Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

More documents

Recommendations

Info

kjelda, nr. 2 – 2009, årgang 18 laus. Så opna han augo og gret. Heile familien var fortvila, dei var så redd han skulle døy. Men guten vakna til, og han kom seg. Utruleg nok kom sonen frå det heile utan varige skadar, og blei frisk og rask som før. Men for Haraza blei frykta stadig sterkare. Han ønskte ikkje lenger å bli buande i Palestina: Etter denne hendinga tenkte eg: Du må dra. Eg var ikkje redd for min eigen del; dersom eg døyr, er det normalt - som andre menneske i Palestina. Men å sjå sonen min døy... Ingen kan sjå sonen sin døy utan å gjere noko. Om eg ser sonen min, kona mi eller brørne mine bli drepne, kva kan eg gjere? Skaffe våpen, gå til gatene og drepe israelarar? Fordi dei har drepe sonen min? Det er ikkje bra. Det er ikkje bra å løyse problemet ved å slåss eller drepe. Det vi treng er fred, men israelske styresmakter gir oss ikkje fred. I 2008 kom Haraza til Noreg som asylsøkjar. Han håper etter kvart å kunne få kona og sønene i tryggleik til Noreg. I migrasjonsforskinga skil ein gjerne mellom "push" og "pull"-faktorar. Pushfaktorar er grunnar til at folk reiser frå ein stad, som krig, fattigdom og arbeidsløyse. Pull-faktorar er grunnar til at folk reiser til ein stad. For flyktningane er det pushfaktorane som utløysar reisa. Dei vil ikkje forlate heimlandet sitt, men har ikkje noko val. Krig og utryggleik har tvinga dei til å prøve å starte livet på nytt ein annan stad, og denne staden blei – for mange av rein slump – nettopp Noreg og Sogn og Fjordane. Men for andre deltakarar i prosjektet er det pull-faktorane som står sentralt. Dei har sjølv valt å flytte frå heimlandet sitt, og dei har – meir eller mindre medvitne – også valt Noreg som destinasjon. Betre løna arbeid, vakker natur, plass rundt seg, trygge omgivnader for barna, eit mindre stressande arbeidsliv, eventyrlyst, ønske om å oppleve noko nytt og kjærleikens uransakelege vegar er grunnane dei oppgjer for at dei valde å flytte til Noreg. I ein artikkel i Kommunal Rapport (18.02.04) blir nederlendarar som flyttar frå kontinental trengsel til ro og armslag i urørt norsk natur kalla "stressflyktningar". Anne van Oorschot er ein av desse stressflyktningane. Ho flytta med mann og to barn frå Rotterdam til Bremanger for sju og eit halvt år sidan. Om bakgrunnen for flyttinga fortel ho: Eg må nok seie at grunnen til at eg i det heile tatt reiste, det var jo mannen min. 26 Fordi vi fant ut at han hadde eit veldig sterkt ønske om – han hadde lyst på noko som rett og slett ikkje fanst i Nederland: det var urørt natur og god plass rundt seg. Og for han så var det viktig å ha ein jobb der han faktisk kunne jobbe ute, ikkje berre på eit kontor. Og det som òg låg bak, var jo tanken om å kunne tilby ungane våre eit godt og trygt oppvekstmiljø. Og i ein periode så fant vi jo ut at det ønsket var så sterkt for han at eg såg at eg ikkje kunne motarbeide han på det. Eg ville ikkje at vi skulle sitte på aldersheimen når vi var åtti år og at han var sur og bitter på meg og sa at "Ja, det var på grunn av deg at ikkje vi fekk flytte!" Og eg tenkte ja, eg kan finne på masse gode grunnar til at vi ikkje skal flytte, men kanskje vi rett og slett skal gjere det; no hadde vi berre små