e que con unha altura de 1 metro. 

Modificados de proxecto 

O proxecto deberá sufrir un modificado, tendo en conta os novos condicionantes 

xurdidos a partir dos resultados do estudio hidroxeolóxico, e atendendo as novas 

concesións de caudais. 

Por outra banda, a Comunidade de Regantes mostra unha serie de preferencias que 

deben ser tidas en conta a hora de deseñar a futura infraestrutura de rega, como 

condicionantes de deseño: 



P á x i n a | 22






• O perímetro da area onde se acometeran as melloras vese reducida a 1060,4 Ha 

netas de rega. 

• As novas infraestruturas de rega serán simplificadas de maneira que poidan garantir 

as demandas hídricas do cultivo da pataca, previndo que este ocupe un 30% da 

superficie total da zona. 

A consecuencia mais destacable derivada de aplicar estes novos condicionantes, vai ser 

a de un proxecto moi similar, que non vai condicionar en gran medida o proceso 

ambiental. 

Por capítulos, os modificados incidirán da seguinte forma: 

Captacións e bombeo 

Tratarase de recolocar as captacións nos puntos onde, de acordo co recollido no 

estudio hidroxeoloxico, existan unhas maiores garantías de caudais. 

As características das sondaxes serán similares as descritas no proxecto inicial. 

Balsas de regulación 

O volume de regulación verase reducido, dado que as necesidades de rega vense 

reducidas, non obstante sempre será interesante contar con un volume grande de 

regulación de cara a facer un bombeo o menos agresivo posible sobre o acuífero. 

Expóñense tres alternativas técnicas a nivel de proxecto atendendo o sistema de 

regulación posible, considerando a hora de valoraralas como criterio fundamental os 

condicionantes e as alteracións xeradas por parte do proxecto, así como, la 

capacidade de acollida do medio sobre el que se pretende actuar. 

En relación a este aspecto, destacar que mantemento dunha paisaxe de calidade, 

debe supor un potencial económico para esta zona, aconsellase desestimar o uso de 

depósitos metálicos en favor das balsa de materiais soltos, coa finalidade de diminuír 

o impacto paisaxístico que suporía a construción de tales infraestruturas en zonas de 

gran accesibilidade, exposición e alcance visual. 

Estación de rebombeo 

Non sufriran cambios no que respecta a obra civil. Si vai ver diminuído a potencia 

necesaria de bombeo, 



P á x i n a | 23






Instalación de sistema eléctrico e novas liñas de tendido en Media Tensión. 

Será necesario proxectar soterradas as liña de media tensión, que no proxecto orixinal 

aparecen como aéreas, dado que estas discorren nunha nas proximidades da ZEPA da 

Limia 

Rede de Conducións e tomas de rega. 

Non sufrirá modificación en canto as características xerais que definen o trazado das 

conducións pola zona de rega e a tipoloxía dos materiais empregados. Si será 

previsible una diminución do diámetro nas tubarias. 

A distribución e tamaño dos hidrantes seguira o mesmo criterio que o descrito para o 

proxecto orixinal. 

Alternativas técnicas consideradas a nivel de proxecto 

Como alternativas técnicas consideradas a nivel de proxecto temos as 

seguintes: 

• Perímetro de actuación 

O perímetro de actuación é o resultado dun amplo conxunto de alternativas e 

zonificacións que durante os últimos anos foron consensuadas entre os distintos 

axentes implicados, polo que conta co respaldo de labregos, representantes, 

administración agraria, etc. Albergando todas aquelas áreas que a día de hoxe 

contan con producións agrícolas en regadío. 

O perímetro e superficie que resulta da resolución do 22 de decembro de 2008 de 

Confederación Hidrográfica que despois de tramitar o oportuno expediente 

administrativo consonte a lei, e polo tanto salvagardar tódalas posibles afección 

ambientais derivadas del, decidiu outorgar concesión de caudais para a 

modernización das estruturas de rega na área regable que aquí se analiza, é de 

1257,6 Ha. 



P á x i n a | 24






O perímetro e superficie que resulta da resolución do 22 de decembro de 2008 de 

Confederación Hidrográfica que despois de tramitar o oportuno expediente 

administrativo consonte a lei, e polo tanto salvagardar tódalas posibles afección 

ambientais derivadas del, decidiu outorgar concesión de caudais para a 

modernización das estruturas de rega na área regable que aquí se analiza, é de 

1.1257,6 Ha. 

COMUNIDAD DE 

REGANTES 

CORNO DO 

MONTE 

CONCESION 

EN L/SG 

SUPERFICIE 

BRUTA DA 

ZONA 

SUPERFICIE REGABLE 

SEGÚN CONCESIÓN (2008) 

E PROXECTO (2006) 



SUPERFICIE 

DEMANDANTE DE REGA 

POLAS C.R. (2012) 

453 1.473 1.257,6 1.060,4 

Aínda así, o proxecto de modernización que finalmente se executará non chegará a 

cubrir toda a superficie que conta coa concesión de augas, xa que o resultado dun 

último acordo entre promotor e labregos para acometer as obras reduce esta 

superficie de 1257,6 ás 1.060,4 ha. Estes feitos mostran ben as claras que o 

perímetro definitivo é o acordo final de consenso dun longo proceso no que a 

demanda social foi o principal axente que interveu na zonificación e alternativas 

posibles. Isto, xunto coa resolución de Confederación Hidrográfica, como 

condicionante ambiental crítico superado, permite considerar que a definición do 

perímetro de actuacións queda plenamente xustificado e sometido a estudo de 

alternativas, sen posibilidade de presentar condicionantes neste proceso 

ambiental. 

• Caudais e presións necesarias na rede 

En canto a caudais a extraer e presións necesarias, estarán marcadas polas 

necesidades do cultivo estrela: a pataca, e o lugar que ocupa este na rotación 

anual de cultivos, que limita a súa ocupación a unha terceira parte da superficie 

regable. O resto da superficie previsiblemente estará ocupado con cereal, que non 

precisa ser regados se exceptuando casos excepcionais en anos secos, onde pode 

ser preciso dar algún pequeno rego de apoio para garantir a colleita. 

P á x i n a | 25






Polo tanto, atendendo, tal e como quedou xa exposto, a demanda real de auga 

para un ano seco, estímanse en 1.150m 3 /Ha, o que supón un volume máximo 

anual de 1.219.460 m 3 nas 1060,4 Ha. admite poucas alternativas. 

Ademais, coma no caso do perímetro, os caudais totais necesarios contan xa con 

autorización de Confederación Hidrográfica. 

• Rega a nivel de explotación 

A forma na que se apliquen os caudais dependerá dos propios agricultores. 

Normalmente farase por aspersión, ben con sistemas modulares de cobertura ou 

ben con maquinas de rega de aspersión. A alternativa ambientalmente favorable, 

como poden ser a rega a pinga, non son coñecidos aínda na rexión e deberán ir 

entrando de forma progresiva. Estes sistemas, ademais de vantaxes medio 

ambientais claras: menores impactos visuais, acústicos, menores necesidades en 

fitosanitarios, maior eficiencia na aplicación de auga, etc., presentan tamén altas 

vantaxes agronómicas con colleitas máis altas e de maior calidade para a maioría 

dos cultivos. É evidente que é un sistema interesante dende moitos puntos de 

vista, pero non é viable conseguir que todos ou cando menos a maior parte das 

explotacións utilicen este sistema a medio prazo debido de forma xeral ao seu 

descoñecemento, e sobre todo, a que todas as explotacións están xa equipadas 

con outros sistemas, de tal forma que un cambio na actualidade suporía altísimos 

custos para os agricultores que farían inviable as explotacións na maior parte dos 

casos. Tendo en conta que as propostas de rega a empregar non supoñen 

problemas ambientais severos, por moito que a rega a pinga sexa mellor 

ambientalmente, non se pode comprometer o proxecto en cuestións desta índole. 

