Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

FRAMSYNING 89
element. Here belong Isocrates and his immediate followers", (2) "the treatment of a
paradoxical theme, a mere jeu d'esprit", (3) alt det som ligg mellom desse to
yttarpunkta. (Burgess 1902, 96-97.)
Ved å utdjupa det epideiktiske som eit mangfald, gjer Burgess det som mange
vil sjå som eit terminologisk problem, til ein kraftfull teori. Førestillinga om grad av
framsyning kan relaterast til skrift-begrepet, til førestillinga om grad av utpeiking i
kontekst, og til diksjons-begrepet, til førestillinga om glidande overgang mellom
brukstekst og estetisk objekt, som er nedfelt i teorien til Genette. Her er det ikkje
minst på sin plass å minna om den freistinga som Genette åtvara mot, nemleg å gjera
bruk og estetikk til kategoriar som gjensidig utelukkar kvarandre; at epideiktisk for
ein del blir oppfatta som "rein" kategori, utelukkande orientert mot framsyning,
tyder på at motstanden mot freistinga kan ha vore svak.
Teorien til Burgess er aktuell for Holbergs reflekterande prosa der framsyning
som varierande innslag er eit sentralt tekstleg element. Dette blir konkretisert i dei tre
hovudkapitla om brev, paradoks og enkel stil nedanfor.
Metaspråk og figur
I ei nyare avhandling gjer Richard Lockwood greie for eit syn som langt på veg
samsvarer med det Burgess forfektar.
Lockwood ser den epideiktiske teksten som dobbel, dvs. at den både peiker ut
i og bøyer av overfor sin historiske kontekst, og han etterlyser ei lesing som tar
omsyn til denne doble naturen, som nærmare bestemt kan gjera greie for at
epideiktisk litteratur på den eine sida - til liks med skjønnlitteraturen - har ei
sjølvmedviten utforming og er laga utan tanke på direkte nytteverdi, og på den
andre sida - til skilnad frå skjønnlitteraturen - er tiltenkt ein sosial, politisk, religiøs
eller filosofisk funksjon. Lockwood analyserer eit tilfang av tekstar som er klart
forskjellig frå Holberg-essayet (Platon, Aristoteles, Bossuet, Racine og Pascal).
Likevel er det som han kallar tekstens doble natur, og som han samlar i begrepet
lesarens figur (som også er tittel på boka), karakteristisk for all epideiktisk litteratur.
For Lockwood er metaspråk, sjølvrefleksjon og sjølvinkluderande utsegner
det essensielle. "[T]he persistence of metadiscourse can be found everywhere in th e
epideictic" (Lockwood 1996, 20). Når han spør om kva verknad det har på lesaren at
teksten reflekterer over seg sjølv og si eiga lesing, spesifiserer han spørsmålet som eit
retorisk spørsmål, eller som retorisk analyse: Kven gjer kva