Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

kjelda, nr. 2 – 2009, årgang 18
Sogn og Fjordane sett med nye auge
Etterarbeid med lydfiler. Prosjektmedarbeidar Heidi Rohde Rafto.
I overkant av fem tusen menneske med
utanlandsk bakgrunn bur i Sogn og
Fjordane. Våren 2009 har
Fylkesarkivet intervjua ti av dei. I
denne artikkelen får vi eit innblikk i
deira liv og erfaringar.
Sogndal, 23. mars 2009
Det er ein fredfylt måndag i slutten av
mars. Sola skin skarpt frå ein lettskya
himmel, snøen glitrar kvit på fjelltoppane
og fjorden ligg mørk og stille - Sogn og
Fjordane viser seg frå si beste side. I
Sogndalsfjøra ønskjer eit stort skilt velkomen
til Fjøra Intro, eit introduksjonssenter
for flyktningar og innvandrarar. Her
kan ein kome innom for å treffe vener,
bruke internett, spille TV-spill, eller slå av
ein prat med leiaren for senteret, Dag
Olav Osen. Kaffi og te er gratis, og det er
rikeleg med bord og stolar kor ein kan slå
seg ned for ei stund. Bak disken står Eto,
ei ung kvinne som har eit varmt smil og
nokre venlege ord til alle som kjem
innom. På trass av det fine veret ute er
lokala fulle av menneske i dag.
Stemninga er god, praten går høgt på
mange språk. Nokon er berre innom for å
helse på kjente, andre blir her i mange
timar. Dei kjem frå Somalia, Etiopia,
Kenya og Eritrea, frå Guinea, Palestina,
Tsjetsjenia. Ein mann har fått avslag på
asylsøknaden sin. Han gjengir med alvorleg
mine eit utvalt bibelsitat: "The system
will allways be against good people". Og
han legg til: Dersom du får positivt svar
på din asylsøknad, bør du gå i deg sjølv!
Sjølv er han ein svært god person, og
målet hans er å kome til Paradis. Men
først vil han gjerne til USA. Venene ler.
Ein solid dose galgenhumor kjem nok
godt med her. Lokala er lyse, med store
vindauge mot gata, dekka av tynne, kvite
gardiner. På ein vegg heng plakatar med
typiske sogndalsuttrykk, som "ke",
"kest", "keleis" og så vidare. Plakaten kan
nok vere til god hjelp for dei nytilflytta i
Sogndal, som lærar bokmål på norskkurs.
Etter kvart som det nærmar seg stengetid
blir det færre menneske i lokalet. Nokre
enkeltpersonar kjem innom for å bruke
internett. Eto snur Åpen Fjøra Intro-skiltet
i vindauget, ryddar bort tekoppar og
dei to stolane som har knekt saman i løpet
av dagen. I overmorgon er ho tilbake og
opnar dørene for nye samtalar, tv-spel,
latter og alvor.
Bakgrunn
I samband med Mangfaldsåret 2008 sette
Fylkesarkivet i gang prosjektet Mangfaldige
arkiv. Målet med dette prosjektet
har vore å auke fokuset på etnisk og kulturelt
mangfald i fylket, blant anna
gjennom innsamling av nye kjelder. I
løpet av ein prosjektperiode på 3,5 månader
har vi gjennomført livsminneintervju
med ti personar som har utanlandsk bakgrunn
og som bur her i fylket. Fem av
desse deltakarane har bakgrunn som
flyktningar og asylsøkarar. Dei kjem frå
Somalia, Rwanda, Burundi, Eritrea og
Palestina, og dei har flykta frå krig og uro
til ein tryggare kvardag i Noreg. Det er
sterke historier dei har bak seg. Francesca
Tué kom som FN-overføringsflyktning til
Av Heidi Rohde Rafto
Noreg i 2003. Før det hadde ho allereie i
mange år levd utanfor heimlandet,
Burundi, Ho fortel:
Eg blei født i Burundi. Så i 1972 braut krigen
i Burundi ut, og vi måtte flykte til
Rwanda. Vi budde i Rwanda i 22 år. Så
braut krigen i Rwanda ut, vi måtte flykte
til Tanzania. Og eg kom til Noreg frå
Tanzania.
Fleire andre har òg fått føle krigens brutalitet
nært på kroppen. Ei kvinne fortel:
Eg hadde tre søstrer, og så mor og far. Ja.
Og dei er døde. Det er berre eg som overlevde.
Palestinske Mohammad Haraza hadde
foreldre som var flyktningar, og vaks
sjølv opp i eksil. Han fortel om ein god og
trygg oppvekst i Kuwait. Men etter Golfkrigen
på byrjinga av 90-talet måtte palestinarane
forlate landet, og saman med
foreldra reiste han tilbake til Palestina.
Der gifta han seg og fekk to born. Men
livet var utrygt, prega av stadige krigshandlingar.
På spørsmål om kvifor han
valde å forlate Palestina fortel han om då
sonen hans vart skada i eit israelsk bombeangrep.
Sonen, som var knapt to år
gamal, låg 45 dagar på sjukehus, bevisst-
Prosjektmedarbeidar Heidi Rohde Rafto
saman med prosjektdeltakar Jonathan Di
Blasi. Di Blasi er italiensk-amerikanar,
oppvaksen i California, no busett i
Leikanger, der han driv kafeen Herman.
25