Con todo, deberíase promover e recomendar dende as institucións públicas o uso 

eficiente dos recursos hídricos da comarca mediante o emprego de sistemas de 

probado respecto ambiental como a rega a pinga. 

• Captación de auga 

As variables a levar a estudo están condicionadas pola necesidade da 

explotación do acuífero como fonte capaz de garantir os caudais 



P á x i n a | 26






necesarios. De esta maneira, calquera modelo organizativo da rega esta 

condicionado pola localización das captacións e o volume a extraer de cada unha 

deles, que está limitado pola concesión de caudais outorgada pola Confederación 

Hidrográfica. 

• Almacenamento e regulación 

Si se pon en servizo un sistema de rega a quendas que permita optimizar o uso da 

rega, o volume mínimo necesario de regulación cifrase en torno os 10.000 m3 para 

unhas 1000 ha de regadío. 

Non obstante, sempre que as características orográficas e xeolóxicas da zona o 

permitan, será interesante contar con un volume grande de regulación de cara a 

facer un bombeo o menos agresivo posible sobre o acuífero. Pola contra, un gran 

volume de regulación trae consigo ademais dunha maior inversión, unhas 

necesidades de terreo que van condicionar en boa media a súa implantación. 

Preséntanse tres posibilidades a levar a estudio: 

Alternativa a): Bombeo directo 

Tratase de realizar un bombeo directo dende as sondaxes de captación. E a 

solución máis económica , o non necesitar instalacións de regulación (balsas ou 

depósitos) nin casetas de rebombeo. Polo contrario o gardo de liberdade do 

agricultor de cara a organización da rega a nivel da parcela vai ser moi reducido, 

sendo necesario una programación moi exhaustiva da rega de cara a optimizar a 

demanda ó campo de traballo dos grupos de bombeo, e o que é aínda mais 

importante, reducir los caudais punta de extracción de augas do acuífero. 



P á x i n a | 27






Sen embargo, a posibilidade de regular puntos de abastecemento con demandas 

variables distantes entre si, con alturas de bombeo diferentes, de un modo 

eficiente es moi complexa. 

A alternativa, presentase como a solución menos atractiva, xa que a oferta de 

auga está ligada directamente á demanda, o que obriga a manter os bombeos 

horas punta, co conseguinte encarecemento da factura eléctrica, ou ben facer 

impedir a rega nas horas punta, o que condicionaría os horarios de rego de tal 

maneira que podería darse un rexeitamento de regantes ao verse obrigado a un 

continuo rego nocturno. 

Esta solución foi desestimada no proxecto de 2006. 

Alternativa b): Regulación en superficie 

A alternativa consiste en realizar un bombeo dende pozos de sondaxe a unas 

balsas o depósitos de regulación a construír nas inmediacións destes. De esta 

forma será necesario dispor de estacións de rebombeo que tomaran a auga dende 

estas balsas ou depósitos e a impulsaran a rede de rega. 

Neste caso a solución pasa por construír unha obra de regulación para dar servizo 

a cada unha das baterías de sondaxes. Por elo a súa localización esta condicionada 

a proximidade da batería de sondaxes. 

Segundo a tipoloxía de obra temos: Balsas de materiais soltos (tratase de balsas a 

construír mediante o movemento de terras na mesma zona, e impermeabilizadas 

con lamina de polietileno, depósitos Metálicos (tratase de depósitos circulares 

construídos con chapas metálicas suxeitos a un zuncho de cimentación de 

formigón), depósitos construídos in situ de formigón (tratase de depósitos de 

planta rectangular construídos in situ en formigón armado). 



P á x i n a | 28






Tecnicamente, proponse estudar unha solución que conxuga as vantaxes da balsa 

de materiais soltos: sinxeleza e baixo impacto ambiental, e os depósitos de 

formigón armado: posibilidade de acometer a obra en terreos con un nivel freático 

elevado. 

Tratarase dunha obra a dous niveis: 

NIVEL 1: Por baixo da cota do terreo, onde construiría un deposito de formigón 

armado. 

NIVEL 2: por encima da cota do terreo, onde en todo o perímetro do deposito, 

se construirá un dique cos materias procedentes do vaciado da obra do 

deposito, a impermeabilizar con lamina de polietileno. 

A solución do bombeo regulado en superficie é a solución contemplada no 

Proxectos de 2006. 

Alternativa c: Regulación en altura 

Esta alternativa preséntase interesante sempre que nas proximidades da zona de rega 

exista unha zona que reúna todos os condicionantes técnicos e económicos que 

permitan construír unha balsa de regulación que a cota elevada, dado que os custos 

enerxéticos e de mantemento van resultar algo inferiores aos que se poidan dar co 

bombeo regulado en superficie, ademais de supoñer un vantaxe á hora dar liberdade 

na organización do rego a nivel de parcela o que resulta do agrado do agricultor. 

Pola contra, suporá un considerable encarecemento da rede de rega, ademais de 

quedar condicionada a súa execución a dispoñibilidade de terreos fora da area regable, 



P á x i n a | 29






non só no que se refire a contracción da balsa, senón tamén para a tubaria de 

abastecemento, liñas eléctricas, etc. 

Esta alternativa foi rexeita no proxecto de 2006. 

• Rede de rega 

Dous son os factores que mais van condicionar o deseño da rede de rega na zona: 

O grado de parcelamento que presenta a zona, con un tamaño medio que 

apenas supera a hectárea. 

A elevada dispersión das parcelas demandantes de auga, que fai que a 

inversión por hectárea de cultivo en regadío sexa moi elevada. 

De esta maneira xorden dúas estratexias a hora de definir as redes de transporte e 

distribución da auga o longo da zona regable: 

1. Levar as tubarias da rede xeral de distribución a cabeceira de cada unha das 

parcelas. 

Esta solución queda descartada dada a complexidade e suporía acometer 

unha obra con tan grande densidade de tubarias. 

2. Distribuír as tomas en determinados puntos da zona regable, para que dende 

alí, mediante sistemas móbiles sexa cada agricultor o que leve a auga a 

cada unha das súas parcelas, que será a solución finamente adoptada. 

Este modelo condiciona o deseño das infraestruturas así como o manexo da 

rega a nivel de usuario, entre os que cabe destacar o uso compartido de 

hidrante por varios comuneiros 

En canto a execución, optouse pola mellor solución técnica e ambiental xa que 

calquera outra solución que non fose enterrar as canalizacións, como por exemplo 

canles ou canalizacións en superficie, suporía non só unha solución técnica inadecuada 

senón que carrexaría ademais maiores problemas de impacto ambiental: visual, 

acústico, ocupación de chans... 

• Hidrantes 



P á x i n a | 30






Elixiuse a colocación de hidrantes por enriba da superficie e cubertos cunha caseta que 

resgarde toda a valvulería e accesorios da intemperie. Esta solución presenta certos 

inconvenientes en canto ao impacto visual, mínimos para a zona que nos ocupa; non 

obstante tecnicamente preferiuse así xa que enterrar as tomas, tendo en conta as 

dificultades do nivel freático, podería provocar grandes problemas nas pezas que 

compoñen o hidrante e diminuír a súa vida útil, aumentando en boa medida os custos 

de mantemento para os agricultores. Ambientalmente é perfectamente asumible. 

Descrición e discusión das alternativas técnicas de proxecto 

Do anteriormente exposto, preséntanse tres alternativas de acordo coas posibles 

solución técnicas presentadas para a realización da regulación do bombeo. 

Pasamos a discutir os inconvenientes e vantaxes de cada unha das solución propostas. 

ALTERNATIVA 1-a) 

A alternativa de alimentar desde varios sóndeos unha superficie de rega elevada 

mediante un bombeo directo ten un grave inconveniente técnico a hora de cubrir 

zonas de elevado tamaño . 

