Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

78
KAP. 2.2
kanskje fremste dygda hans. Det er dette som gjer han eineståande og stiller han over
andre historikarar. (Paludan-Müller 1883, 45-46.)
Men om samtida kunne gi ros, til dels panegyrisk ros (slik som hos Albert
Thura; Petersen 1910), hadde den også motførestillingar. Folk som Hans Gram, Jens
Sneedorff og Peter Fr. Suhm trekker fram både positive og negative sider: Gram
rosar Danmarkshistoria for stil og språk, for plan og orden i framstillinga, for bruk
av handskifter som kjeldemateriale (særleg i dei to siste kap itla), men han lastar
verket fordi det er prega av hastverk, med spinkel framstilling og mange
gjentakingar, fordi det har dristige og lite funderte vurderingar, til dels med innslag
av komedie, satire og reint sladderstoff. (Jørgensen 1924, 140-41). Chr. Stub finn at
Holberg "oftere er en Comicus og ligesaa Satyricus, som er langt fra en Historisk
Stil", og Rantzau ytrar ønske om at Holbergs "Historia Comica" må bli erstatta av eit
heilt nytt historieverk, forfatta av Hans Gram (Ehrencron -Müller 1933, X, 151-52).
Den viktigaste innvendinga både frå samtid og ettertid er vel at Holberg som
faghistorikar bøyer av overfor kjeldekritikken. Prøving av kjeldene m.o.t. deira
sanningsverdi er varemerke for kjeldekritikken, og denne metoden har vore
varemerke også for historiefaget generelt opp til vår tid, noko ein bl.a. ser av nyare
metodiske innføringsbøker (Dahl 1967; Clausen 1968).
Ellen Jørgensen viser korleis Holberg og hans fagfelle Hans Gram brukar
kjeldene på ulikt vis. Eksemplet ho viser til, er frå Huitfeldt, nærmare bestemt
historia om det sinte og fyndige brevet kong Valdemar ein gong skal ha sendt til
paven i Roma. Holberg tar brevet til inntekt for at kongen "har tracteret Religions-
Sager cavalierment"; Gram derimot undersøker nøye dei kjeldene som Huitfeldt har
basert historia på, og kjem fram til at brevet er falskt og historia oppspinn. (Jørgensen
1931, 183 note 3.)
Danmarkshistoria - Dannemarks Riges Historie - kom første gong ut 1732-35, og
i ny utgåve 1753. I tida mellom første og andre utgåve blei det frå faghistorikarar
som Hans Gram og Jacob Langebæk levert arbeid som gav ny innsikt på ulike felt,
noko som Holberg i andre utgåve kunne ha gjort seg nytte av. Men det gjorde han
ikkje, noko både samtida og ettertida har kritisert han for.
Vist er det, at man paa mange Steder savner en tilbørlig Kritik; at Forfatteren langt fra
ikke har benyttet de Resultater af Grams lærde Forskninger eller de vigtige
Kildeskrifter der skyldtes Langebeks kritiske Samlerflid, saaledes som det kunde
ønskes, og overhovedet ikke har stræbt at give Værkets anden Udgave saa megen
Grundighed og Fuldstændighed, som man, efter 20 Aars Mellemrum kunde være
berettiget til at vente" (Werlauff 1856, 431-32).