Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

FRAMSYNING 87
Andersen 1995, kap. 9), noko som gjorde scenen fri for denne Askepott. Epideiktisk
retorikk kom ikkje bare til å dominera taleretorikken, men underordna seg også
litteraturen og fekk stor innverknad på litteratur i mellomalder og renessanse
(Curtius, 69; Vickers, 59 og 61).
Grad av framsyning
Til alle tider har epideiktisk retorikk vore ein kontroversiell kategori, forakta av
nokon, høgt skatta av andre. Denne variasjonen i vurdering kan relaterast til
spenninga mellom ei snever og ei vid oppfatning. Standard -innføringa til Theodore
C. Burgess frå 1902 stiller ein vid og ein snever definisjon opp mot kvarandre. Den
snevre, basert på skiljet mellom deltakar og tilskodar hos Aristoteles og brukt om
tekst der framsyning er det sentrale og der hugnad er viktigare enn informasjon,
kjem til uttrykk hos bl.a. Cicero:
I de andre talearter d.v.s. i den historiske redegørelse og i den såkaldte epideiktiske foretrækker
jeg, at alt formes i Isokrates' og Theopompos' stil med en periodeinddeling, således at talens forløb
ligesom indesluttes i en cirkel, indtil den når til vejs ende, med de enkelte sætninger harmonisk
afrundede. Efter at denne periodisering blev skabt […], har ingen, som blot nød nogen anseelse,
skrevet taler af den art, som er beregnet til underholdning og in tet har at gøre med retstaler og
debatten på Forum, uden at give næsten alle sætninger en regelret og rytmisk form. For da der her
ikke er tale om en tilhører, der frygter at blive offer for den kunstfærdige retoriks rænker, er han
tværtimod taleren taknem lig for, at han tjener ørets lyst. (Cicero Orator 61, 207-8.)
Ei slik oppfatning vil utelukka emne av praktisk art, der tilhøyraren primært er
opptatt av spørsmålet som blir drøfta, eller argumenta som blir brukte, eller der dei
konklusjonane ein kjem fram til, vedkjem tilhøyrarens eigne interesser. Ein
overflødig stil er det som framfor alt kjem i forgrunnen; denne set til og med
omsynet til sanninga til side. Denne oppfatninga er ifølgje Burgess ikkje
representativ for epideiktisk litteratur, men har ikkje desto mindre blitt eit urettvist
generelt inntrykk (Burgess 1902, 94-95).
Som korrektiv til dette viser han til ei meir inkluderande forståing, nærmare
bestemt til tidleg gresk tradisjon som ikkje skilde så klart mellom sjangrane, og til
Quintilian som reserverte seg mot reine talesjangrar, og mot å forstå epideiktisk tale
som utelukkande framsynande. (Burgess 1902, 95). Ikkje minst finn han støtte hos
Isokrates som rekna deliberativ tale som ei u ndergruppe av epideiktisk, og som
tilskriv epideiktisk tale ein pragmatisk eller overtalande funksjon. Ifølgje Brian
Vickers finn ein det same hos Platon, ja t.o.m. hos Aristoteles, noko som inneber at
Aristoteles modifiserer sitt eige