Dado o tamaño da zona a regar e a necesidade de centralizar o máximo as estacións 

de bombeo, fai que os condicionantes técnicos, económicos e ambientais, fai que esta 

alternativa deba ser rexeitada como solución para a mellora dos regadíos na 

C.R. CORNO DO MONTE 

ALTERNATIVA 1-b) 

O fraccionamento do bombeo (bombeo + re bombeo), vai traer consigo un aumento 

da potencia a contratar, o que vai incidir negativamente nos custos enerxéticos. Co 

rebombeo, vai pasar outro tanto que co bombeo directo xa que a oferta de auga 

queda ligada directamente á demanda. 



P á x i n a | 31






Esta alternativa presenta como principal inconveniente o de requirir unha maiores 

necesidades de terreo para a construción de tales infraestruturas, que ademais 

deberan situarse nas proximidades dás sondaxes de captación, polo xeral en terreos 

fértiles en cultivo. 

Esta alternativa preséntase como posible solución para a mellora dos regadíos 

na C.R. CORNO DO MONTE. 

Non obstante, tal e como se expón no punto 6, resulta desexable desestimar o uso de 

depósitos metálicos, e no se lugar e adoptar a nova solución proposta como solución 

para a regulación en superficie. 

As obras supoñen a escavación do pozo do deposito, construción dos muros e soleiras 

en formigón armado, a regularización dos diques de terra con terrapléns de forma 

trapezoidal con taludes de 2,00 en horizontal por 1,00 en vertical, protexidos por 

material xeotextil recuberto exteriormente por unha lámina impermeabilizante de 

PEAD. Contará con camiño de coroación, canles con arquetas de entrada e vertedoiro 

de augas. 

As estacións de rebombeo, encargadas de bombear de forma independente a cada 

unha das redes de rega, irán aloxadas en edificacións en formigón de 

aproximadamente 80m 2 a construír a carón de cada unha das obras de regulación.. 

Todo o conxunto pecharase cunha valado metálico de 1.70 m de altura. 

ALTERNATIVA 1-c) 

A necesidade de dispoñer de terreos en superficie e a cota abonda capaces de garantir 

os volumes e presións demandados pola rede de rego, ademais dos terreos destinados 

a conducir a canalización que comunique a balsa coa rede de rego, supón o principal 

condicionante a hora de poder adoptar esta alternativa. 

Nas zonas limítrofes da Comunidades de Regantes, existen posibles puntos onde se 

poderíase dispor de balsas de materiais soltos impermeabilizadas mediante lámina 

plástica, a unha cota suficiente para garantir presión abonda a toda a rede de rego: 

1. por riba do pobo de San Pedro nas inmediacións de O Corno do Monte, a cota 

685.5 m 



P á x i n a | 32



2. por riba do pobo de Moreiras a cota 683,5 m. 




As obras para a construción da balsa suporá: a escavación e regularización do vaso da 

balsa, a construción de camiños de coroación e de acceso a fondo, a realización de 

canles con arquetas de entrada e vertedoiro de augas, así como a instalación dunha 

edificación anexa que albergará a valvulería e os mecanismos de control necesarios. 

Toda a superficie do vaso estará impermeabilizada con diferentes capas de material 

illante. Os noiros irán protexidos por material geotextil recuberto exteriormente por 

unha lámina impermeabilizante de PEAD. No fondo das balsas utilizarase o mesmo 

tipo de recubrimento sobre unha capa de area de 15 cm de espesor e, en certos 

sectores puntuais, escavarase unha gabia de 0,6 m de ancho por 0.75 m de alto 

rechea de material drenante. A fixación da membrana, levará a cabo mediante a 

colocación duns bordos de formigón, de 1.0 x 0. 28 x 0.17 m de altura cada 25 cm. 

Exteriormente, o perímetro ocupado pola balsa e as dúas estacións de bombeo anexas 

pecharase cunha valla cinexética de 1.70 m de altura. 

Non obstante, si se decide levar a estudio algunha destas propostas, a solución deberá 

ser consensuada coa Comunidade de Regantes, xa que esta alternativa foi desbotada 

no proxecto de 2006, argumentando criterios económicos e complexidade a hora de 

facerse cos terreos necesarios. 

Análise das alternativas propostas 

Para os efectos de posibles impactos derivados da execución do proxecto, expóñense 

dúas alternativas posibles: 

a) Execución das infraestruturas de rego cun número variable de balsas de 

regulación repartidas en superficie ao longo da zona regable. Solución 

proposta nos proxectos de 2006. 

b) Execución das infraestruturas de rego cunha ou varias obras de regulación 

a cota elevada aproveitando calquera das elevacións montañosas que 

rodean a zona regable. 

Criterios de análise considerados máis apropiados e relevantes son os que a 

continuación se describen: 



P á x i n a | 33



1. Custo económico da solución 

2. Beneficio social producido pola solución. 

3. Beneficio ambiental da solución. 




4. Dispoñibilidade de materiais e complexidade de execución. 

5. Mellora na xestión dos recursos hídricos. 

6. Integración na solución ao problema da auga 

7. Observacións e conclusións xerais 

1. O custo estimados son variables dependendo da alternativa a considerar. De 

esta forma e previsible que a alternativa de balsas elevadas (1-c) supoña un 

encarecemento da rede de rega fronte a alternativa da regulación en superficie 

(1-b). 

1-b: 8000-10000 €/Ha. 

1-c: 9000-12000 €/Ha. 

2. Os beneficios sociais son evidentes e baseanse nas fortes reivindicacións que 

este proxectos ten por parte dos axentes sociais da comarca: labregos, 

sindicatos, empresas, etc. Supón unha mellora tal na sistema de explotación 

que permitirá mellores rendas para un elevado número de familias que 

sustenta a socio-economía da comarca, ademais de xerar facilidades no 

traballo diario para o agricultor, que deberán repercutir en achegar, ou cando 

menos manter, a poboación ligada ó sector primario, especialmente ós 

mozos/as. 

3. A natureza do proxecto non implica cambios ou transformación no medio que 

implique afeccións graves ao medio. 

Para o caso da alternativa 1-b, as necesidade de fraccionar o volume de 

regulación en varias balsas de pequeno capacidade, e que estas se constrúan 

semisoterradas, fan que o impacto sobre a paisaxe sexa mínimo. 

Respecto á construción dunha balsa a cota elevada (alternativa 1-c), dado que 

os volumes a almacenar non resultan moi elevados, sempre que se cumpran os 

criterios de deseño mínimos para a súa integración na paisaxe e que se garanta 



P á x i n a | 34






no posible a súa ocultación á visión directa dende as vías de comunicación, 

parece compatible cos requirimentos ambientais que ten unha obra deste tipo. 

Os materiais e técnicas a empregar están consolidados, sendo amplamente 

coñecidos e non supoñen ningún risco grave de residuos verquidos ou 

accidentais, polo que en fase de obras tampouco se contemplan impactos 

severos graves ou críticos, quedando as perturbacións nesta fase minimizadas 

coa garantía do cumprimento das medidas preventivas e correctoras e o 

cumprimento do Plan de Vixilancia Ambiental. 

4. Salvo certas unidades de obra moi concretas, onde existe unha falta 

experiencia e maquinaria especifica que aconsellan a contratación de empresas 

especializadas, (construción de sondaxes de captación de augas, soldaduras 

canalización PEAD, impermeabilización de balsas), en xeral as obras non 

presentan unha complexidade de execución, podendo ser executadas na súa 

maior parte por empresas da provincia. Os materiais empregados non 

presentan problemas de dispoñibilidade. 

Tecnicamente, a execución alterativa 1b) vai estar condicionada pola presencia 

do nivel freático, o que pode obrigar crear varias redes de rega hidraulicamente 

independente en unha zona co obxecto de acadar volumes de regulación non 

moi elevados que complique demasiado a execución das balsas. 

Esto non vai acontecer no caso da alternativa 1c) xa que o levar a balsa ata 

algún dos outeiros propostos elimina a posibilidade de problemas de freático. 

5. A execución da obra permite un aforro importante nos consumos de auga, 

mellora na xestión dos recursos hídricos, repartición máis equitativa da auga, e 

unha xestión máis transparente. 

