Eiliv Vinje - Universitetet i Bergen

70 KAP. 2.1
han har ein joker under ermet, av kjent merke: Frigjeringa frå førebileta skjer - også
den - på grunnlag av førebilete: "Denne Bevægelse bort fra Forbillederne har sit
nøjagtige Fortilfælde hos Montaigne"(Jansen 1938-39, II, 149). Dette fortilfellet
lokaliserer han til ein bestemt stad i Les Essais I, 14, der Montaigne, etter eit Epikur-
sitat, drar inn eigne erfaringar, ein sekvens han innleier med setninga: "Men lad mig
fortælle om mine egne erfaringer i så henseende" ("Je veux dire mon expérience autor
de ce sujet") (Montaigne 1993, I, 84; Jansen 1938-39, II, 149). Dette er for Billeskov eit
eksempel på korleis Montaigne viser sin elev (Holberg) "hvorledes en Essayist frigør
en personlig Tanke ved at arbejde med andres" (Jansen 1938-39, II, 146-47). Det er
endå eit viktig moment i resonnementet til Billeskov. Overgangen er ei innsnevring
av perspektivet, frå ein generell og rommeleg stoisk tanke, til eit "næsten privat
holbergsk Anliggende", der forfattar-eg'et gjer greie for si personlege utvikling.
Denne konfesjonelle opninga blir bl.a. belagt med følgjande sitat: "Jeg haver tilforn
havt Lyst til Dantz, Spill, Selskab og andet, som jeg nu finder aldeles ingen Smag
udi". Billeskov noterer seg også at denne innsnevringa av perspektivet er morosam.
Dette blir ikkje nærmare forklart eller utdjupa, bare sett fram som knapp
konstatering: "Overgangen er morsom".
To problem. (1) Tanken om at lausriving frå førelegg er teikn på personleg
form, synest å gå på tvers av den generelle idéen hos Billeskov om ein humanistisk
forfattar som filtrerer sine ord og sine tankar gjennom andres ord og andres tankar.
Inneber dét at han skriv om seg sjølv ei lausriving frå kjeldene? Inneber ei lausriving
frå kjeldene ei meir personleg form? Stengjer bruk av kjeldene det personleg-
konfesjonelle ute? (2) Tanken om at lausriving frå kjeldene opnar for det personleg -
konfesjonelle synest også å kollidera med oppfatninga av essayet som sjanger.
Billeskov oppfattar sjangeren som personleg-konfesjonell; i essayet står forfattaren
inne for sine påstandar (i motsetnad til f. eks. i epigrammet). Med visse atterhald er
det her ein parallell til autobiografien. Dette inneber at det personleg-konfesjonelle
blir knytt til sjangeren, til overleveringa, og ikkje til lausrivinga frå den.
Fellesnemnar for desse problema: På kva måte "betyr" teksten subjekt? På kva
nivå, og med kva kategoriar kan ein gjera greie for ei stemme hos Holberg? (Ein
variant av spørsmålet er forholdet mellom tekst og forfattarperson: Kor er Holberg i
teksten?)