Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

More documents

Recommendations

Info

kjelda, nr. 2 – 2009, årgang 18 KULTURMINNEÅRET 2009 Stå på, Gamle Innvik Ullvarefabrikk! Av Hermund Kleppa Innvik Ullvarefabrikk 1900. ”Tidenes kulturfest” var overskrifta på stykket i førre Kjelda om opninga av Kulturminneåret 2009 i Innvik Ullvarefabrikk, torsdag 5. mars. Ein stad mellom 350 og 400 interesserte var tilstades. I den ruvande bygningen fylt opp med gamalt produksjonsutstyr, utstilte gjenstandar og fotografi kom den vel hundre år lange historia til fabrikken tett innpå. Og det fyldige og samansette programmet var med på å levandegjera historia. Kjeldematerialet til kunnskap om Innvik Ullvarefabrikk er rikt og mangslunge: Bygningen, interiøret, svære produksjonsmaskinar og ulike produkt som har kome frå fabrikken, som tøy, ullteppe, pledd og meir. Vidare finst arkiv (rekneskapsbøker, brev o.a.), fotografi, informasjon i trykte kjelder som bøker, blad aviser, og sist, men ikkje minst minne- 4 stoff; slikt folk hugsar av eiga røynsle eller har høyrt frå andre. Leverandørane og kundane var mange, og heldt til i eit vidt område. Kvart kundeforhold er også ein flik av fabrikkhistoria, at folk tinga tøy eller noko anna frå fabrikken og i mange år gjerne gjorde opp med ei råvare, ull. Ein slags bytehandel. På tilstellinga gav Wald Skaaden, barnebarn til grunnleggjaren, interessante glimt frå fabrikkhistoria, frå det han hugsar og det han elles veit. Ei veke seinare skildra Inge Fænn i Fjordingen eit barndomsminne, om ein gong han som gutunge fekk vera med i fabrikken og sjå alt som rørde seg der. Framfor alt var det ristinga i bygningen som brende seg fast i minnet. Fænn knytte også nokre kommentarar til forteljinga si, om kulturvern og om formidling av historie gjennom musea i inn- og utland – og framfor alt om potensialet i Gamle Innvik Ullvarefabrikk som historisk attraksjon og turistmagnet. Eit lite barndomsminne Opninga av kulturminneåret i Gamle Innvik Ullvarefabrikk vart ei minnerik oppleving. Her har både Vikane [lokal nemning for Innvik og Utvik, sørsida av tidlegare Innvik kommune] og resten av kommunen [Stryn] fått ei storstove som må brukast oftare. Rett nok var det golvkaldt, men alt det andre varma. Det vart snakka mykje om kor bygningen rista den gongen det var full drift i bygningen, og det vart snakk om korleis folk bytte ull mot ”innviketøy”. [Det er] Historie for dei fleste etterkvart, men for meg er den mykje omtala ristinga eit spennande barndomsminne. Like etter krigen grodde sanitetsforeningane fram kring i bygdene. Dr. Andenæs
KULTURMINNEÅRET 2009 fortalde meg ein gong at største framsteget han opplevde som doktor i Stryn, var sanitetsforeningane og sjukerøktlaga som greidde å finansiera ei sjukesøster i halv stilling. Det hjelpte mykje på arbeidsdagen, eller rettare sagt arbeidsdøgnet. Markane sanitetsforening var ei av desse foreningane. Basaren var hovudinntekta, og mor var formann, som det heitte den gongen. Hovudgevinsten var eit ullteppe frå Innvik Ullvarefabriukk, og det vart satsa mange tiøres lodd for å sikre seg litt ekstra sengevarme til vinterkulden slo inn. Prosessen fram til basaren var fylgjande: Kvinnene i Markane skulle legge kvar sitt kilo med ull i ein papirsekk i Dalesmia. Når alle hadde gitt sin skjerv reiste mor til Innvik Ullvarefabrikk for å levere ulla og hente ullteppe. For meg