6. Dá cumprimento ás reivindicacións presentada polos agricultores en relación ás 

necesidades de modernización do regadío, dando solución ao problema da 

cantidade e calidade da auga con destino á produción agrícola da zona. 

7. A alternativa 1c) da regulación en altura resultará sempre interesante dado que 

os custos enerxéticos de mantemento presumiblemente van resultar algo 

inferiores aos que se poidan dar co bombeo regulado en superficie (alternativa 



P á x i n a | 35






1b), ademais de supoñer un vantaxe á hora dar liberdade na organización do 

rego a nivel de parcela. 

Por contra, seguramente vai supor un encarecemento da rede de rega, o que 

pode facer esta alternativa sexa rexeitada en favor da alternativa 1b) 

As dúas alternativas presentan unha solución viable tecnicamente, con un 

impacto no medio semellante. A elección debera ser un compromiso entre 

criterios de funcionalidade e manexo da rega fronte a criterios de economía da 

obra. 

En calquera caso, a situación actual non é boa dende varios puntos de vista, 

entre eles o ambiental, polo que proxectos como o de referencia, que buscan 

dar solucións a este negativo punto de partida atopan plena xustificación de ser 

levados a cabo, e de ser apoiados polas distintas Administracións Agrarias. 



P á x i n a | 36






7. ANALISE DE IMPACTOS POTENCIAIS NO MEDIO 

AMBIENTE 

Descrición Xeral da Situación de Partida. 

O presente informe da actuación realizouse analizando tanto o medio no que se realiza 

a modernización como as súas accións. Para iso estudáronse os posibles impactos que 

pode producir a actuación sobre o medio. 

En primeiro lugar cabe anotar que se trata dun medio totalmente alterado e 

antropizado como consecuencia do intensa actividade agrícola, acompañada 

dunha importante rede de explotacións gandeiras intensivas que incide no seu 

carácter humanizado. Esta situación tivo o seu comezo nos procesos de concentración 

parcelaria dos anos oitenta, que deron lugar a unhas extensas áreas completamente 

chairas, divididas en cuadriculas, onde practicamente desapareceron tódolos antigos 

valados e corredoiras, coa finalidade de dotar ao territorio de extensas áreas de 

cultivo e de eficaces infraestruturas de acceso, ocasionando co paso dos anos unha 

intensificación da actividade agrícola e convertendo a paisaxe de A Limia nunha 

evidente mostra de cómo o factor humano interfire no seu modelado natural a través 

da ocupación do solo e das actividades produtivas. 

Por outro lado, a situación actual da rega na zona proxectada pode considerase 

de caótica e totalmente carente de respecto ambiental. As tomas realízanse con 

medios moi rudimentarios directamente dende os propios ríos ou mediante a 

construción de pozos ou pequenas balsas, a maioría sen legalizar, que xeralmente non 

garanten caudal abondo nos períodos de máxima demanda. A pesar de que o rego a 

nivel de parcela adoita ser moi precario, realizándose a través de sistemas de 

canalizacións móbiles de aspersión, nos últimos anos apréciase unha notable melloría 

neste aspecto, que derivou no aumento do número de hectáreas con cobertura total 

ou na implantación do rego con canóns nos terreos de maior tamaño. Aínda que este 

factor supón melloras agronómicas e de facilidade de manexo das instalacións de 

rego, dende o punto de vista medio ambiental a situación non a vai mellorada xa que 

o concepto: Xestión da auga é un termo difícil de atopar entre os agricultores de A 

Limia. Descoñécense aspectos básicos do rego agrícola. É demasiado habitual atopar 

grandes sistemas de rego funcionando en horas de máxima insolación, con forte 



P á x i n a | 37






vento, con aspersores e conducións en estado deficiente, sen controis de pluviometría 

e de repartición das cantidades de auga achegada aos terreos, sen control sobre 

posibles enfermidades fúnxicas e parasitos asociados ao rego, regando mesmo nas 

fases finais do cultivo de pataca algo que resulta moi prexudicial para a calidade do 

tubérculo... normalmente o único factor limitante do rego na bisbarra é a escaseza de 

auga, xa que mentres exista recurso o cultivo da pataca é sometido a regos. 

Ilustración 1. Dispositivo actual de rego na marxe do río Limia 

A zona regable denominada como ENTRE RIOS, propiedade da CR Corno do Monte ten 

unha superficie total de 1.258 ha, grande parte desta superficie régase xa 

actualmente mediante os recursos procedentes de cursos fluviais que a drenan (Ríos 

Nocedo e Faramontaos fundamentalmente). As implicacións medio ambientais 

negativas son evidentes: Sobreexplotación do acuífero, niveis de ruído moi elevados, 

contaminación e estragos en ríos e ribeiras, etc. que deberían ser resolvidas en boa 

medida coa modernización proxectada. 

Consideracións xerais do medio 

A zona denominada ENTRE RIOS, correspóndese cos terreos agrícolas, resultado dos 

procesos de concentración parcelaria pertencentes ás parroquias de San Pedro de 

Laroá, Santa María de Laroá, Moreiras (Dentro do T.M. de Xinzo de Limia) e Zos (T.M. 

de Trasmiras). Inclúese polo tanto dentro da bisbarra de A Limia, na parte centro- sur 

da provincia de Ourense. 



P á x i n a | 38






A zona de actuación do proxecto engloba 1.060,4 ha das terras agrícolas en ao sur do 

río Limia, concretamente aquelas que se atopan antes do núcleo capitalidade da 

bisbarra que é Xinzo de Limia e lugar onde desembocan os afluentes do río Limia que 

atravesan a zona regable, os ríos Nocedo e Faramontaos. Son terreos polo tanto de 

planicie situada ao SE de Xinzo de Limia, cunha altitude que oscila entre os 620 e 638 

m, aumentando a medida que nos movemos cara ao sur. 

Os límites físicos son: 

• Norte.- O río Limia e río Faramontaos. 

• Sur.- Delimitación difusa, os terreos a transformar limitan con pequenas 

elevacións e comunais que quedaron fóra da área regable da CR por un menor 

interese social. 

• Leste.- O río Faramontaos. 

• Oeste.- Estrada Xinzo-Baltar. 

Estes terreos destacan por comprender o interfluvio Nocedo-Faramonatos, así como a 

marxe esquerda do val do Nocedo ata as primeiras estribacións dos relevos periféricos 

que xogan un papel importante como divisoria de augas. Atópanse divididos por 

numerosas pistas e camiños de concentración parcelaria que dan servizo ás casas e 

aldeas próximas, entre as que destacan os núcleos rurais de Rebordechá, Paredes, 

Moreiras, San Pedro de Laroá, Laroá e Fiestras. 

Dende o punto de vista administrativo, practicamente o 100% dos terreos están 

incluídos no Concello de Xinzo de Limia, tan só os terreos pertencentes á 

concentración parcelaria de Zos, aproximadamente un 4% do total, pertencen ao 

Concello de Trasmiras. 

Se algunha característica paisaxística define por si soa á bisbarra de A Limia é o seu 

marcado carácter agrícola, asociado a fortes cambios relacionados coa actividade 

humana. Así, todos os posibles hábitats salientables polo seu valor ambiental e de 

conservación, quedan relegados a un segundo plano ao ser comparados a nivel de 

superficie ocupada cos terreos destinados a cultivo, circunstancia que aumenta, se 

cabe, o seu valor para a conservación. 

Na zona de Entre Ríos a situación non difire do resto da bisbarra, os hábitats 

antropóxenos ocupan a maior parte da superficie e atópanse nas zonas máis chairas; 

son superficies destinadas a cultivo intenso, repartidas en parcelas de gran tamaño, 



P á x i n a | 39






atravesadas polos camiños que lles dan servizo, e cunetas de drenaxe, derivadas dos 

procesos de concentración parcelaria. 

Ilustración 2. Vista xeral da zona de entre ríos. 

Xérase unha monotonía na paisaxe (marcadamente horizontal) soa rota por algunhas 

zonas con escasa vexetación natural que fundamentalmente procede das canles que 

drenan a zona e os pequenos núcleos rurais na chaira. 