ungar, vi var relativt fleksible - så vi fant ut at vi måtte berre prøve det. Så ønskte mannen min - han har nemlig reist veldig mykje - han ønskte å flytte til New Zealand. Men det fant eg ut at det hørtes no skrekkeleg langt ut. Dersom ein vil halde kontakten med familie og vener så er New Zealand absolutt den andre enden av jordkloden. Så det var litt for ambisiøst for min del. Da sa Rogier at kanskje det skal bli Europa sitt New Zealand... og det er jo Noreg! Etter å ha bestemt seg for å flytte til Noreg gjekk van Oorschot og ektemannen Rogier i gang med førebuingar til reisa. Dei var bestemt på at dette skulle dei få til, og gav ikkje opp - sjølv om prosessen ikkje var enkel. Ein av dei måtte finne seg ein jobb i Noreg før dei kunne flytte, men det tok lang tid før dei fekk napp, trass i aktiv og engasjert arbeidssøking. Dei byrja likevel på norskkurs gjennom Den norske kyrkja i Rotterdam. Etter kvart vurderte dei å flytte til Oslo først, for så seinare å flytte vidare til Vestlandet. Men så fekk Rogier, som er ingeniør og økonom, høyre om eit nederlandsk firma som skulle starte opp i Nordfjord. Han ringte og tilbaud arbeidskrafta si. Først fekk han eit skuffande avslag - men så, nokre månader seinare, blei han kontakta igjen, med spørsmål om han framleis var interessert. Det var han, og kort tid etter flytta familien, med to barn - den yngste to månader gamal - til Dyrstad i Bremanger. Kunnskapen Anne van Oorschot tilegna seg i denne prosessen fekk ho god nytte av seinare, då ho blei tilsett som prosjektleiar for å rekruttere nederlendarar til Bremanger. No jobbar ho som dagleg leiar i Framtidsfylket AS, og koordinerer arbeidet med å rekruttere unge vaksne med høgare utdanning til Sogn og Fjordane. Deltakar Mohamed Shute Mohamud. Mohamud er 20 år og kjem frå Somalia. Han har budd i Noreg og Sogndal i 2 år. Medan van Oorschot hadde ein klar plan om å flytte til Vestlandet, har andre ”stressflyktningar” hamna i Noreg og i Sogn og Fjordane som følgje av ei rekkje tilfelle. Jonathan Di Blasi er italienskamerikanar med lang erfaring frå restaurantbransjen i California bak seg. Han ønskte seg bort frå det han opplevde som eit materialistisk, overflatisk og stressande samfunn og arbeidsliv. Han hadde først kortare opphald i Italia og i Sveits, med tanke på å slå seg ned der, men forventningane blei ikkje innfridde, og han vende tilbake til California og til sin tidlegare jobb. Eit besøk hjå ein ven som hadde flytta til Noreg gav han inspirasjon til å flytte hit. Han fortel: Min beste ven var i lag med ei norsk jente. Dei møtte kvarande rett før eg drog til Italia. Ho var i California som au pair, dei reiste fram og tilbake ein del år, og så etablerte dei seg i California. Nokre år seinare var ho lei av California og ville flytte heim. Så ho flytta heim, og han flytta etter ho. Men innan eit år skilde dei seg. Og etter at dei skilde seg sa eg til venen min: Å, så du kjem tilbake til California! Men han sa: Nei, Bergen er heimen min. Og eg tenkte; her er guten som ikkje flytta frå mora si før han var 30 år gamal; han er skilt, han har ingen familie i Noreg; han har vener, men - kvifor skulle han bli buande i Noreg? Så eg tenkte ok, du har overtydd meg, no vil eg kome og besøke deg - for han hadde alltid spurt meg om å kome på besøk.
