Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane
Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane
Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2. Post-mortem portrett av ukjent mor <strong>og</strong> barn, datert til ca. 1895-1930. Fot<strong>og</strong>raf: Isak I. Hellebust. SFFf-1990060.119916.<br />
offentlege rom <strong>og</strong> heimen som sosialt<br />
rom. Dei døde vart stelt heime <strong>og</strong><br />
dødsritualet omfatta kistelegging, likstrå,<br />
likvake (forbode i 1860), utsynging<br />
<strong>og</strong> gravferd (Reiakvam 1997).<br />
Fot<strong>og</strong>rafering av den døde var ein<br />
meir eller mindre integrert del av<br />
dødsrituala som fann stad i heimen.<br />
Etnol<strong>og</strong>en Oddlaug Reiakvam, som<br />
har skrive om post mortem-fot<strong>og</strong>rafi<br />
med utgangspunkt i produksjonen til<br />
fot<strong>og</strong>raf Olai Fauske frå Førde, hevdar<br />
at bygdefot<strong>og</strong>rafen si rolle var ӌ<br />
vere seremonimeister for transformasjonen,<br />
frå lik til ein estetisert representasjon<br />
av den døde” (Reiakvam<br />
1997: 286). I post mortem-portretta<br />
vart døden framstilt som eit endeleg<br />
farvel, med søvnen som den sentrale<br />
metaforen: Døden er den siste kvila.<br />
Sjangervariasjonar<br />
På dei tidlegaste post mortem-portretta,<br />
ca 1840-1870, er den avlidne<br />
gjerne portrettert som sovande eller<br />
sitjande, i nokre tilfelle med opne<br />
auge. Dødssymbol som blomar <strong>og</strong><br />
liknande er fråverande. Bileta kan<br />
nærast gi eit inntrykk av eit<br />
ønske om å fornekte døden<br />
<strong>og</strong> framstille den avbilda<br />
som å vere i live.<br />
Bilete 1, frå privatarkivet<br />
etter Bernt Askevold<br />
(1846-1926), er eit døme<br />
på eit tidleg post mortemportrett.<br />
Eksplisitte dødssymbol<br />
er fråverande i biletet;<br />
barnet ser ut som det<br />
søv. Det er påskrifta på<br />
biletet som fortel oss at så<br />
ikkje er tilfelle.<br />
Seinare, frå 1890-åra av,<br />
vert symbol på døden, som<br />
til dømes forseggjorte likklede,<br />
eviggrønt <strong>og</strong> falda<br />
hender, ein integrert del av<br />
post mortem-portretta.<br />
Søvnmetaforen dominerer<br />
likevel framstillinga, døden<br />
er berre diskret antyda, sjå<br />
bilete 2 <strong>og</strong> 3.<br />
På bilete 4 <strong>og</strong> 5 er kista<br />
godt synleg. Søvnmeta-<br />
kjelda, nr. 2 – 2009, årgang 18<br />
3. Familien Hove avbilda på gravferdsdagen til Agnes<br />
(19414-1915). Fot<strong>og</strong>raf: Ukjend. SFFf-1995021.0045.<br />
21
Change language