Ilustración 3.- Río Faramontaos ó final dos veráns totalmente seco, con presenza de terras de 

labor ata o mesmo cauce e vexetación de ribeira limitada a unha estreita franxa de salgueiro no 

interior do talud. 

A zona obxecto de actuacións non presenta ningunha figura de protección 

incluída na Lei 42/2007, do 13 de decembro, do Patrimonio Natural e a 

Biodiversidade. Igualmente, tampouco se recolle ningún espazo incluído nas 

categorías de espazos naturais protexidos que se inclúen na lexislación de carácter 



P á x i n a | 40






autonómico, e en concreto na Lei 9/2001, do 20 de agosto, de conservación da 

natureza. 

Os espazos protexidos máis próximos á área obxecto de obras de modernización de 

regadío, son: 

LIC (Lugar de Importancia Comunitaria) 

Veiga de Ponteliñares. Ó oeste da área regable, á única relación coa área regable é 

que comparten o río Limia como principal curso fluvial. 

ZEPA ( Zona de Especial Protección de Aves) 

A Limia. Composta de tres sectores, algún deles próximo a área regable, de feito esta 

ZEPA contempla unha Zona Periférica de Protección (ZPP) que interrelaciona os tres 

sectores, afectando á zona norte da área regable. A ZPP está destinada a minimizar 

impactos sobre os hábitats das especies mediante a aplicación e o fomento de 

medidas agroambientais e practicas orientadoras que favorezan a súa conservación. 

Sen chegar aos índices de frecuencia e variedade especifica da zona declarada ZEPA, 

son varias as especies de aves presentes na zona de estudo que están incluídas na 

Directiva 2009/147/CEE, ou no Catalogo Galego de Especies Ameazadas (CGEA) e RD 

139/2011. 

Inventario dos Humedais de Galicia 

Areeiras da Limia. O Inventario de Humidais publicado pola Dirección Xeral de 

Conservación da Natureza inclúe ata 63 espazos procedentes da extracción de áridos 

dentro do concello de Sandiás, ao NE da área regable de Entre ríos e sen posibilidade 

de afección. 

O proxecto en cuestión so pretende a modernización e uso racionalizado dos actuais 

medios de rega, empregados de forma xeneralizada dende hai case 30 anos, polo que 

non se prevén cambios salientables nos hábitats existentes nin futuras 

perturbacións ou accidentes para as aves ou a fauna en xeral, que poidan ir en 

contra das obrigas xeradas pola clasificación como ZEPA ou na zúa zona periférica 

ZPP. Ademais, a maior parte das indicacións ambientais do proxecto, propostas neste 

documento dentro das medidas preventivas e correctoras, así como no Plan de 

Vixilancia Ambiental (PVA) están encamiñadas a garantir a afirmación anterior. En 

moitos aspectos, especialmente aqueles relacionados con ruídos e perturbacións 



P á x i n a | 41






durante a fase de explotación, o proxecto evidencia efectos moi positivos para 

avifauna. 

8. FORMULACIÓN E ANALISE DE ALTERNATIVAS 

Alternativa 0. 

Consiste na non execución da obra. Contempla a análise da situación actual, 

analizando os parámetros agronómicos, edáficos, hidroxeolóxicos e económicos da 

zona a regar. 

E moi importante salientar que, non facer o proxecto (ALTERNATIVA 0), non 

impediría a rega e o uso dos recursos hídricos da comarca para fins agrícolas. 

Os agricultores, ante a necesidade de regar os seus cultivos, dende hai décadas inician 

todos os veráns intensas campañas de rega, utilizando os recursos que lles son de 

máis doado acceso: ríos e regatos, balsas abertas a ceo aberto, pozos ilegais... Este 

fenómeno repetido ano tras ano, ademais de supoñer custes de explotación moi 

elevados para o agricultor limiao, provoca unha situación de caos nos recursos hídricos 

da zona, que a pesar de parecer abundantes en época de choivas, acaban por quedar 

escasos, complicando o mantemento dos ecosistemas ligados á auga, aparecendo 

destrozos en ríos e ribeiras e xenerando excesos de contaminación de todo tipo, 

incluída unha grave contaminación sonora. 

Alternativa 1. 

Considera os impactos posibles derivados da execución do proxecto en calquera das 

alternativas consideradas, incluíndo tanto a execución da obra como a fase de 

explotación. 



P á x i n a | 42



Efectos ambientais das alternativas consideradas 




Valóranse as alternativas dende o punto de vista ambiental , de maneira que se poda 

facer unha comparativa o mais obxectiva posible das mesmas. 

Os criterios ambientais que se utilizan, correspóndense cos recollidos nos plans e 

programas de avaliación ambiental para a Modernización Sostible de Regadíos. 

ELEMENTO 

CONCLUSIÓNS MAÍS RELEVANTES 

AMBIENTAL 

Aire e clima Fronte o mantemento da situación actual (alternativa 0), a alternativa 1 

vai ter efectos positivos xa que permite o uso eficaz da auga para 

regadío, incrementa a eficiencia enerxética, permite a redución de 

emisións de dióxido de carbono e outros gases de efecto invernadoiro, 

supón a eliminación da contaminación sonora, e a adaptación das 

actividades e os usos dos agricultores as novas condicións ambientais 

derivadas do cambio climático. 

Enerxía A modernización do regadío, contempla o uso de modernas instalacións e 

tecnoloxía que optimice os consumos de enerxía eléctrica, o que se 

traduce nun significativo incremento na eficiencia enerxética nos 

bombeos. 

Vexetación, 

fauna, 

ecosistemas, 

biodiversidade 

A posta en marcha do programa de mellora dos regadíos suporá a 

eliminación das captacións incontroladas dos principais cursos de auga da 

comarca, o que vai permitir a recuperación do seu ecosistemas fluvial. 

Ademais suporá unha garantía para a conservación dos ecosistemas 

fluviais, garantindo o mantemento de masas de auga e da vexetación 

ligada a estas. 

A armonización das actuacións dos plans de modernización de regadíos 

cos plans de conservación, a aplicación do código de boas prácticas 

agrarias, a maximización da eficiencia na aplicación de fertilizantes e 

fitosanitarios, o respectar a ZEPA e IBA e o axuste dos proxectos os plans 

de bacía, deben supor unha vantaxe da alternativa 1 fronte a alternativa 

0 

Auga A alternativa 1, supón unha mellora considerablemente fronte a 

alternativa 0, xa que implica un aumento na eficiencia do uso da auga en 

regadío, derivando no cumprimento dos caudais ecolóxicos e a 

explotación sostible do acuífero. 

A xestión conxunta dos recurso de auga de cada zona, permite adoptar as 



P á x i n a | 43



Patrimonio 

xeolóxico 




medidas necesarias nas situacións de seca. Permite aplicar boas prácticas 

agrícolas, a redución e prevención da contaminación difusa das augas 

subterráneas e superficiais. Permite por en marcha unha política de 

prezos acorde coa eficiencia e o aforro do recurso, e fomenta a 

formación de usuarios e técnicos das C.R. para a xestión eficiente da 

auga. 

A priori, ningunha das alternativas afectaría a este elemento ambiental. 

Solo e paisaxe A execución do proxecto é preferible a situación actual, xa que se van 

ver favorecidas as prácticas agrarias sostibles de cara a loita contra a 

desertificación que esta a sufrir o campo; permitindo unha restauración 

hidroloxica-forestal e posta en valor da paisaxe en toda a súa rede 

ripícola. 

Patrimonio 

cultural 

Poboación e 

saúde humana 

O mantemento da poboación nas aldeas con leva a protección e 

mantemento do seu patrimonio cultural, por elo consideramos que a 

alternativa 1 supón unha vantaxe fronte a calquera das outra 

alternativas. 