var dette ein tur ut i den store verda. Først mjølkebilen frå Markane til Faleide med Andreas Bøe ved rattet og pipa i munnen. Frå Faleide var det båt til Innvik, anten Arve Nesdal eller Martin Frøholm. Bestemor var med. Skulle vi til Innvik så skulle vi til Innvik. Det var slektsbesøk, middag og kaffi og kaker. Dagen gjekk og alle hadde tid til å prate. Innvik Ullvarefabrikk kring 1950. Det er likevel den ristande fabrikken som sit i minnet, og heisen som tok ullsekken opp gjennom etasjane. Det rista og rista, og ein kar tok meg i handa og viste meg rundt, Ristinga er borte for alltid, men bygningen står der. Vi augnar også eit gryande teikn til nytt liv. Det er brukt mykje pengar, og dersom styresmaktene verkeleg meiner noko med kulturminneår og kulturvern så må dei ikkje knipe att pengepungen. Det er tid for å opne den på vid vegg. Eg har alltid vore interessert i museum og historie. På reiser i utlandet, mellom anna i Danmark, har eg vore innom mange slike museum. Det som har slege meg er at det er liv i utanlandske museum. Vi møter historia gjennom nevenyttige folk som er i arbeid. Norske museum er døde museum, sa ein danske museumsbestyrar eg intervjua ein gong. Han hadde diverre rett, men i Innvik har dei ein eineståande sjanse til å snu på dette. Ullvarefabrikken er industrihistorie, men vi har ein levande i industri i kommunen vår [Stryn] som kunne få utstillingsplass i kjelda, nr. 2 – 2009, årgang 18 desse lokala. Lokal industri i eit hundreårsperspektiv. Eg berre slengjer ut ideen. Og så må vi evne å sjå samanhengane. Vegen er kort til garden Lid og landbrukshistorie. Eg vågar ikkje nemne landbruksskule for det svevar framleis i eit tomrom. Når vi let tankane spinne så ser vi at vegen til Utvik er kort, og også den delen av Vikane har industrihistorie. Vi er stadig på leit etter ”turistmagnetar” som skal få folk til å ta ei ekstra natt i dei mange overnattingssengene vi har å tilby. Det er berre fantasien som set grenser for kva som er mogeleg å få til med utgangspunkt i Gamle Innvik Ullvarefabrikk og det som soknar til, dersom det er vilje til å setje inn økonomiske ressursar. Opninga av kulturminneåret vart ein festkveld, og det er viktig å gå vidare medan ein har feststemninga i kroppen. At det koldna litt i fotblada mot slutten var ikkje nok til å kjøle ned den gode stemninga. Det er på sommarstid at bygningen har sine store sjanse om styresmaktene verkeleg meiner noko med kulturvern, reiselivssatsing og distriktsutbygging 5
Page 1 and 2: Kjelda Nr. 2 - Juni 2009. Årgang 1
Page 3: Innhald kjelda, nr. 2 - 2009, årga
Page 7 and 8: Vassenden Meieri kring 1940. Ekster
Page 9 and 10: BEDEHUS Vigslingsdagen - i det nye
Page 11 and 12: Kva tyder ”Jølster”? Biletet e
Page 13 and 14: Kraftsats til formannskapet i Eivin
Page 15 and 16: Dahl viste sin stordom på mange fe
Page 17 and 18: Forbodstida Forbodet mot brennevin
Page 19 and 20: Årdal kommune 150 år Utover i 185
Page 21 and 22: 2. Post-mortem portrett av ukjent m
Page 23 and 24: kjelda, nr. 2 - 2009, årgang 18 5.
Page 25 and 26: kjelda, nr. 2 - 2009, årgang 18 So
Page 27 and 28: Di Blasi dreg på besøk til venen
Page 29 and 30: ønskje seg noko meir disiplin og k
Page 31 and 32: Etter andre verdskrigen hadde ni eu
Page 33 and 34: Sovjetisk stridsvogn på gata i Bud
Page 35 and 36: Vel blåst! Kontaktkonferansen 2009

Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?