Di Blasi dreg på besøk til venen sin i Bergen, og besøket blir svært vellukka. Han møter mange venlege menneske og stor gjestfridom, han kan snakke engelsk og alle forstår han. Han opplever at menneska han treff er oppriktig interesserte når dei snakkar med han, og er fascinert av at dei òg latar til å vere oppriktig interesserte når dei snakkar med kvarandre - dette er heilt annleis enn den overflatiske kommunikasjonen han er van med heimanfrå. Venen hans, som tidlegare var ein nokså tough guy, har òg forandra seg - i Noreg verker han roleg og tilfreds. Di Blasi ringjer heim og fortel at her treng ein ikkje ein gong sjå seg for før ein kryssar vegen. Ni månader seinare flytter han til Noreg. Han får jobb i Bergen og bur der i seks år. I Bergen møter han sambuaren sin, og når sjansen dukkar opp for å flytte til hennar heimbygd, Leikanger, grip dei den. Di Blasi driv no sin eigen kafé og får dermed god nytte av den lange erfaringa si frå restaurantbransjen. Han snakkar varmt om Leikanger, og kallar bygda a dream-like place. Også for Nomeda Høgseth var det uventa hendingar som førte til at ho busette seg her i landet. Ho er frå Litauen og kom til Noreg av eventyrlyst, med ønske om å oppleve noko nytt. Ho fortel at ho alltid har vore slik - nyfiken, interessert i å lære nye ting. Gjennom ei dame ho kjende fekk ho jobb som avløysar i Førde - sjølv om ho aldri før hadde vore nær ei ku. Då ho gjekk av bussen fekk ho brått ei kjensle av tvil; ho snakka ikkje norsk og kunne lite engelsk. Korleis skulle ho kommunisere med arbeidsgivaren? Men ho lærte seg fort engelsk, og kommunikasjonen gjekk langt betre enn frykta; ho gifta seg med arbeidsgivaren, og har no etablert seg i Førde med mann og barn. Møtet med Noreg Vi ser at dei ti deltakarene i prosjektet har svært ulik bakgrunn, og dermed ulike føresetnader for møtet med Noreg og lokalsamfunnet. Mens nokre var godt førebudd då dei kom hit, har andre ikkje hatt same moglegheit til å setje seg inn i norsk språk, kultur og samfunn før dei kom. For dei baud møtet med Noreg på mange overraskingar. Liban Warsame Liban gjev ei levande skildring av ein episode som gjorde han merksam på at årstidene, døgnet og veka kan vere svært ulik i Noreg og Somalia. Han ler når han fortel: Første gong når eg kom hit til Sogndal - eg kom til Sogndal mottak - dei første 4-5 dagane berre sov eg og åt, fordi eg kjende ingenting her. Etterpå fekk eg nokre kameratar som kunne hjelpe meg og vise meg kor biblioteket var, og mottakskontoret, og storsenteret. Det var i desember. Og det var kjempemørkt på denne tida. Det er kjempeforskjellig frå Somalia - der er det ikkje så mørkt, og det var masse snø - det er ikkje snø i Somalia. Det er det som er mest forskjellig. Så, etterpå, skjønte eg litt og litt. Og så når eg hadde budd her på Sogndal mottak i 4 månader blei det lysare - ikkje det same som før. Mørkret gjekk bort, i byrjinga av april. Så det som skjedde som eg hugsar er ein dag då sto eg opp så tidleg - og her i Noreg har folk fri laurdag og søndag. Men i Somalia har vi ikkje fri søndag og laurdag. Vi går på skule, vi går på jobb; når vi har fri frå skulen for eksempel, det er to dagar; fredag og torsdag. Og vi har fri frå jobben berre fredag. Men søndag og laurdag, det er vanlege dagar for oss. Så det var ein laurdag då eg sto opp så tidleg, kanskje klokka seks. Eg