A alternativa 1 e claramente preferible pois o fortalecemento das 

estruturas de produción agrícola vai favorecer un equilibrio territorial e a 

estabilidade da poboación nas aldeas da comarca, un aumento da renda 

para o agricultor, derivando ademais nun fortalecemento do sector 

agroindustrial da comarca. Por outra banda, vai permitir a formación 

técnica de los agricultores nos campos hídrico, ambiental, enerxético, 

social e económico. 

Os efectos que sobre a saude vai supor a eliminación das practicas 

actuais de rega, ven dado pola redución do arrastre de substancias 

contaminantes e, polo tanto, dos problemas de contaminación difusa das 

augas, e tamén pola eliminación da contaminación sonora procedente 

das actuais captacións. 

Na seguinte táboa presentase a valoración cualitativa: 

++ efecto moi positivo, + efecto positivo, +/- indiferente e – efecto negativo, de las 

alternativas. L 



P á x i n a | 44






ELEMENTO 

AMBIENTAL 

CRITERIO DE AVALIACIÓN 

ALT 0 ALT 1 

Aire e clima ¿Reduce as emisións de efecto invernadoiro? - + 

¿Reduce os contaminantes atmosféricos? - + 

Enerxía ¿Promove a eficiencia e minimización do consumo enerxético? - ++ 

Vexetación, fauna, 

ecosistemas, 

biodiversidade 

¿Contribúe á conservación dos espazos naturais protexidos? - + 

¿Garante a conservación da biodiversidade e os ecosistemas asociados á auga? - + 

¿Mellora a biodiversidade e protexe especies ameazadas? +/- + 

¿Contribúe á recuperación da funcionalidade e conectividade dos ecosistemas? +/- + 

¿Garante a recuperación das masas de auga? +/- + 

¿Contribúe á conservación da vexetación ligada á auga? - + 

Auga ¿Garante unha explotación dos recursos hídricos sostible a longo prazo? - ++ 

¿Optimiza a eficiencia no uso da auga? - ++ 

¿Implica unha mellora no control do uso da auga no regadío? - ++ 

¿Mellora a dispoñibilidade e garantía dos usos 

prioritarios da auga? 

- ++ 

¿Garante unha cantidade e calidade da auga suficientes para o bo estado das masas de auga e os ecosistemas acuáticos terrestres? - + 

¿Considera medidas orientadas á substitución do enfoque de oferta por estratexias de xestión da demanda? - ++ 

¿Permite a racionalización socioeconómica, ambiental e territorial das políticas de uso da auga para o regadío? - ++ 

¿Ten en conta o principio de recuperación de custos dos servizos da auga? - ++ 

Patrimonio xeológico ¿Garante a conservación e mellora da xeodiversidade? +/- +/- 

Solo e paisaxe ¿Permite optimizar a ocupación do chan? +/- +/- 

¿Fomenta a explotación sostible dos chans agrícolas para a súa conservación? +/- + 

¿Garante a conservación das paisaxes agrarias tradicionais? + + 

Patrimonio cultural ¿Promove a conservación de elementos patrimoniais, culturais e etnolóxicos asociados á agricultura tradicional? + + 

Poboación e saude 

humana 

¿Garante a conservación das vías pecuarias? + ++ 

¿Preserva e mellora a calidade ambiental da poboación? + + 

¿Promove o desenvolvemento rural sostible? - ++ 

¿Axuda a fixar nova poboación no territorio? - ++ 

¿Permite manter as decisións dos agricultores sobre os seus cultivos? - ++ 

¿ofrece vantaxes para a saúde humana? - + 



P á x i n a | 45






9. PRINCIPAIS IMPACTOS POTENCIAIS DERIVADOS DA 

EXECUCIÓN DO PROXECTO 

Non se prevé ningunha acción concreta do proxecto que orixine impacto ambiental 

severa ou crítico. Os Impactos negativos de maior consideración que se poderían 

identificar teñen que ver con: 

• Os movementos de terra e os riscos de contaminación pola afección directa e 

perturbacións das propias obras (sondaxes, balsas, gáveas, etc). 

• As modificacións no medio agrario que puidera xenerar a explotación do 

proxecto por parte dos agricultores, sempre tendo en conta que xa se trata 

xa dun medio antropizado e de intensificación agararia moi alta 

En todo caso, son impactos perfectamente compatibles, e que contarán coas 

medidas preventivas e correctoras apropiadas. 

Os impactos positivos son perfectamente coñecidos, entre eles cabe considerar 

un uso máis eficiente dos recursos hídricos, unha mellora da calidade do servizo de 

subministración de auga aos regantes, mellora dos aspectos socioeconómicos, 

mellora da calidade ambiental respecto á sostibilidade ambiental do regadío. Sen 

dúbida salientan os aspectos positivos da posta en marcha do proxecto, que se 

detallan a continuación: 

USO MÁIS EFICIENTE DOS RECURSOS HÍDRICOS: 

• Incremento da produtividade da auga de rego. O sistema proxectado 

esta deseñado para satisfacer as demandas nos períodos de máximo 

consumo. 

• Control e coñecemento do gasto realizado. O sistema proxectado está 

dotado dun sistema centralizado de control que permite en todo momento 

coñecer a situación da rede e controlar os consumos dos distintos usuarios. 

• Incremento de recursos dispoñibles para outros usos. Dada a crecente 

competencia dos regadíos cos sectores urbano, industrial e ambiental, o 

aforro de auga nos regadíos pode converterse nunha das alternativas para 

satisfacer parte das crecentes demandas de auga doutros sectores. 



– azuleverde@mundo-r.com 

P á x i n a | 46






MELLORA DA CALIDADE DO SERVIZO DE SUBMINISTRACIÓN DE AUGA AOS 

REGANTES: 

• Mellora da fiabilidade e flexibilidade da subministración. A mellora da 

fiabilidade da subministración de auga pode facilitar a introdución de 

tecnoloxías modernas de rego na explotación. Así mesmo, unha maior 

flexibilidade na subministración de auga posibilita unha mellora dos 

rendementos e da calidade dos produtos. Polo tanto, a modernización permite 

incrementar as rendas agrarias. 

• Redución dos custos de explotación e mantemento dos sistemas de 

rego, xa que son menores respecto á situación actual. 

• Mellora das condicións de traballo do regante. A modernización pode 

permitir establecer un sistema de organización do rego mais acorde coas 

aspiracións dos regantes (o sistema permite o rego á demanda evitando a 

penalidade do rego nocturno ou en fins de semana). 

• Mellora da xestión colectiva da auga de rego. Un mellor control da auga, 

por exemplo, pode facilitar unha repartición mais equitativo, minimizando así 

os conflitos por o use de auga en situacións de escaseza. 

OUTROS OBXECTIVOS SOCIO-ECONÓMICOS: 

• Sostibilidade económica do regadío e mellora do nivel de vida dos 

agricultores. 

• Fomento da competitividade da agricultura. Creación e sostemento do 

emprego agrario. 

• Equilibrio territorial, freando o proceso de despoboación do medio rural e 

facilitando o relevo xeracional na agricultura. 

MELLORA DA CALIDADE AMBIENTAL: SOSTENIBILIDAD AMBIENTAL DO REGADÍO: 

• Redución da percolación profunda nas parcelas de rego, coa conseguinte 

redución do arrastre de substancias contaminantes e, polo tanto, dos 

problemas de contaminación difusa. 

• Uso equilibrado dos recursos hídricos, permitindo a recuperación de espazos 

naturais. 

Á vista dos aspectos positivos do desenvolvemento do proxecto e o tratamento ao 

que foron sometidos os aspectos negativos coas súas medidas correctoras, pódese 



P á x i n a | 47






considerar, que o proxecto é VIABLE dende o punto de vista ambiental no 

ámbito en que se inscribe. 



P á x i n a | 48






10. MEDIDAS PREVENTIVAS, CORRECTORAS OU 

COMPENSATORIAS PARA A AXEITADA 

PROTECCIÓN DO MEDIO. 

