Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

VIDD
For det andre blir "Historie" brukt i singularis, mot før i pluralis. Til grunn for
denne "singulariseringa" ligg førestillinga om at bakanfor historiene finst Historia, i
bunden form eintal, dvs, ein idé om ei lov, ein orden eller plan i tilveret. Ei kollektiv
eintalsform gjorde det mogleg å uttrykka tankar om historia som samanhengande.
For det tredje får historia ei historiefilosofisk orientering, ikkje i form av metaspråk i
vitskapsteoretisk forstand, men som ei form for historieskriving, med vekt på
heilskapen i historia forklart ut frå eit gjennomgåande, styrande prinsipp. Det fjerde
og femte symptomatiske punktet dreiar seg begge om at historiebegrepet blir
lausrive frå fortida og bunde til framtida. For eit moderne medvit er framtida ukjent,
usikker, utan sikkert erfaringsgrunnlag, samstundes som den skal og må planleggast.
I dette perspektivet blir d et ikkje fortida som gir historisk autoritet, men framtida,
forstått som det som kan formast. Førestillinga om "sjølv-gjort historie" erstattar
førestillinga om historia som gitt. Historia blir forstått på grunnlag av dei mål ein
tilskriv den; det er såleis framtida og ikkje fortida som gjer historia til livets
læremeister. Den klassiske toposen er fullstendig invertert.
Holberg og historia
Holberg er opptatt av historie, og i hans tilfelle kan denne interessa knytast til nokre
enkle faktum: Éit slikt faktum er at han frå 1730 er professor i historie ved
Københavs Universitet. Eit anna er at han skriv ei rekke historiografiske verk; desse
er både mange og store og utgjer største grupp e av tekstar innanfor hans samla
produksjon. Eit tredje faktum er at han i 1736 blir kvestor (eller forretningsførar) ved
universitetet og dermed fritatt leseplikt som historieprofessor; dette inneber at han
trekker seg frivillig tilbake som faghistorikar. Og endeleg kan som eit fjerde punkt
nemnast at historie gjer seg gjeldande også i hans reflekterande prosa: Det er éin ting
at ein del av stykka, særleg i Ep, handlar om historiske emne, eller inneheld
historiografiske drøftingar, dvs. refleksjonar om korleis historieverk bør skrivast.
Men langt viktigare er det at Holberg brukar historia - eller rettare historier - i sine
essays.
Faghistorisk kontekst
I sitt utsyn over dansk historiografi karakteriserer Ellen Jørgensen 1600-talet som
tida for stoffinnsamling, nærmare bestemt innsamling av kjelder og dokument til
dansk historie. I kjølvatnet av dette kjem kjeldekritikken, "der voxer frem af de
Modsigelser, der aabenbarer sig i Kildematerialet" (Jørgensen 1931, 117). Som
75