går på badet og kler på meg, eg tenker at det er opent overalt fordi eg sjekkar ut vindauget og ser at det er kjempelyst, og tenker at klokka er ni, eller meir. På grunn av at eg kom hit i den mørke tida. Men eg tenker ikkje på å sjekke klokka. Etterpå går eg til mottakskontoret, det er stengt - eg går til kameraten sitt hus, der er ingen - eg sjekkar vegen, det er heilt tomt; ingen folk ute - eg kjem tilbake åleine og sjekkar klokka: den er halv sju om morgonen. Då tenker eg: "Å... tida er forskjellig - eller eg er blitt gal...!" Fleire fortel at det vanskelegaste med å kome til Noreg var kulda, og snøen. Ikkje alle var kledd for klimaet som venta dei her. Ei afrikansk kvinne fortel leande om afrikanarar som kjem i sandalar, og har kjelda, nr. 2 – 2009, årgang 18 store problem med å røre seg på norsk vinterføre - om det så er snakk om nokre få meter. Mohammad Haraza fortel om eit møte då han var ny i landet: Eg hadde ikkje jakke fordi i landet mitt er det 35 grader - veldig varmt. Eg kom hit, og eg visste ikkje korleis veret var. Og det var november - veldig kaldt. Eg fraus. Ein mann kom bort til meg og spurde meg kvar eg kom frå. Eg sa: Kvifor spør du meg? Han spurde om eg var arabisk, og eg svarte ja. Han sa "Salaam aleikum" på arabisk. Puh! Eg var i himmelen! Og eg... eg forsto ikkje. Du er arabisk? Ja. Kva kan eg gjere? Han sa: Du er galen, du har ikkje jakke... Og han gav meg jakka si. Eg sa nei, no blir du kald. Men han sa: Eg kom hit før deg, det er normalt - du kan ta jakka. Han skulle gå og ete, og spurte meg kva eg gjorde her. Eg sa at eg måtte gå til politistasjonen, at eg var flyktning. Han tok meg med for å ete, så gjekk han saman med meg og viste meg kor politistasjonen var, og ønskte meg lukke til. Eg kjem aldri til å gløyme denne mannen. Dei fleste innvandrarar i Noreg vel å busette seg i større byar; ein tredel av innvandrarbefolkninga i Noreg bur i Oslo. Men dei ti deltakarane i Mangfaldige arkiv set pris på å bu i Sogn og Fjordane, i mindre lokalsamfunn. "Small place - big possibility" seier ein, og oppsumerar såleis det også fleire andre seier; på ein liten stad er det lettare å kome i kontakt med folk, å lære seg språket, å bli integrert. Det er kanskje òg lettare å få praksisplass og jobb. Mange set pris på vakker natur og å ha god plass rundt seg. Fleire kjem frå store byar og set pris på eit rolegare liv. På spørsmål om kva dei saknar ved å bu på ein liten stad er svara 27
Page 1 and 2: Kjelda Nr. 2 - Juni 2009. Årgang 1
Page 3 and 4: Innhald kjelda, nr. 2 - 2009, årga
Page 5 and 6: KULTURMINNEÅRET 2009 fortalde meg
Page 7 and 8: Vassenden Meieri kring 1940. Ekster
Page 9 and 10: BEDEHUS Vigslingsdagen - i det nye
Page 11 and 12: Kva tyder ”Jølster”? Biletet e
Page 13 and 14: Kraftsats til formannskapet i Eivin
Page 15 and 16: Dahl viste sin stordom på mange fe
Page 17 and 18: Forbodstida Forbodet mot brennevin
Page 19 and 20: Årdal kommune 150 år Utover i 185
Page 21 and 22: 2. Post-mortem portrett av ukjent m
Page 23 and 24: kjelda, nr. 2 - 2009, årgang 18 5.
Page 25: kjelda, nr. 2 - 2009, årgang 18 So
Page 29 and 30: ønskje seg noko meir disiplin og k
Page 31 and 32: Etter andre verdskrigen hadde ni eu
Page 33 and 34: Sovjetisk stridsvogn på gata i Bud
Page 35 and 36: Vel blåst! Kontaktkonferansen 2009

Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?