Medidas xenéricas para a fase de obras 

Coa finalidade de protexer de forma xenérica aspectos como a calidade das augas, 

os chans, a atmosfera, os ruídos, a vexetación e a fauna, a paisaxe... que poidan 

verse afectados pola execución dos traballos, enuméranse a continuación unha serie 

de medidas relacionadas con aspectos tales como o correcto uso e mantemento da 

maquinaria e a correcta organización dos traballos e medios humanos e materiais. 

• Evitar a emisión de po mediante rego con camión cisterna cando se leven a 

cabo obras de apertura de gabias e durante a construción da balsa de 

regulación. 

• Evitar os traballos nocturnos para evitar ruídos na proximidade de poboados. 

• Mantemento da maquinaria dentro da regulamentación existente tanto en 

materia de ruído coma de emisión de gases. Será o promotor do proxecto o 

encargado de velar polo cumprimento destes aspectos. 

• Disporase dun único lugar para parque de maquinaria. O parque de 

maquinaria deberá estar pechado ao publico e deberanse contemplar dentro 

deste as medidas axeitadas de prevención e saúde no traballo; cando se 

finalicen as obras devolveranse os terreos á súa configuración inicial, con 

medidas de descompactación e revexetación se fose necesario; en todo caso 

eliminaranse as infraestruturas auxiliares utilizadas durante o funcionamento 

da maquinaria (valla, casetas, accesos,...) 

• De forma xeral, evitarase sempre que a maquinaria circule polas canles ou 

áreas de ribeira, por áreas con vexetación natural, por áreas faunísticas 



P á x i n a | 49






relevantes, polos núcleos poboados, polas zonas con chans moi produtivos, 

etc. 

• Será no parque de maquinaria onde se realizarán os labores de mantemento 

e reparación de maquinaria. 

• Todos os residuos xerados se xestionarán segundo a normativa legal vixente, 

en función da natureza do residuo e primando sempre o reciclado ou 

reutilización fronte aos verquidos ou desfeitos. 

• Almacenaranse os residuos de forma provisional á espera de ser entregados 

a un xestor autorizado, realizarase nunha zona perfectamente delimitada e 

acondicionada para tal fin, garantindo que o ámbito non se verá afectado 

pola presenza dos referidos residuos. 

• Evitarase a contaminación da auga por partículas en suspensión, limitando a 

actividade nas proximidades das canles fluviais. 

• Evitar os traballos en canles nas épocas de maior risco de precipitacións 

intensas, sendo preferible a súa realización durante o verán. 

• Débense eliminar as actividades molestas naquelas zonas máis sensibles ás 

perturbacións, como son as galerías ripícolas. 

• Respectarase a cuberta vexetal natural, coidando ao máximo as rozas e 

tallas de vexetación que poida dificultar os traballos con maquinaria, sobre 

todo en aquelas zonas próximas aos ríos. 

• Queda totalmente prohibido verquer calquera material ou residuo aos cursos 

de auga, en especial formigón e residuos de maquinaria. 

• Nos movementos de terra respectaranse as seguintes recomendacións 

básicas: 

o Retirada do chan vexetal e conservación deste para a súa posterior 

aplicación como banco de sementes, de forma que se favoreza a 

rexeneración da cuberta vexetal. 

o Dispoñer de abastos de terra dun máximo de 2 m de altura, evitando 

que se deterioren por compactación ou que se esborrallen. 



P á x i n a | 50






o Creación de vertedoiros de terras e tratamento destes unha vez 

concluídos as obras, mediante reposición de terra vexetal e 

revexetación. 

o Optimizar as actividades de maquinaria evitando desprazamentos 

desta por zonas nas que non se vaia realizar movemento de terra, o 

cal producirá a perda de calidade do horizonte produtivo do chan por 

compactación. 

Medidas especificas 

De xeito especial, velarase para a non afección aos recursos hídricos, mediante: 

1. Implantar unha cota de rego para os todos os integrantes da Comunidade 

de Regantes, co fin de evitar abusos ou regos innecesarios. Esta cota deberá 

ser consensuada entre a comunidade de Regantes e a Administración, 

gravará os regos fóra da época vexetativa do cultivo e establecerá un caudal 

máximo para cada propietario. O proxecto contempla xa a instalación de 

contadores en cada un dos hidrantes. A comunidade de regantes deberá 

recoller nos seus estatutos as cotas máximas de rego aprobadas baixo a 

supervisión e beneplácito do persoal técnico da Consellería de Medio Rural, 

establecendo os correspondentes tramos nos consumos e gravames para os 

infractores, así como a forma de pagamento cando un hidrante abasteza 

parcelas de varios comuneiros. 

2. Cumprir con tódalas condicións indicadas na Concesión de caudais por parte 

de Confederación Hidrográfica. 

3. Manteranse periódicas reunións cos regantes, mesmo antes do comezo da 

fase de explotación, para tratar de concienciar da importancia da xestión da 

auga e da necesidade e importancia deste recurso non só para os campos 

senón tamén para os recursos ecolóxicos da bisbarra. 

En cuanto á protección de hábitats e especies faunisticas, fundamentalmente 

aves, ademais do xa contemplado nas medidas xerais, proponse: 



P á x i n a | 51






1. Conservación de toda a vexetación natural existente, en especial a vexetación 

de ribeira e os enclaves de matogueira insertos nas terras de labor, ambos 

son puntos de refuxio e nidificación para a avifauna importantes. 

2. Especial coidado cos niños das aves, deberase respetar o periodo de cría das 

aves e restaurar os niños en caso de posible destrución polas obras, de xeito 

especial si se afecta a niños de aves catalogadas en diversas listas 

proteccionistas. 

3. Utilización de mallas cinexéticas no cerramento da balsa de regulación para 

evitar posibles perturbacións ás poboacións de réptiles e anfibios. 

4. Cumprir estritamente as prescricións reguladas polo Real decreto 1432/2008, 

do 29 de agosto, polo que se establecen medidas para a protección da 

avifauna contra a colisión e a electrocución en liñas eléctricas de alta tensión. 

De cara a conservación do medio e a paisaxe, proponse: 

1. Nas edificacións anexas deseñadas dentro do proxecto recoméndase o 

emprego de revestimentos similares aos utilizados na zona. 

2. Fomentar os acabados con materiais tradicionais (tella do pais, cachotaría, 

pedra, madeira, etc.) ou cando menos respectar as cores habituais nas 

construcións agrícolas da zona, evitar as cubertas e cerramentos de chapa, 

etc. 

3. Evitar, na medida dos posible, a morfoloxía de deseños construtivos alleos ao 

ámbito rural, moderando a altura das edificacións, primando os tellados a 

dúas augas sobre as cubertas planas, etc. 

4. Poderían establecerse como medida correctora en certas lugares onde se 

concentre novas infraestruturas, facer plantacións irregulares e heteroxéneas 

cunha finalidade paisaxística na zona regable, especialmente, cando estes 

lugares estean próximos ós núcleos poboados. Situándoas de modo que 

oculten aqueles elementos de efectos paisaxísticos que podan chegar a ter 

carácter negativo. 



P á x i n a | 52






Ademais, na fase de explotación, o agricultor deberá cumprir as seguintes medidas 

preventivas ante as modificacións no sistema agrario ou hábitos de traballo 

que a modernización pode conlevar: 

1. Diversificar a produción por explotación. A introdución do regadío 

posibilitará a introdución de novos cultivos na rotación actual, coa 

conseguinte diminución na aplicación de fertilizantes e tratamentos 

fitosanitarios. O aumento na alternativa de cultivos formúlase, ademais, como 

unha solución para os crónicos problemas sanitarios que carrexa o 

monocultivo da pataca neste sector. Á hora de establecer cuales son os 

cultivos que poden entrar na rotación pataca-cereal, ou que poidan entrar a 

formar parte de novas rotacións, se deberán ter en conta unha serie de 

condicionantes entre os que destacan os climatolóxicos, de mercado e as 

preferencias dos propios agricultores. 

