Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

74
KAP. 2.2
Eit sentralt spørsmål i den engelske battle gjaldt historieforsking og historieskriving.
Korleis debatten arta seg i England, skal eg ikkje gå nærmare inn på (Levine 1994,
267-413), bare kort peika på dei grunnleggande m otsetnadene mellom gammal og ny
historieoppfatning.
Den haldninga dei gamle hadde til historia, var imiterande, og kan samlast i
førestillinga om historia som livets læremeister. Tyskaren Reinhart Koselleck gjer
greie for korleis denne førestilling går i oppløysing på 1700-talet (Koselleck 1985).
Toposen (historia magistra vitae) var ifølgje Koselleck leiande for
historieskrivarar frå antikken og til det 18. hundreåret. Sjølv om den kan variera mye
- frå å vera emblematiske oppslag i forord til å gjennom syra framstillinga som
heilskap - er den gjennomgåande ein indikasjon på ei førestilling om
menneskenaturen som eins og uforanderleg, ei oppfatning som plasserer
mulighetene til menneska innanfor eit historisk kontinuum, eit erfaringsrom som
ikkje endrar seg, og som gjer det mogleg for historia å ha ein instruktiv funksjon.
Utviklinga av eit moderne historiebegrep blir forklart som ei oppløysing av denne
toposen og dei førestillingane som ligg til grunn for den.
Koselleck forklarer overgangen i fem symptomatiske punkt. For det første
som ei endring i forholdet mellom dei to tyske substantiva "Historie" og
"Geschichte". Tradisjonelt skilte det tyske språket mellom "Historie" (i tydinga
'undersøking, rapport, kunnskap, beretning') og "Geschichte" (i tydinga 'hending').
Midt på 1700-talet skjer ei kvantitativ semantisk forskyving; "Geschichte" kjem til å
omfatta både beretning og hending, og "Historie" går av bruk. I kjølvatnet av denne
kvantitative endringa kjem ei kvalitativ: Handlingskonteksten, det som lig g bakanfor
hendinga, blir innlemma i kunnskapsfeltet som såleis ikkje lenger bare er historia slik
den blir fortalt, men også dei spesifikke føresetnadene som ligg til grunn for den.
Dvs. at historia blir oppfatta som noko meir enn ei eller anna beretning, noko som
inneber eit motsetnadsforhold mellom sjølve historia - det som eigentleg skjedde - og
beretninga om den. Ved at dei hendingar som historia handlar om på denne måten
blir kontekstualiserte, dvs. sett i lys av sine spesifikke samanhengar og føresetnader,
blir dei også forstått som eineståande. Og hendingar som er eineståande, kan ikkje
vera instruerande, slik som eksemplariske historier er det.