2. O coñecemento do Código de Boas Prácticas Agrarias de Galicia por 

parte dos propietarios pode resultar moi útil para tomar medidas fronte á 

contaminación dos recursos hídricos. Así como ter un asesoramento técnico 

respecto a dosificacións dos fertilizantes e tratamentos fitosanitarios, e o 

establecemento de plans de fertilización acordes coa situación particular de 

cada explotación segundo o tipo de chan e cultivos. 

3. Prohibición do almacenamento de xurros directamente sobre a superficie do 

terreo, práctica moi estendida na bisbarra que pode afectar tamén, de modo 

indirecto, á calidade das augas. 

4. Débese prohibir a toma de auga directamente de canles ou pozos, 

especialmente para o emprego na preparación de mesturas con axentes 

fitosanitarios para tratamentos. Realizaranse, de acordo coas comunidades de 

regantes da zona, adecuacións para realizar a enchedura de cubas e 

dispositivos de aplicación de produtos agroquímicos con total seguridade e 

observando estritamente o cumprimento da normativa vixente ao respecto. 



P á x i n a | 53






11. PROGRAMA DE VIXIANCIA AMBIENTAL E 

SEGUIMENTO DO PROXECTO. 

A filosofía xeral implícita no P.V.A. condénsase na afirmación: "non introducir máis 

alteracións das previstas sobre os compoñentes naturais da zona, causando as 

mínimas afeccións". Nin o Contratista nin a Dirección de Obra deben apartarse de tal 

espírito. 

O obxecto desta parte do documento sobre a vixilancia ambiental é sinalar aquelas 

zonas da obra ou aquelas actuacións que van requirir especial atención, indicando 

unha serie de iniciativas que axudarán a alterar o medio o menos posible e a facilitar 

a recuperación das condicións iniciais. 

Durante a fase de construción realizarase un seguimento de aspectos como: 

• A permeabilidade transversal en relación aos camiños, estradas e vías 

pecuarias. Asegurarase o seu mantemento durante o período de execución e 

a súa correcta restitución unha vez finalizado o mesmo. 

• Vixiar a correcta sinalización e respecto das obras sobre as canles fluviais 

áreas de matogueira ou en estado natural, que en ningún caso se poderán 

ver afectados polos traballos 

• Cada vez que se rematen as obras nunha zona, comprobarase que se 

procedeu á limpeza coidadosa das inmediacións, con retirada de todo tipo de 

restos dos materiais das obras e demais residuos que poidan afectar ao 

aspecto da zona. 

• Vixiarase que a maquinaria de obra estea nas mellores condicións posibles co 

obxecto de reducir as emisións de ruídos e gases, para as cal deberán 

esixirse a documentación acreditativa do correcto estado da maquinaria e 

establecer uns controis periódicos de emisións á atmosfera. Faranse 

inspeccións e controis dos parques de maquinaria. 



P á x i n a | 54






• No caso de que aparecesen niños de aves catalogadas, deberanse suspender 

as obras, poñelo en coñecemento do órgano ambiental e adoptar as medidas 

propostas a fin de evitar a súa afección directa ou indirecta. 

• No caso de que aparecesen restos arqueolóxicos ou outros bens culturais 

durante a roza e os movementos de terras, estableceranse, de acordo cos 

Organismos competentes, as medidas a adoptar en función da súa 

importancia, tales como sinalizacións, sondaxes arqueolóxicas ou escavacións 

de urxencia. 

Ao longo do período de tempo que duren as obras, o contratista quedará obrigado a 

entregar o órgano ambiental, co visto bo do encargado do Proxecto por parte do 

promotor da seguinte documentación: 

• INFORME SOBRE O DESENVOLVEMENTO DAS OBRAS: Informe que inclúa o 

estado das obras, sobre todo naqueles aspectos relacionados coas críticas 

medio ambientais, destacando a evolución e o cumprimento das medidas 

correctoras e preventivas. Acompañarase unha reportaxe fotográfica que 

recolla de forma gráfica o cumprimento dos aspectos propostos para evitar as 

afeccións ambientais. 

O Plan de Vixilancia tamén debe velar pola resposta do medio fronte a posibles 

efectos ambientais que pode introducir a modernización da rega neste sector. Aínda 

que son de esperar moitos efectos ambientais positivos derivados da posta en 

marcha do proxecto, o PVA contemplará durante os cinco primeiros anos de 

explotación medidas de seguimento e control en relación a: 

• Evolución da calidade das augas en ríos e pozos mediante mostraxes antes e 

durante a época de regas,coa corresponde mostraxe testemuña previa que 

reflicta a situación actual. 

• Seguimento da permanencia e bo estado de conservación das formacións 

vexetais existentes: vexetación ripícola e zonas de refuxio de fauna na área 

regable. Para elo resulta conveniente un inventario actualizable de espazos 

en estado natural (ou naturalizados), con superficie ocupada e diversidade 

especifica dos mesmos, que se verá actualizado en cada informe. 



P á x i n a | 55






O promotor do proxecto, a través do contratista e das persoas encargadas da 

Vixilancia Ambiental estará obrigado a presentar ao órgano ambiental competente 

un: 

INFORME resultado dos labores de Vixilancia Ambiental que se estean a levar a cabo. 

O devandito informe indicará ademais da data e nº de informe, o nome dos 

responsables do Plan de Vixilancia Ambiental por parte do promotor e por parte de o 

contratistas das obras de execución, debendo incluír unha xustificación do estado e 

evolución das augas superficiais e subterráneas e do estado de conservación das 

formacións vexetais naturais existentes. 



P á x i n a | 56



12. CONCLUSIONS 

Tendo en conta que: 




• O proxecto non implica un aumento de superficie regable, polo que os 

cambios no uso do solo e paisaxe serán mínimos. As afeccións ambientais 

despois da posta en marcha do proxecto serán sempre admisibles cando non 

positivas. 

• Que os materiais e técnicas a empregar están consolidados, sendo 

amplamente coñecidos e non supoñen ningún risco grave de residuos, 

verquidos ou accidentes, polo que na fase de obras tampouco se 

contemplan impactos negativos severos ou críticos. 

• Que o principal recurso natural empregado: a auga, resultaría moi 

beneficiado, cun importante aforro derivado do seu uso máis eficiente, 

rendible e controlado. 

• Que o medio sobre o que se pretende actuar está moi antropizado froito da 

intensa actividade agrícola e presenta unha moi alta capacidade de 

acollida. 

• Que a natureza do proxecto, non implica cambios ou transformacións no 

medio e con elo non implica afeccións graves sobre a avifauna, 

independentemente de desenvolverse en áreas ZEPA ou non. As 

perturbacións en fase de obras quedan minimizadas coa garantía de 

cumprimento das medidas preventivas e correctoras e do Plan de Vixiancia 

Ambiental. 

• Que os beneficios socioeconómicos para o agro limiao son evidentes e 

importantes. 



P á x i n a | 57






Podemos concluír que: Os impactos negativos xerados polo proxecto son 

menores, e en todo caso perfectamente previsibles e corrixibles. Este feito, 

unido ó aforro de auga e a diminución da contaminación que o proxecto 

conlevaría, permite avaliar o proxecto ambientalmente como de balance 

final netamente positivo. 

O equipo redactor, 

DIRECCION: 

Alonso Díaz. Enrique Ramón Enxeñeiro T. Agrícola 

EQUIPO DE REDACCIÓN: 

Xefe Servizo provincial de 

Infraestruturas Agrarias de Ourense. 

Marra Bolaño, Celso Enxeñeiro de Montes. Col. nº 3.125 (76.713.920-L) 

Álvarez Casero, José Enx. Técnico Agrícola. (44.478.219-Z) 

Marra Bolaño, J. Antonio Enxeñeiro Agrónomo. Col nº 608 (76.709.489-G) 

En Ourense. Setembro 2012 



P á x i n a | 58



PLANOS 

1. PLANTA XERAL DE ACTUACIONS. 






P á x i n a | 59

Corno do Monte - Sociedade Galega de Historia Natural

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?